نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکتری تاریخ معاصر دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
حکومت پهلوی دوم علاوه بر نهادهای دولتی و رسمی مانند شهربانی، ژاندارمری و ساواک از شبه‌نظامیان نیز برای سرکوب مخالفان خود استفاده می‌کرد و این بکارگیری بازیگران غیردولتی مسلح در سرتاسر این دوره (1320-1357) تداوم داشته است. در واقع زور و خشونت که می‌بایست در انحصار دولت و نیروهای رسمی دولتی باشد، به بازیگران غیردولتی نیز سپرده می‌شد. تحقیقات آکادمیک پیشین نقش چنین نیروهای غیررسمی/ نیمه‌رسمی را در عرصه سیاست و نظامی‌گری دولت نادیده گرفته‌اند و یا تداوم این گروه‌ها در این دوره، مسئلۀ آنها نبوده است. هدف تحقیق پیش‌رو این است که چرایی تداوم و بقای شبه‌نظامیان حامی حکومت در عصر پهلوی دوم را واکاوی نماید. به منظور تبیین این موضوع، دیدگاه‌های برخی از صاحبنظران حوزۀ شبه‌نظامیان و بازیگران خشن غیردولتی بعنوان فرضیه‌های تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. روش تحقیق، تبیین تاریخی از نوع کارکردی و روش گردآوری داده‌ها، تلفیقی از کتابخانه‌ای، اسنادی، میدانی است. این تحقیق ضمن شناسایی سازمان‌های شبه‌نظامی عصر پهلوی دوم، با بررسی و تحلیل عملکرد آنها نشان می‌دهد که در فراز و فرود بحران‌های سیاسی و امنیتی مختلفی که حکومت پهلوی دوم از آغاز تا پایان با آن درگیر بود، بتدریج برخی مزایای نیروهای شبه‌نظامی نسبت به نظامیان رسمی و دولتی نیز دخیل بوده‌اند. این مزایا شامل هزینه پایین در نگهداری و آموزش آنها، کارآمدی بهتر در کسب اطلاعات محلی، توانایی در کمک به تقویت مشروعیت حکومت و قابلیت انکار کردن مسئولیت شبه‌نظامیان از سوی حکومت بود. بنابراین شاه که در مقاطع مختلف مانند رشد اتحادیه‌های کارگری، بحران آذربایجان، قدرت‌گیری حزب توده و جبهه ملی، بسط اقتدارگرایی، تثبیت خودکامگی و سرانجام اعتراضات سراسری در انقلاب اسلامی از این مزایا بهره‌مند شد، از آنها بعنوان نیروهای مکمل نظامیان استفاده کرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Outsourcing of State Repression in Iran (1941-1978)
نویسنده [English]
- Milad Heidari
Ph.D., Department of Contemporary History, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]
In addition to government and official institutions such as the police, the gendarmerie, and the National Organization for Security and Intelligence (SAVAK), the second Pahlavi government used militias to suppress its opponents. This use of armed non-state actors continued throughout this period (1942-1979). In fact, force and violence which should have been the monopoly of the state were also entrusted to non-state actors. Previous academic studies have ignored and underestimated the role of such informal/semi-official forces in the politics and militarism of the government. Moreover, these studies have paid little attention to their persistence. Therefore, the purpose of the present study was to explain why pro-government militias continued to exist in the second Pahlavi period. To explain this issue, the views of experts in the field of militias were used as the research hypotheses. The research method was functional-historical explanation and library, documentary, and field methods were used for data collection. The present study examined the performance of militias during the events and political developments of this period. The research showed that during the various political and security crises that the Pahlavi government was involved in from the beginning to the end, gradually, some of the advantages of the militias over the official and government military were realized. These advantages included the low cost of managing and training them, local and specialized knowledge, strengthening the legitimacy of the government, and their deniability. Therefore, the government insisted on strengthening and developing the militias.
کلیدواژه‌ها [English]
- Pro-government Militias
- Repression
- Deniability
- Legitimacy
- Resistance Force Organization
الف) فارسی
- بیات، کاوه، (1388)، نبرد سمیرم: انگلیسی‌ها، قشقایی‌ها و جنگ دوم جهانی، تهران: خجسته.
- پسیان، نجفقلی، (1328)، مرگ بود بازگشت هم بود، تهران: شرکت مطبوعاتی امروز.
- حیدری، میلاد، سلیمانی، کریم، (1396)، «تکوین و دگرگونی شبه‌نظامیان دولتی در ایران (1320-1332): مطالعه موردی حزب جنگل»، تاریخ ایران، 3 (10)، 73-45.
- حیدری، میلاد، سلیمانی دهکردی، کریم، (1398)، «سازمان‌یابی شبه نظامیان حامی شاه در ایران سازمان‌های فداییان شاه (1320- 1336 ش)»، پژوهش‌های علوم تاریخی، 1(11)، 39-58.
- دیهیم، محمد، (منتشر نشده)، خاطرات و مبارزات محمد دیهیم (روزنامه نگار و نماینده پنج دوره مجلس شورای ملی).
