علوم سیاسی
نوراله قیصری
چکیده
پیشرفت و توسعه آرمان دویست ساله ایرانیان است. با این حال تلاشهای صورت گرفته توسط نخبگان ایران، سرانجام مطلوب خود را نیافته و برنامههای پیشرفت و توسعه کشور در اجرا و عمل و حفاظت از دستاوردهای حاصله دچار معضل ناپایداری بوده است. این مقاله تلاشی برای بازنمایی وجوهی از این معضل در پرتو رهیافتی تاریخی-نظری به موضوع است. پرسش ...
بیشتر
پیشرفت و توسعه آرمان دویست ساله ایرانیان است. با این حال تلاشهای صورت گرفته توسط نخبگان ایران، سرانجام مطلوب خود را نیافته و برنامههای پیشرفت و توسعه کشور در اجرا و عمل و حفاظت از دستاوردهای حاصله دچار معضل ناپایداری بوده است. این مقاله تلاشی برای بازنمایی وجوهی از این معضل در پرتو رهیافتی تاریخی-نظری به موضوع است. پرسش اصلی این مقاله عبارت است از چرا اقدامات و برنامههای پیشرفت و توسعه کشور در فرایند برنامهریزی و اجرا و حفاظت از دستاوردهای حاصل‌شده به نتایج مطلوب و مورد انتظار نمیرسد؟ در پاسخ به این پرسش تلاش شده تا با ارائه الگویی نظری در خصوص «ناپایداری»، و با بررسی عوامل ناپایدار کننده داخلی و خارجی در قالب این الگو، پرتوی بر برخی از معضلات مسیر پیشرفت و توسعه انداخته شود. رهیافت پژوهش با توجه به ماهیت موضوع آن «خرد عملی در برنامهریزی پژوهشی» و روش پژوهش انطباق مقولات نظری با واقعیتهای عرصه عمل و اجرا و نظر بوده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در اثر تعامل عوامل خارجی و داخلی ناپایدار کننده، پیشرفت و توسعه در ایران دچار معضل ناپایداری فرایندی، دستاوردی و وضعیتی مزمن تناوبی است. در وضعیت جهانی‌شده کنونی، راه خروج از این بحران وفاق پایدار -لااقل برای سه دهه- هنجاری و ارزشی نخبگان راهبردی در موضوعات کلان و راهبردی کشور و تلاش پایدار همسو برای تعریف و تحقق جامعه و کشوری پیشرفته در نسبت با این وضعیت است.
فرامرز صحرایی
چکیده
هدف از انجام این مطالعه تبیین وضعیت کیفیت داده در دولت الکترونیک و تأثیر آن بر حکمرانی داده در ایران است. این مطالعه از نظر هدف کاربردی بوده و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی انجام گرفته است. در این مطالعه با روش اسنادی به مدل‌های کیفیت داده، مدل‌های دولت الکترونیک، شاخص‌های حکمرانی داده، برترین تجربیات بهبود کیفیت داده و نیز ...
بیشتر
هدف از انجام این مطالعه تبیین وضعیت کیفیت داده در دولت الکترونیک و تأثیر آن بر حکمرانی داده در ایران است. این مطالعه از نظر هدف کاربردی بوده و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی انجام گرفته است. در این مطالعه با روش اسنادی به مدل‌های کیفیت داده، مدل‌های دولت الکترونیک، شاخص‌های حکمرانی داده، برترین تجربیات بهبود کیفیت داده و نیز پژوهش‌های پیشین مربوط به کیفیت داده مراجعه می‌شود. نخست به برترین تجربیات در این زمینه به روش مرور نظام‌مند در پایگاه‌های استنادی و اطلاعاتی مطالعه پرداخته می‌شود. سپس به روش مشاهده سندی، اسناد بالادستی همانند ﺳﻨﺪ ﺭﺍﻫﺒﺮﺩ ﻣﻠﻲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ، برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران، سند چشم‌انداز 20 ساله، قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، نقشه جامع علمی کشور، سند تحول دولت مردمی، سند ملی تحول دیجیتال، سند جامع دولت الکترونیک و سند راهبردی نظام جامع فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد. در پایان، کیفیت داده در دولت الکترونیک و اثرگذاری آن بر حکمرانی داده در کشور ایران تحلیل گردیده و پیشنهادهایی برای بهبود سند راهبرد ملی توسعه دولت الکترونیک کشور از بعد اهمیت به کیفیت داده ارائه می‌شوند. در مجموع می‌توان بیان داشت، کیفیت داده نقش بسزایی در حکمرانی داده دارد. نخست، داده‌های باکیفیت بنیان تصمیم‌گیری هستند و تصمیم‌گیری‌های دولتی به ویژه در شرایط بحرانی نیازمند داده‌های دقیق و قابل اعتماد است. داده‌های دقیق و یکپارچه باعث کاهش دوباره‌کاری‌ها، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری می‌شوند. از سوی دیگر، با بهره‌گیری از داده‌های باکیفیت، دولت‌ها می‌توانند شفاف‌تر عمل نموده و به نیازهای شهروندان بهتر پاسخ دهند که در نهایت به اعتماد بیشتر شهروندان و مشارکت آن‌ها در سطوح گوناگون حکمرانی داده منجر خواهد شد.
