دولت پژوهی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

فرایند پذیرش مقالات

بانک ها و نمایه نامه ها

هزینه مقالات

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

داوران

داوران سال 1403

داوران سال 1402

داوران سال 1401

داوران سال 1400

داوران سال 1399

داوران سال 1398

راهنمای ثبت در Publons

تحول مفهوم قدرت در نگاه فقهای شیعه از مشروعیت‌زدایی تا مشروعیت‌سازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دکتری حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

جدال‌های تاریخی در خصوص قدرت سیاسی بعد از پیامبر و برآمدن اختلافات شدید بین مسلمانان و موضع شیعه بر لزوم تعیین حاکم سیاسی از سوی خدا و در اقلیت بودن این تفکر، باعث شکل‌گیری رویکردی عموماً مشروعیت زدا بین فقهای شیعه گردید. در زمان حضور، شیعیان امام حاضر را تنها شخص واجد شرایط تصدی قدرت سیاسی می‌دانستند. با توجه به اقتضائات نوپدید، چنین رویکردی در زمان غیبت نیاز به بازخوانی داشت. اولین تحولات با تغییر فتاوای فقها آغاز شد و با تکوین نظریه ولایت عامه، تلاش‌هایی برای سهولت زندگی شیعیان شکل گرفت و تا به قدرت رسیدن سلاطین شیعه تداوم یافت. با تشکیل اولین کانون‌های قدرت شیعی، نقش‌آفرینی فقها پررنگ‌تر شد. چنین تطوری نقطه عطفی در جریان تحول نظریات سیاسی و کلامی فقها و ایجاد فضایی برای اجرایی کردن اندیشه‌های کلامی و فقهی است. نظریه قدرت سیاسی در شیعه نتیجه قرن‌ها جدال اندیشه فقها بوده است . اندیشه فقهای شیعه قابل تقسیم به دو مرحله مشروعیت زدایی از قدرت عرفی سیاسی و مشروعیت سازی است. با تدقیق در تغییراتی که در فتاوای فقهای شیعه تحقق یافته است، سیر تکوین آن مورد بررسی قرار می‌گیرد و فرایند گذر از مشروعیت زدایی تا مشروعیت سازی، مستند به اسناد دست اول صورت‌بندی می‌شود. عبور از نوعی گرایش نظری با محوریت عدم ‌اهتمام به قدرت سیاسی عرفی و فقدان نظریه منسجم در مورد آن به سمت وضعیتی که موضوع قدرت مذکور به مسئله‌ای نظری و مورد اهتمام فقهای شیعی تغییر ماهیت داده است، ذیل دو مفهوم اصلی مشروعیت زدا و مشروعیت زا مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The evolution of the concept of power in the view of Shiite jurists: From delegitimization to legitimization