- زاده‌محمدی، مجتبی، (1392)، لومپن‌ها در سیاست عصر پهلوی (1304-1342)، تهران: مرکز.
- زنگنه، احمد، (1355)، خاطراتی از ماموریت‌های من در آذربایجان (از شهریور 1320 تا دی ماه 1325)، تهران: شرق.
- سلیمانی دهکردی، کریم، (1389)، «سازمان کوک و جمعیت فداکاران آذربایجان براساس اسناد نویافته گارد شاهنشاهی»، مطالعات تاریخ فرهنگی ـ پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، 5(2)، 115-142.
- شارق، احمد، (بی‌تا)، قسمتی از مشکلات سیاسی پنجاه ساله خاندان جلیل پهلوی در ایران، بی‌جا، بی‌نا.
- شاه‌حسینی، علی‌اکبر، (1395)، نشان‌ها، مدال‌ها و یادبودی‌های ایران دوره پهلوی (1304-1357 ش)، تهران: پازینه.
- عزیززاده، میرنبی، (1385)، تاریخ دشت مغان، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- عزیزی، غلامرضا، (1384)، حزب سوسیالیست ملی کارگران ایران (سومکا)، تهران: اسناد انقلاب اسلامی.
اسناد
- (1331-1333). ساکما (سازمان اسناد و کتابخانه ملی)، (گزارشات فعالیت‌های جمعیت آزادی ایران در تبریز)، شناسه سند 121/364/95.
- (1332). ساکما، (ت‍ظاه‍رات و درگ‍ی‍ری م‍س‍ل‍ح‍ان‍ه بین طرف‍داران و م‍خ‍ال‍ف‍ی‍ن دولت دک‍ت‍ر م‍ص‍دق، زنجان)، 2056/293.
- (1354). ساکما، (وظایف نیروی پایداری) 2071/340.
- (1332). ساکما، (وقایع 30 تیر زنجان)، 2554/290.
- (1337). ساکما، (فرمان محمدرضا پهلوی مبنی بر نام‌گذاری روزهای نهم اسفند و بیست و هشتم مرداد)، 18475/230.
- (1355). ساکما، (طرح اجرای برنامه‌های آموزشی نیروی پایداری) 489/220.
(1344). ساکما، (رونوشت فرمان اصلاح قانون نیروهای پایداری) 50061/293.
- (1340). ساکما، (درخ‍واس‍ت ی‍ک‍ی از اه‍ال‍ی تبریز (م‍ت‍ه‍م به ه‍م‍ک‍اری با نیروهای امنیتی ع‍ل‍ی‍ه م‍ص‍دق و پ‍ی‍ش‍ه‌وری) 528/230.
- (1331). ساکما، (صرف ن‍ظر از ب‍رپ‍ای‍ی م‍ی‍ت‍ی‍ن‍گ ح‍م‍ای‍ت ازدول‍ت به م‍ن‍ظورح‍ف‍ظ آرام‍ش ون‍ظم ت‍وس‍ط دان‍ش آم‍وزان) 6469/290.
- (1357). ساکما، (مکاتبات فرمانداری آمل در مورد ابراز تنفر و انزجار نسبت به اعمال اخلالگران) 71401/293.
- (1327). ساکما، (گزارش توزیع سلاح بین روستاییان چوبر) 110333/298.
- (1351). ساکما، (دستورالعمل اجرای طرح سپنتا و آموزش طرح) 11004/220.
- (1351). ساکما، (آموزش دفاع غیر نظامی) 100177/293.
- (1331). متما (موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران)، 0-0-36849ـ پ.
- (1357). متما، 65-44-7م
- (1357). متما، 67-61-44- 7م
- (بی‌تا) مراسان (مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، 52507.
(1336). مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، پرونده 1j414681.
(1334). بررسی اسناد تاریخی، 1j414681.
(1333). مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1j414681.
(1347). مرکز بررسی اسناد تاریخی ،105812.
(1357). مرکز بررسی اسناد تاریخی، 5j105811.
(1346). مرکز بررسی اسناد تاریخی، 105812.
مصاحبه
(1398). عبدالکریم آقاجانی (فرزند یونس‌خان آقاجانی)
(1397). حمید جوان (فرزند ابوالقاسم جوان)
(1398). محمدحسین ذوالفقاری (از بستگان نزدیک ذوالفقاریها)
( 1397). عبدالله زهتابی (عضو جمعیت فداکاران آذربایجان)
(1398). ذبیح اللله شاه‌محمدی (عضو جبهه ملی زنجان)
(1397). شاهرخ مشکاتی (فرزند حسینعلی سالارمشکات)
تصاویر
(1397). علی‌رحم شایان (عضو نیروی پایداری)
(1397) محمد صانعی (مربی نظامی نیروی پایداری)
(1397). علی ماسالی(فرزند انامقلی ماسالی)
(1399). رامین وطندوست (از بستگان حسین‌آقا وطندوست آلارلو )
نشریات
اختر آذربایجان، 8 اسفند 1335.
اختر آذربایجان، 9 مرداد 1336.