سیاستگذاری عمومی
سید محمد مهدی باکی هاشمی
چکیده
با توجه به اینکه نظام حکمرانی نقش مهمی در تأمین حق سلامت آحاد ملت ایران دارد، عبرت از تجربیات ملی و بینالمللی در این زمینه، از اهمیت ویژهای برخوردار است. مسئله پژوهش آن است که چگونه نظام سیاستگذاری کشور برای مقابله با بحران بیماریهای همهگیر در آینده خود را تجهیز نماید. از این رو، هدف این پژوهش شناسایی ابعاد تجربه ملی ایران ...
بیشتر
با توجه به اینکه نظام حکمرانی نقش مهمی در تأمین حق سلامت آحاد ملت ایران دارد، عبرت از تجربیات ملی و بینالمللی در این زمینه، از اهمیت ویژهای برخوردار است. مسئله پژوهش آن است که چگونه نظام سیاستگذاری کشور برای مقابله با بحران بیماریهای همهگیر در آینده خود را تجهیز نماید. از این رو، هدف این پژوهش شناسایی ابعاد تجربه ملی ایران در مقابله با بیماری همهگیر کرونا به منظور شناسایی اصول و ابعاد خطمشیهای بهینه برای آمادگی مقابله با سایر بیماریهای نوظهور و همهگیریهای دیگر در آینده است. مطالعه حاضر با رویکرد کیفی و به روش تحلیل مضمون و با استفاده از مصاحبههای نیمه ساختاریافته و به روش گلوله برفی با 16 نفر از خبرگان این حوزه انجام شد. نتایج شامل 218 مضمون اولیه، 24 مضمون فرعی و 6 مضمون اصلی شامل سیاستهای کاهش تماس اجتماعی، سیاستهای حفظ تماس اجتماعی، سیاستهای حمایت عمومی و نهایتاً سیاستهای نظام حکمرانی است. همچنین مشخص گردید که با توجه به تجربه گذشته و شرایط اقتصادی _ اجتماعی ایران، سیاست بهینه برای مقابله و آمادگی در آینده، دو مرحله اصلی دارد: اول، مرحله اقدام ضربتی با تعطیلی فراگیر کوتاه‌مدت سه تا چهار هفته ای به نحوی که تعداد بیماران در سطح جامعه به شدت کاهش یابد (با توجه به دوره بیماری) و به نقطه تعادلی جدید و دلخواه با مرگ و میر محدود دست یابد. دوم، مرحله بازگشت تدریجی به فعالیت‌های اجتماعی-اقتصادی با کنترل عدد بازتولید در نزدیکی یک.
حقوق عمومی و بین الملل
عبدالله عابدینی؛ زهرا سادات شارق
چکیده
در تاریخ 5 فوریه 2021، شعبه پیش دادرسی دیوان بینالمللی کیفری تصمیم خود را در مورد درخواست دادستانی دیوان پیرامون وضعیت فلسطین صادر نمود. بر این اساس دیوان با اکثریت دو به یک اعلام کرد که فلسطین در معنای دولت عضو اساسنامه مؤسس دیوان موسوم به اساسنامه رم، دارای وضعیت کشور عضو است و صلاحیت سرزمینی لازم برای اعمال صلاحیت از سوی دیوان بر ...