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Vizheh 1
  • Ali Estiri 2

1 Associate Professor, Department of Public Law, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.

2 PhD, Department of Public Law, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Introduction and Statement of the Problem:
Historical disputes over political authority after the Prophet and the emergence of sharp divisions among Muslims, along with the Shiite position that a political ruler must be appointed by God and the minority status of this view, gave rise to an approach among Shiite jurists that was generally delegitimizing toward worldly political authority. In the presence of the Imam, Shiites considered the present Imam the only person qualified to assume political power. Given new circumstances, such an approach required reexamination during the occultation. The first changes began with modifications in juristic rulings, and with the formation of the theory of general deputization (niyābat ‘āmma), efforts were made to ease the life of Shiites; this continued until Shiite rulers came to power. With the formation of the first Shiite centers of power, the role of jurists became more pronounced. This development marks a turning point in the evolution of jurists’ political and theological theories and created a space for putting theological and juristic ideas into practice. The theory of political power in Shiism is the result of centuries of juristic intellectual struggle. The jurists’ thought can be divided into two stages:
Delegitimizing customary political power and legitimizing it. By scrutinizing the changes that have occurred in Shiite juristic rulings, its developmental trajectory is examined, and the process of transition from delegitimization to legitimization is formulated based on primary sources. The passage from a theoretical orientation centered on disinterest in customary political power and lack of a coherent theory about it toward a situation in which that power becomes a theoretical concern and object of jurists’ attention is examined under two main concepts: delegitimizing and legitimizing.
Research Background:
In previous studies, the prevailing intellectual tradition in Shiism and Shiite political jurisprudence has generally been described as the development and formation of the theory of general deputization. It has been regarded as the authentic and sole theory put forward by jurists in Shiite jurisprudence without attention to how it formed and was established or the historical context in which it emerged and spread. However, referring to jurisprudential texts compiled in early periods shows that the widespread and initially accepted historical theory was delegitimization of power; from the Middle Ages and with the rise to power of Shiite rulers, the dominant discourse shifted toward legitimizing customary political power. Understanding the theory of general deputization in its current articulation is not possible without a careful consideration of the earlier theory.
Research Objective:
This study discusses the theory of general deputization and the currently prevalent theory in Shiite political jurisprudence as the intellectual development connected to its antithetical theory—namely, the delegitimization of customary political power—as a historically prior political theory, relying on texts composed by jurists and on how it was completed and developed.
Research Method:
The present research uses a library-based method and examines books authored by Shiite jurists in historical continuity.
Conclusion:
By closely examining jurists’ theories, which were historically analyzed from the earliest authoritative jurists in Shiism to the present, it can be argued that their primary intellectual concern was preserving the identity of the Shiite sect in accordance with the governing principles of their theological and juristic beliefs. At one period, given the social circumstances and the need to preserve the communal life of Shiites, their view of political power was negative, permitting interaction between adherents of the sect and political authority only out of necessity At another period, owing to changed social conditions, jurists’ theories moved toward defining a specific political position for the jurist as an active political and legitimizing agent in social and political dimensions and as one who carries out religious duties.
Although these ideas have not always been expressed uniformly, we currently face two differing approaches: a minority and a majority approach. The minority approach believes in delegitimizing political power and limits the legitimization of it to restricted matters, viewing the jurist solely as an overseer. The majority approach, also referred to as general deputization, especially with the development and formulation of the theory of the jurist’s absolute guardianship (wilāyat-i mutlaqah al-faqīh), regards the jurist as the legitimate ruler and executor of the sect in all affairs. An idea that formed in the early period of jurisprudence, through the development of theological and juristic concepts, gradually became one of the most important political theories in Shiite political theology, managing to formulate a theory in accordance with the necessities of the lives of adherents that, for the first time, defined and preserved Shiite political and religious identity together in its present form.
One key reason for the change in juristic thought and the examination of the capacities present in hadith texts for forming elements that legitimize power is their increasing engagement with political institutions. After several centuries, the growth of the Shiite population and the establishment of political powers by them made outright denial impossible; continuing the previous approach of absolute rejection would have been self-defeating and would have created difficulties for Shiite life.
Therefore, jurists—especially after the Safavid shahs came to power—sought, by rethinking hadith texts and discovering new capacities, to provide some form of legitimation for customary power, to preserve the newly established and widespread Shiite power, and to consolidate the existence of Shiites, who until then had been struggling to assert themselves within the political community.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurists
  • Legitimacy
  • Political jurisprudence
  • Government
  • Customary
مراجع

  1. فارسی

    اکبری، کمال.(1392). فقه سیاسی و جمهوری اسلامی ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

    الگار، حامد. (1369). دین و دولت در ایران. ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: توس.

    راوندی، مرتضی. (1382). تاریخ اجتماعی ایران. تهران: انتشارات نگاه.

    جزرى، ابن اثیر. (1371). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران. ترجمه عباس خلیلى، ابوالقاسم حالت‏. تهران: مؤسسه مطبوعات علمى.

    جعفریان، رسول. (1423 ه‍ ق). دوازده رسالۀ فقهى دربارۀ نماز جمعه. قم: مؤسسه انصاریان.

    خمینى، سیدروح‌اللّه موسوى. (1423 ه‍ ق). ولایت‌فقیه (امام خمینى). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره.