اختر شمال، 31 شهریور 1336.
اطلاعات، 17 فروردین 1356.
اطلاعات، 26 اردیبهشت 1357
اطلاعات، 26 فروردین 1357.
اطلاعات29 فروردین 1357.
آذرآبادگان، 9 مرداد 1328.
آذرآبادگان، 21 آذر 1328.
آذرآبادگان 21 آذر 1329.
آذرآبادگان 21 آذر 1331.
آذرآبادگان، 6 شهریور 1332.
تهران مصور، 24 آذر1340.
حق جم، 21 بهمن 1333.
داد، 2 شهریور 1332.
ستاره سهیل، 21 آذر 1333.
شهنواز، 7 اردیبهشت 1332.
شیپور، 19 تیر 1333.
شیپور، 22 خرداد 1333.
شیپور، 5 تیر1333.
فکر جوان، 26 آذر 1326.
فکر جوان 29 آذر 1327.
فکر جوان، 22 شهریور 1327.
فکر جوان، 30 تیر 1328.
کیهان، 26 فروردین 1357.
مقاومت ملی، شماره1، فروردین 1339.
مقاومت ملی، شماره 4، تیر 1339.
نیروی پایداری، ش1، بهمن 1353.
نیروی پایداری، ش14، مرداد 1357.
ب) انگلیسی
- Ahram Ariel I, (2011), “Learning to Live with Militias: Toward a Critical Policy on State Frailty”, Journal of Intervention and Statebuilding, 2(5), 175-192.
- Bohmelt, Tobias., Govinda, Clayton, (2017), “Auxiliary Force Structure: Paramilitary Forces and Pro-Government Militias”, Comparative Political Studies, 2 (51), 197-237.
- Carey, Sabine, Colaresi, Michael., & Mitchell, Neil., (2016), Risk Mitigation, Regime Security, and Militias: Beyond Coup-Proofing, International Studies Quarterly, 1(60), 59-72.
- Carey, Sabine., Colaresi, Michael., & Mitchell, Neil, (2015), “Governments, Informal Links to Militias, and Accountability”, Conflict Resolution, 5(59), 850-876.
- Carey, Sabine., Mitchell, Neil, (2016), “Pro-Government Militias and Conflict”, Oxford Research Encyclopedia of Politics, https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228637.013.33.
- Carey, Sabine., Mitchell, Neil., & Paula, Katrin, (2022), “The Life, Death and Diversity of Pro-government Militias: The Fully Revised Pro-Government Militias Database Version 2.0”, Research and Politics, 1–9.
- Carey, Sabine., Mitchell., Neil & Lowe, Will, (2013), “States, the Security Sector, and the Monopoly of Violence: A New Database on Pro-Government Militias”, Journal of Peace Research, 6(50), 249-258.
- Carmack, Robert M., (1988), “The Story of Santa Cruz Quiche”, In Robert M. Carmack´(ed.), Harvest of Violence: The Maya Indians and the Guatemalan Crisis, Norman: University of Oklahoma Press. 39–69.
- Davenport, Christian, (2005), “Understanding Covert Repressive Action: The Case of the U.S. Government against the Republic of New Africa”, Journal of Conflict Resolution, 1(49), 120–40.
- Eck, Kristine, (2015), “Repression by Proxy: How Military Purges and Insurgency Impact the Delegation of Coercion”, Journal of Conflict Resolution, 59 (5), 924-946.
- Hughes, Geraint., Tripodi, Christian, (2009), “Anatomy of a Surrogate: Historical Precedents and Implications for Contemporary Counter-Insurgency and Counter-terrorism”, Small Wars & Insurgencies, 20(1), 1–35.
- Jentzsch, Corinna; Kalyvas, Stathis., & Schubiger, Livia, (2015), “Militias in Civil Wars”, Journal of Conflict Resolution, 59(5), 755–769.
- Jones, Adrian H., Andrew R., Molnar, (1966), Internal Defense against Insurgency: Six Cases. Washington, D.C.: Center for Research in Social Systems.
- Kalyvas, Stathis N, (2006), The Logic of Violence in Civil Wars, Cambridge, MA: Cambridge University Press.
- Pahlavi, Mohammad R, (1980), Answer to History. New York, Stein and Day.
Rahnema, Ali. (2015). Behind the 1953 Coup in Iran: Thugs, Turncoats, Soldiers, and Spooks. New York: Cambridge Printing House.
- Schneckener, Ulrich, (2017), “Militias and the Politics of Legitimacy”, Small Wars and Insurgencies 28, No. 4–5.
- Staniland., Paul, (2012), “Between a Rock and a Hard Place: Insurgent Fratricide, Ethnic Defection, and the Rise of Pro-State Paramilitaries”, Journal of Conflict Resolution, 1 (56), 16-40.
- Weber, Max, (1986), Politics as Vocation. In: H.H. Gerth and C. Wright Mills, (eds), From Max Weber: essays in sociology, New York: Oxford University Press.
- https://militias-guidebook.com.
- https://wikileaks.org/plusd/cables/1978TEHRAN03700_d.html.
)