بیشتر
در تاریخ 5 فوریه 2021، شعبه پیش دادرسی دیوان بینالمللی کیفری تصمیم خود را در مورد درخواست دادستانی دیوان پیرامون وضعیت فلسطین صادر نمود. بر این اساس دیوان با اکثریت دو به یک اعلام کرد که فلسطین در معنای دولت عضو اساسنامه مؤسس دیوان موسوم به اساسنامه رم، دارای وضعیت کشور عضو است و صلاحیت سرزمینی لازم برای اعمال صلاحیت از سوی دیوان بر وضعیت ارجاعی از سوی این کشور برای دادستان و دیوان فراهم است. اهمیت این تصمیم از این رو، از سال 2015 یعنی زمانی که فلسطین برای نخستین بار با استناد به بند سوم از ماده 13 اساسنامه مبادرت به صدور اعلامیه جهت اعمال صلاحیت دیوان در سرزمین‌های اشغالی این کشور نمود، مباحث فراوانی در محافل علمی و در میان حقوقدانان مطرح گردید. نوشتار حاضر در پی بررسی این تصمیم مهم و پرداختن به زوایای مهم آن است از جمله اینکه تصمیم مزبور چه اثری برای شناسایی بیش از پیش فلسطین به عنوان یک دولت در عرصه جامعه بینالمللی دارد. در این نوشتار، ابتدا به توصیف تصمیم شعبه پیش دادرسی می‌پردازیم و سپس تجزیه و تحلیل ابعاد مختلف این رأی را جهت تبیین مبانی موضع دیوان بر اساس عواملی چون بررسی رویکرد تطبیقی دو دادستان دیوان، صلاحیت دیوان در رسیدگی به موضوعات حقوق بین‌الملل عام و اثر عملی این رأی بر تثبیت دولت بودن فلسطین پرداخته خواهد شد. به نظر میرسد یافته دیوان در این قضیه دلیل دیگری بر اثبات دولت بودن فلسطین است و راه برای تعقیب جنایات ارتکابی در فلسطین اشغالی را فراهم می‌کند.
تاریخ
ذکرالله محمدی؛ ستاره غفاری بیجار
چکیده
با قدرت‌گیری سلجوقیان (حک:429ـ590 هـ.ق) در خراسان و شکست سلطان مسعود غزنوی در نبرد دندانقان (431هـ.ق) از ایشان فصل تازهای در تاریخ ایران گشوده شد. طغرل سلجوقی بلافاصله پس از نشستن بر تخت سلطنت در نیشابور، مکاتبات و روابط خویش را با خلیفه عباسی آغاز کرد. سلجوقیان برای کسب مشروعیت در حکومت به منشور و خلعت خلیفه نیاز داشتند. خلیفه بغداد ...
بیشتر
با قدرت‌گیری سلجوقیان (حک:429ـ590 هـ.ق) در خراسان و شکست سلطان مسعود غزنوی در نبرد دندانقان (431هـ.ق) از ایشان فصل تازهای در تاریخ ایران گشوده شد. طغرل سلجوقی بلافاصله پس از نشستن بر تخت سلطنت در نیشابور، مکاتبات و روابط خویش را با خلیفه عباسی آغاز کرد. سلجوقیان برای کسب مشروعیت در حکومت به منشور و خلعت خلیفه نیاز داشتند. خلیفه بغداد در این هنگام القائم بود. در حالی که بغداد تحت سیطرهی آل‌بویه و مشوش روزگار میگذراند. طغرل و خلیفه در سه مرحله مهم مذاکره و مکاتبه داشتند: اول نامه نخستین سلجوقیان در سال 431هـ.ق بلافاصله پس از پیروزی در دندانقان، دوم هنگام سقوط بغداد و کودتای بساسیری در 449هـ.ق و سوم در ماجرای درخواست طغرل برای ازدواج با دختر القائم در 453هـ.ق. این مقاله در پی واکاوی روابط طغرل و خلیفه القائم است. روش تحقیق در این مقاله با تأکید بر رویکرد فرکلاف به تحلیل گفتمان انتقادی خواهد بود. از این رو به نظر میرسد اگرچه روابط طغرل با القائم با احترام آغاز و با کمک به خلیفه همراه شد؛ اما در نهایت به دشمنی و تضاد انجامید. خلیفه‌الله در برابر سلطان ظلّ‌الله. در این کشمکش نقش ایرانیان دیوانسالار نیز پررنگ است. این دبیران بیشتر پایبند به شیوه ایرانی حکومت و فرّه ایزدی پادشاه بودند تا سنت خلافت اسلامی.