    شمس‌الدین، محمدمهدی. (1375). نظام حکومت و مدیریت در اسلام. ترجمه سید مرتضی آیت‌الله زاده شیرازی. تهران: دانشگاه تهران.

    شیولر، برتولدا. (1373). تاریخ ایران در قرون نخست اسلامی. چاپ چهارم، ترجمه جواد افلاطونی و مریم میراحمدی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

    طباطبایی فر، سید محسن. (1395). وجوه فقهی نقش مردم در حکومت. تهران: نشر نی.

    طباطبایی فر، سید محسن. (1394). نظام سلطانی از دیدگاه اندیشه سیاسی شیعه. تهران: نشر نی

    فیرحی، داود. (1386). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران: نشر نی.

    مکدرموت، مارتین. (1372). اندیشه کلامی شیخ مفید. ترجمه احمد آرام. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    موسویان، سید ابوالفضل. (1395). مبانی مردم‌سالاری دینی. قم: دانشگاه مفید.

    میراحمدی، منصور. (1393). سلام و دمکراسی مشورتی. تهران: نشر نی.

    نائینی، میرزا محمدحسین. (1393). تنبیه الامه و تنزیه المله. قم: بوستان کتاب.

    الف) عربی

    اردبیلى، احمد بن محمد. (1408 ه ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    بحر العلوم، محمد بن محمدتقی. (1403 ه ق). بلغة الفقیه. تهران: منشورات مکتبة الصادق.

    بغدادى، مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبرى. (1413ه ق). المقنعة (للشیخ المفید). قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.

    بغدادی، مفید، محمد بن محمد بن النعمان عکبری. (1413 ه ق). نکت الاعتقادیه. قم: الموتمر العاملی اللشیخ المفید.

    حکیم، سید محسن طباطبایى. (1416 ه ق). مستمسک العروة الوثقى. قم: مؤسسة دار التفسیر.

    حلبى، ابو الصلاح، تقى الدین بن نجم‌الدین. (1403 ه ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام.

    حلبى، ابن ابى المجد، على بن حسن. (1414 ه ق). إشارة السبق إلى معرفة الحق. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    حلی، محقق، نجم‌الدین، جعفر بن حسن. (1408 ه ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.

    حلی، محقق، نجم‌الدین، جعفر بن حسن. (1418 ه ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة. قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.

    حلی، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف. (1387 ه ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.

    حلی، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد. (1410 ه ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    حلی، یحیى بن سعید. (1405 ه ق). الجامع للشرائع. قم: مؤسسة سید الشهداء العلمیة.

    حلی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى. (1420 ه ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط - الحدیثة). قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.

    حلی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (بی‌تا). تحریرالأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط - القدیمة). مشهد: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

    حلی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى. (1419 ه ق). نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

    حلی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى. (1414 ه ق). تذکرة الفقهاء (ط - الحدیثة).قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

    حلی، مقداد بن عبد اللّه سیورى. (1425). کنز العرفان فی فقه القرآن. قم: انتشارات مرتضوى.

    خراسانی (آخوند)، محمدکاظم. (1426 ه ق). کافیه الاصول. قم: موسسه انتشارات اسلامی.

    دیلمى، سلاّر، حمزة بن عبدالعزیز. (1404 ه ق). المراسم العلویة و الأحکام النبویة قم: منشورات الحرمین.

    رحمان ستایش، محمدکاظم. (1425 ه ق). رسائل فی ولایةالفقیه. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.

    سبزوارى، محقق، محمدباقر بن محمد مؤمن. (1423 ه ق). کفایة الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    سبزوارى، محقق، محمدباقر بن محمد مؤمن. (1247 ه ق). ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

    شریف مرتضى، على بن حسین موسوى. (1405 ه ق). رسائل الشریف المرتضى. قم: دار القرآن الکریم.

    شریف مرتضى، على بن حسین موسوى. (1387 ه ق). جمل العلم و العمل. نجف اشرف. مطبعة الآداب، نجف اشرف.

    طبرسى، احمد بن على. (1403 ه ق). الاحتجاج . مشهد: نشر مرتضى.

    صدر، سید محمدباقر. (بی تا). خلافه الانسان وشهاده الانبیا. تهران: موسسه البعثه.

    صدر، سیدمحمدباقر. (1399 ه ق). لمحه فقهیه تمهدیه عن مشروع دستورالجمهوریه الاسلامیه فی ایران. قم: مطبعه الخیام.

    طرابلسى، ابن براج، قاضى، عبدالعزیز. (1406 ه ق). المهذب (لابن البراج) قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن. (1400 ه ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی.

    طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن. (1387 ه ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.

    طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن. (1406 ه ق). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد. بیروت: دار الاضوا.

    طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن. (1375 ه ش). الاقصاد الهادی الی طریق الارشاد. تهران: انتشارات کتاب خانه.

    طوسى، محمد بن على بن حمزه. (1408 ه ق). الوسیلة إلى نیل الفضیلة. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.

    مظفر، محمدرضا. (1422 ه ق). اصول الفقه فی مباحث الفاظ و الملازمات العقلیه و مباحث الحجه و الاصول العملیه. به تصحیح عباسیعلی زارعی سبزواری، قم: بوستان کتاب.

    منسوب به امام رضا، على بن موسى علیهم السلام. (1406 ه ق). الفقه - فقه الرضا . مشهد: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

    قطیفى، ابراهیم بن سلیمان. (1413ه ق). السراج الوهاج. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    قمى، صدوق، محمد بن على بن بابویه. (1413 ه ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    قمى، صدوق، محمّد بن على بن بابویه. (1368 ه ق). علل الشرائع. قم: کتابفروشى داورى.

    عاملى، بهاءالدین، محمد بن حسین و ساوجى، نظام بن حسین. (1429 ه ق ) جامع عباسى و تکمیل آن (محشی، ط - جدید). قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    عاملى، شهید اول، محمد بن مکى. (1417 ه ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    عاملى، شهید اول، محمد بن مکى. (1412 ه ق). البیان. قم: محقق.

    عاملى، شهید اول، محمد بن مکى. (1410 ه ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.

    عاملى، شهید ثانى، زین‌الدین بن على. (1413 ه‍ ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم : مؤسسة المعارف الإسلامیة.

    عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین. (1414 ه ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

    عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین. (1413 ه ق). رسالة قاطعة اللجاج فی تحقیق حل الخراج. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

    عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین. (1409 ه ق). رسائل المحقق الکرکی. قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى و دفتر نشر اسلامى.

    کاشانى، فیض، محمد محسن ابن شاه مرتضى. (بی‌تا). مفاتیح الشرائع. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.

    کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب. (1407 ه ق). الکافی (ط - الإسلامیة). تهران: دار الکتب الإسلامیه.

    نجفى، کاشف الغطا، جعفر بن خضر مالکى. (1422 ه ق). کشف الغطا عن مبهمات الشریعة الغراء (ط - الحدیثة). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.

    نجفى، کاشف الغطا، جعفر بن خضر مالکى. (بی‌تا). کشف الغطا عن مبهمات الشریعة الغراء (ط - القدیمة). اصفهان: انتشارات مهدوى.

    نجفى، صاحب الجواهر، محمدحسن. (1404 ه ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

    نراقى، مولى احمد بن محمدمهدی. (1422 ه ق ). رسائل ومسائل (للنراقی). قم: کنگره نراقیین ملامهدى و ملااحمد.

    نراقى، مولى احمد بن محمدمهدی. (1417 ه ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.

    نورى، محدث، میرزا حسین. (1408 ه ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.