سیاست و روابط بین الملل
محمد کرمپوری؛ حسین اطهری
چکیده
نظام‌های تمامیت‌خواه دارای رویکرد آرمانشهری هستند و رهبران آن‌ها، ایدئولوژی و تصمیمات خود را برای رسیدن به وضعیت بهتر توجیه می‌کنند و در وضعیت ویرانشهری، نظام سیاسی در رسیدن به اهداف خود با ناکامی مواجه می‌شود. در این راستا، نظام کرهشمالی که از چهار ایدئولوژی، سوریونگ (رهبر)، جوچه (خودکفایی همه‌جانبه) سونگون (اولویت نظامی) ...
بیشتر
نظام‌های تمامیت‌خواه دارای رویکرد آرمانشهری هستند و رهبران آن‌ها، ایدئولوژی و تصمیمات خود را برای رسیدن به وضعیت بهتر توجیه می‌کنند و در وضعیت ویرانشهری، نظام سیاسی در رسیدن به اهداف خود با ناکامی مواجه می‌شود. در این راستا، نظام کرهشمالی که از چهار ایدئولوژی، سوریونگ (رهبر)، جوچه (خودکفایی همه‌جانبه) سونگون (اولویت نظامی) و سونگبون (نظام کاست ارثی) برای رسیدن به وضعیت آرمانشهری پیروی می‌کند. سؤال مهم این است که از دیدگاه رویکرد آرمانشهری و ویرانشهری، تحلیل نظام کرهشمالی در ابعاد داخلی و سیاست خارجی خود نمایانگر چه وضعیتی است؟ بنابر فرضیه، ابعاد توسعه سیاسی، اقتصادی و نظامی کرهشمالی نشان می‌دهد که این کشور نمایانگر یک ویرانشهر است. بر اساس روش توصیفی_ تحلیلی نتایج تحقیق مبتنی بر تحلیل داده‌ها و آمارهای اقتصادی و تجزیه‌وتحلیل شاخص‌های سیاسی نشان می‌دهد این نظام شاخص‌های دولت تمامیت‌خواه و ویرانشهری را با وضعیت اقتصادی نابسامان و شکننده به نمایش گذاشته است و در بالاترین رتبه‌های جهانی کنترل حداکثری، سرکوب سیاسی و عدم مشروعیت قرار دارد. به دلیل وجود نظام تبعیض ارثی سونگبون و شکست ایدئولوژِی جوچه و اولویت سیاستهای نظامی سونگون بر تأمین نیازهای اقتصادی و درنتیجه پدید آمدن فقر گسترده و چالشهای انسانی با عدم مشروعیت دولت و نظام سیاسی مواجه شده است و در عرصه سیاست خارجی به دلیل سیاست‌ها و آزمایش‌های هسته‌ای تهاجمی مغایر با جامعه بین‌الملل با تحریمهای همه‌جانبه بینالمللی مواجه شده و دچار افول شدید اقتصادی و انزوای جهانی شده است و در ابعاد داخلی و خارجی در ویرانشهر قرار دارد.
اندیشه سیاسی
روح الله اسلامی؛ سمیه ملکی
چکیده
حکومت‌مندی همان حکومت اندیشی است و به معنای فنون و راهبردهایی است که بر جمعیت در قلمروی جغرافیایی روی می‌دهد. منطق حکومت‌مندی سه دوره متافیزیکی، مکانیکی و کوانتومی را سپری کرده است. اندیشه سیاسی از ماکیاولی تا مارکس به دوره حکومت‌مندی مکانیکی تعلق دارد. در این مقاله حکومت‌مندی به معنای منطق حکومت و حکمرانی در سه سطح مبانی، نهادها ...