     

    Translated References into English

     

    1. Akbari, Kamal. (2013). Political Jurisprudence and the Islamic Republic of Iran. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies. [In Persian]
    2. Algar, Hamid. (1990). Religion and State in Iran (A. Seri, Trans.). Tehran: Toos. [In Persian]
    3. Ravandi, Morteza. (2003). The Social History of Iran. Tehran: Negah Publications. [In Persian]
    4. Jazarī, Ibn al‑Athir. (1992). The Complete History of Islam and Iran (A. Khalili & A. Halat, Trans.). Tehran: Scientific Publications Institute. [In Persian]
    5. Jafariyan, Rasoul. (2002/1423 AH). Twelve Jurisprudential Treatises on Friday Prayer. Qom: Ansarian Publications. [In Persian]
    6. Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah. (2002/1423 AH). Guardianship of the Jurist (Wilayat al‑Faqih). Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini’s Works. [In Persian]
    7. Shams al‑Din, Mohammad Mahdi. (1996). The System of Government and Administration in Islam (S. M. Ayatollahi Shirazi, Trans.). Tehran: University of Tehran Press. [In Persian]
    8. Schuler, Bertolda. (1994). The History of Iran in the Early Islamic Centuries (4th ed., J. Aflatuni & M. Mirahmadi, Trans.). Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian]
    9. Tabatabaeifar, Seyyed Mohsen. (2016). Jurisprudential Aspects of the Role of People in Government. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]
    10. Tabatabaeifar, Seyyed Mohsen. (2015). The Sultanate System from the Perspective of Shiʿi Political Thought. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]
    11. Feirahi, Davoud. (2007). Power, Knowledge, and Legitimacy in Islam. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]
    12. McDermott, Martin. (1993). Theological Thought of Shaykh Mufid (A. Aram, Trans.). Tehran: University of Tehran Press. [In Persian]
    13. Mousavian, Seyyed Abolfazl. (2016). Foundations of Religious Democracy. Qom: Mofid University Press. [In Persian]
    14. Mirahmadi, Mansour. (2014). Salam and Deliberative Democracy. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]
    15. Naʾini, Mirza Mohammad Hossein. (2014). Tanbīh al‑Ummah wa Tanzīh al‑Millah. Qom: Bustan‑e Ketab. [In Persian]