بیشتر
حکومت‌مندی همان حکومت اندیشی است و به معنای فنون و راهبردهایی است که بر جمعیت در قلمروی جغرافیایی روی می‌دهد. منطق حکومت‌مندی سه دوره متافیزیکی، مکانیکی و کوانتومی را سپری کرده است. اندیشه سیاسی از ماکیاولی تا مارکس به دوره حکومت‌مندی مکانیکی تعلق دارد. در این مقاله حکومت‌مندی به معنای منطق حکومت و حکمرانی در سه سطح مبانی، نهادها و فنون موردتوجه قرارگرفته است و از تئوری فوکو و دین برای تفسیر متون استفاده‌شده است. روش مقاله کیفی و استفاده از پرسش‌های بحران اندیش توماس اسپریگنز است. این مقاله تأسیس، شکوه و زوال حکومت مکانیکی را بررسی می‌کند. اندیشه‌های ماکیاولی، هابز و اصحاب قرارداد اجتماعی در قالب حکومت‌مندی مکانیکی صورت‌بندی و تأسیس شد و با کوشش‌های فکری مونتسکیو، کانت، هگل، میل و دیگران به شکوفایی رسیده بود، در برابر تندباد حوادث با بحران‌هایی روبرو شد و با واکنش اندیشمندانی مانند مارکس و در قرن بعدی نوزیک، هابرماس (و منتقدان پسا مدرن) روبرو گردید که به طرح فنونی بدیل در جهت رهایی از تنگناها پرداختند. قرون جدید و عصر اطلاعات و تکثیر منابع قدرت، جهان به زوال حکومت‌مندی مکانیکی و برآمدن فازی دیگر از حکومت‌مندی نزدیک گردید. در تمام مقاله مبانی، نهادها و فنون حکومت‌مندی مکانیکی تحلیل می‌گردد. مقاله نشان می‌دهد حکومت مکانیکی با لویاتان هابز شکل گرفت و پس از مواجهه با بحران‌های متعدد توسط فیلسوفان آسیب‌شناسی، دارای چشم‌انداز و راه‌کارهای اصلاحی گردید. مقاله تکوین و تحول حکومت‌مندی مکانیکی را تحلیل می‌کند.
روابط بین الملل
احسان جعفری فر؛ علی باقری دولت آبادی
چکیده
اقتصاد ایران متکی بر صادرات انرژی است و به سبب این وابستگی مالی در برابر فشارهای ناشی از تحریم صادرات نفت و گاز آسیبپذیر است. به همین خاطر بحث امنیت انرژی یکی از مهم‌ترین موضوعات اقتصاد سیاسی ایران به شمار می‌آید. پژوهش حاضر به روش تبیینی-تحلیلی و شیوه گردآوری داده به روش کتابخانه‌ای درصدد پاسخ به این پرسش برآمده است که امنیت ...
بیشتر
اقتصاد ایران متکی بر صادرات انرژی است و به سبب این وابستگی مالی در برابر فشارهای ناشی از تحریم صادرات نفت و گاز آسیبپذیر است. به همین خاطر بحث امنیت انرژی یکی از مهم‌ترین موضوعات اقتصاد سیاسی ایران به شمار می‌آید. پژوهش حاضر به روش تبیینی-تحلیلی و شیوه گردآوری داده به روش کتابخانه‌ای درصدد پاسخ به این پرسش برآمده است که امنیت انرژی ایران را چه مواردی تهدید می‌کند؟ فرضیه مقاله این است که تشدید و استمرار تحریمهای اقتصادی علیه بخش انرژی ایران، از دهه 1390 به بعد سبب تشدید چالشهای امنیت انرژی کشور در سه حوزه حاکمیت، استحکام و تاب‌آوری شده است به‌گونه‌ای که حتی در صورت رفع تحریم‌ها، مقابله مؤثر با این چالش‌ها نیازمند اصلاح بنیادی شیوه‌های حکمرانی در بخش انرژی کشور است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد حتی با پایان یافتن تحریم‌ها، ایران در صادرات انرژی خود با چالش‌هایی همچون افت قیمت و تقاضای جهانی، عدم پیوستن به شبکه‌های انرژی منطقه، بهره‌برداری نامتوازن از میدان‌های مشترک با همسایگان، بروز نبودن فناوری‌ها و کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی روبرو است. بنابراین رفع تحریم‌ها مقدمه‌ای برای پرداختن به برخی از این چالش‌ها همچون کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و به‌روز نبودن فناوری خواهد بود و نه درمانی برای همه دردها و مشکلات. ازاین‌رو؛ ضروری است ایران در حوزه دیپلماسی انرژی فعال‌تر عمل نماید.