    (B) Arabic-language Sources

    • Ardabili, Ahmad ibn Muhammad. (1408 AH). Majmaʿ al‑Fāʾida wa al‑Burhān fī Sharḥ Irshād al‑Adhān. Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Bahr al‑ʿUlūm, Muhammad ibn Muhammad Taqi. (1403 AH). Bulghat al‑Faqīh. Tehran: Maktabat al‑Sadiq Publications. [In Arabic]
    • Al‑Baghdadi, al‑Mufid, Muhammad ibn Muhammad ibn al‑Nuʿman al‑ʿAkbari. (1413 AH). Al‑Muqniʿa (by al‑Shaykh al‑Mufid). Qom: International Congress for the Millennium of al‑Shaykh al‑Mufid. [In Arabic]
    • Al‑Baghdadi, al‑Mufid, Muhammad ibn Muhammad ibn al‑Nuʿman al‑ʿAkbari. (1413 AH). Nuqat al‑Iʿtiqādiyya. Qom: General Conference for al‑Shaykh al‑Mufid. [In Arabic]
    • Hakim, Sayyid Mohsen Tabatabaʾi. (1416 AH). Mustamsak al‑ʿUrwa al‑Wuthqā. Qom: Dar al‑Tafsir Institute. [In Arabic]
    • Al‑Halabi, Abu al‑Salah, Taqi al‑Din ibn Najm al‑Din. (1403 AH). Al‑Kāfī fī al‑Fiqh. Isfahan: Imam Amir al‑Muʾminin Public Library. [In Arabic]
    • Al‑Halabi, Ibn Abi al‑Majd, Ali ibn Hasan. (1414 AH). Ishārat al‑Sabaq ilā Maʿrifat al‑Haqq. Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, al‑Muhaqqiq, Najm al‑Din, Jaʿfar ibn Hasan. (1408 AH). Sharāʾiʿ al‑Islam fī Masāʾil al‑Ḥalāl wa al‑Ḥarām. Qom: Ismaʿiliyan Institute. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, al‑Muhaqqiq, Najm al‑Din, Jaʿfar ibn Hasan. (1418 AH). Al‑Mukhtasar al‑Nāfiʿ fī Fiqh al‑Imāmiyya. Qom: Al‑Maktabat al‑Diniyya Publications. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, Fakhr al‑Muhaqqiqin, Muhammad ibn Hasan ibn Yusuf. (1387 AH). Īḍāḥ al‑Fawāʾid fī Sharḥ Mushkilāt al‑Qawāʿid. Qom: Ismaʿiliyan Institute. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, Ibn Idris, Muhammad ibn Mansur ibn Ahmad. (1410 AH). Al‑Sarāʾir al‑Ḥāwī li‑Taḥrīr al‑Fatāwā. Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, Yahya ibn Said. (1405 AH). Al‑Jāmiʿ li‑l‑Sharāʾiʿ. Qom: Sayyid al‑Shuhadāʾ Scientific Institute. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, al‑ʿAllāma, Hasan ibn Yusuf ibn Muṭahhar al‑Asadi. (1420 AH). Taḥrīr al‑Aḥkām al‑Sharʿiyya ʿalā Madhhab al‑Imāmiyya (modern ed.). Qom: Imam Sadiq Institute. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, al‑ʿAllāma, Hasan ibn Yusuf ibn Muṭahhar al‑Asadi. (n.d.). Taḥrīr al‑Aḥkām al‑Sharʿiyya ʿalā Madhhab al‑Imāmiyya (old ed.). Mashhad: Al‑al‑Bayt Institute. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, al‑ʿAllāma, Hasan ibn Yusuf ibn Muṭahhar al‑Asadi. (1419 AH). Nihāyat al‑Aḥkām fī Maʿrifat al‑Aḥkām. Qom: Al‑al‑Bayt Institute. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, al‑ʿAllāma, Hasan ibn Yusuf ibn Muṭahhar al‑Asadi. (1414 AH). Tadhkirat al‑Fuquhāʾ (modern ed.). Qom: Al‑al‑Bayt Institute. [In Arabic]
    • Al‑Hilli, Muqaddad ibn ʿAbd Allah al‑Sayuri. (1425 AH). Kanz al‑ʿIrfān fī Fiqh al‑Qurʾān. Qom: Murtadha Publications. [In Arabic]
    • Al‑Khorasani (Akhund), Muhammad Kazem. (1426 AH). Kifāyat al‑Uṣūl. Qom: Islamic Publications Institute. [In Arabic]
    • Al‑Daylami, Sallar, Hamza ibn ʿAbd al‑Aziz. (1404 AH). Al‑Marāsim al‑ʿAlawiyya wa al‑Aḥkām al‑Nabawiyya. Qom: Al‑Haramein Publications. [In Arabic]
    • Rahman Setayesh, Muhammad Kazem. (1425 AH). Rasāʾil fī Wilāyat al‑Faqīh. Qom: Islamic Propagation Office of the Seminary. [In Arabic]
    • Al‑Sabzewari, al‑Muhaqqiq, Muhammad Baqir ibn Muhammad Muʾmin. (1423 AH). Kifāyat al‑Aḥkām. Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Al‑Sabzewari, al‑Muhaqqiq, Muhammad Baqir ibn Muhammad Muʾmin. (1247 AH). Dhakhīrat al‑Maʿād fī Sharḥ al‑Irshād. Qom: Al‑al‑Bayt Institute. [In Arabic]
    • Al‑Sharif al‑Murtada, Ali ibn Husayn al‑Musawi. (1405 AH). Rasāʾil al‑Sharif al‑Murtada. Qom: Dar al‑Qurʾan al‑Karim. [In Arabic]
    • Al‑Sharif al‑Murtada, Ali ibn Husayn al‑Musawi. (1387 AH). Jumal al‑ʿIlm wa al‑ʿAmal. Najaf al‑Ashraf: Matbaʿat al‑Adab. [In Arabic]
    • Al‑Tabrisi, Ahmad ibn Ali. (1403 AH). Al‑Iḥtijāj. Mashhad: Murtadha Publishing. [In Arabic]
    • Sadr, Sayyid Muhammad Baqir. (n.d.). Khilāfat al‑Insān wa Shahādat al‑Anbiyāʾ. Tehran: Al‑Baʿtha Institute. [In Arabic]
    • Sadr, Sayyid Muhammad Baqir. (1399 AH). Lamḥa Fiqhiyya Tamḥīdiyya ʿAn Mashrūʿ Dustūr al‑Jumhūriyya al‑Islāmiyya fī Īrān. Qom: Al‑Khayyam Press. [In Arabic]
    • Al‑Tarabulsi, Ibn al‑Bārāj, Qadi, ʿAbd al‑Aziz. (1406 AH). Al‑Muhadhdhab (by Ibn al‑Bārāj). Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Al‑Tusi, Abu Jaʿfar, Muhammad ibn Hasan. (1400 AH). Al‑Nihāya fī Mujarrad al‑Fiqh wa al‑Fatāwā. Beirut: Dar al‑Kitab al‑ʿArabi. [In Arabic]
    • Al‑Tusi, Abu Jaʿfar, Muhammad ibn Hasan. (1387 AH). Al‑Mabsūt fī Fiqh al‑Imāmiyya. Tehran: Al‑Maktaba al‑Murtadawiyya li‑Iḥyāʾ al‑Āthār al‑Jaʿfariyya. [In Arabic]
    • Al‑Tusi, Abu Jaʿfar, Muhammad ibn Hasan. (1406 AH). Al‑Iqtisād fīmā Yataʿallaq bi‑l‑Iʿtiqād. Beirut: Dar al‑Adwa. [In Arabic]
    • Al‑Tusi, Abu Jaʿfar, Muhammad ibn Hasan. (1375 SH). Al‑Iqtisād al‑Hādī ilā Ṭarīq al‑Irshād. Tehran: Ketabkhaneh Publications. [In Arabic]
    • Al‑Tusi, Muhammad ibn Ali ibn Hamza. (1408 AH). Al‑Wasīla ilā Nayl al‑Faḍīla. Qom: Ayatollah Marʿashi Najafi Library Publications. [In Arabic]
    • Al‑Muẓaffar, Muhammad Rida. (1422 AH). Uṣūl al‑Fiqh: Mabāḥith al‑Alfāẓ wa al‑Mulāzamat al‑ʿAqliyya wa Mabāḥith al‑Ḥujja wa al‑Uṣūl al‑ʿAmaliyya (A. Zarei Sabzevari, Ed.). Qom: Bustan al‑Kitab. [In Arabic]
    • Attributed to Imam al‑Ridha, Ali ibn Musa. (1406 AH). Al‑Fiqh – Fiqh al‑Ridha. Mashhad: Al‑al‑Bayt Institute. [In Arabic]
    • Al‑Qatifī, Ibrahim ibn Sulayman. (1413 AH). Al‑Sirāj al‑Wahhāj. Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Al‑Qummi, al‑Saduq, Muhammad ibn Ali ibn Babawayh. (1413 AH). Man Lā Yaḥḍuruhu al‑Faqīh. Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Al‑Qummi, al‑Saduq, Muhammad ibn Ali ibn Babawayh. (1368 AH). ʿIlal al‑Sharāʾiʿ. Qom: Davari Bookstore. [In Arabic]
    • Al‑ʿAmili, al‑Bahaʾ al‑Din Muhammad ibn Husayn & al‑Sawaji, Nizam ibn Husayn. (1429 AH). Jāmiʿ ʿAbbasi wa Takmīluhu (annotated, modern ed.). Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Al‑ʿAmili, al‑Shahid al‑Awwal, Muhammad ibn Makki. (1417 AH). Al‑Durūs al‑Sharʿiyya fī Fiqh al‑Imāmiyya. Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Al‑ʿAmili, al‑Shahid al‑Awwal, Muhammad ibn Makki. (1412 AH). Al‑Bayān. Qom: Muḥaqqiq. [In Arabic]
    • Al‑ʿAmili, al‑Shahid al‑Awwal, Muhammad ibn Makki. (1410 AH). Al‑Lumʿa al‑Dimashqiyya fī Fiqh al‑Imāmiyya. Beirut: Dar al‑Turath – al‑Dar al‑Islamiyya. [In Arabic]
    • Al‑ʿAmili, al‑Shahid al‑Thani, Zayn al‑Din ibn Ali. (1413 AH). Masālik al‑Afhām ilā Tanqīḥ Sharāʾiʿ al‑Islam. Qom: Al‑Maʿarif al‑Islamiyya Institute. [In Arabic]
    • Al‑ʿAmili, al‑Karki, al‑Muhaqqiq al‑Thani, Ali ibn Husayn. (1414 AH). Jāmiʿ al‑Maqāṣid fī Sharḥ al‑Qawāʿid. Qom: Al‑al‑Bayt Institute. [In Arabic]
    • Al‑ʿAmili, al‑Karki, al‑Muhaqqiq al‑Thani, Ali ibn Husayn. (1413 AH). Risāla Qāṭiʿat al‑Lijāǧ fī Taḥqīq Ḥall al‑Kharāj. Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
    • Al‑ʿAmili, al‑Karki, al‑Muhaqqiq al‑Thani, Ali ibn Husayn. (1409 AH). Rasāʾil al‑Muhaqqiq al‑Karki. Qom: Ayatollah Marʿashi Najafi Library & Islamic Publishing Office. [In Arabic]
    • Al‑Kashani, al‑Fayd, Muhammad Mohsen ibn Shah Murtada. (n.d.). Mafātīḥ al‑Sharāʾiʿ. Qom: Ayatollah Marʿashi Najafi Library Publications. [In Arabic]
    • Al‑Kulaini, Abu Jaʿfar, Muhammad ibn Yaʿqub. (1407 AH). Al‑Kāfī (Islamic ed.). Tehran: Dar al‑Kutub al‑Islamiyya. [In Arabic]
    • Al‑Najafi, Kashif al‑Ghitaʾ, Jaʿfar ibn Khidr al‑Maliki. (1422 AH). Kashf al‑Ghitaʾ ʿan Mubhamāt al‑Shariʿa al‑Gharraʾ (modern ed.). Qom: Islamic Propagation Office of the Seminary. [In Arabic]
    • Al‑Najafi, Kashif al‑Ghitaʾ, Jaʿfar ibn Khidr al‑Maliki. (n.d.). Kashf al‑Ghitaʾ ʿan Mubhamāt al‑Shariʿa al‑Gharraʾ (old ed.). Isfahan: Mahdavi Publications. [In Arabic]
    • Al‑Najafi, Ṣāḥib al‑Jawāhir, Muhammad Hasan. (1404 AH). Jawāhir al‑Kalām fī Sharḥ Sharāʾiʿ al‑Islam. Beirut: Dar Ihyaʾ al‑Turath al‑Arabi. [In Arabic]
    • Al‑Naraqi, Mulla Ahmad ibn Muhammad Mahdi. (1422 AH). Rasāʾil wa Masāʾil (by al‑Naraqi). Qom: Naraqiyyin Congress of Mulla Mahdi & Mulla Ahmad. [In Arabic]
    • Al‑Naraqi, Mulla Ahmad ibn Muhammad Mahdi. (1417 AH). ʿAwāʾid al‑Ayyām fī Bayān Qawāʿid al‑Aḥkām. Qom: Islamic Propagation Office of the Seminary. [In Arabic]
    • Al‑Nuri, al‑Muhaddith, Mirza Husayn. (1408 AH). Mustadrak al‑Wasāʾil wa Mustanbat al‑Masāʾil. Beirut: Al‑al‑Bayt Institute. [In Arabic]
دولت پژوهی
دوره 11، شماره 42
تیر 1404
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار