نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جاسب نیکفر ¹
• حسن علی یاری ²

¹ استادیار علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

² مربی معارف اسلامی دانشگاه پیام نور بروجرد

چکیده

از جمله­ی تئوری­ها در خصوص توسعه در کشورهای جهان سوم، نظریه­ی دولت­های اقتدارگرای بوروکراتیک است. بر اساسِ این نظریه جوامع توسعه­نیافته جهتِ گذار از وضعیت سنتی به مدرن نیاز به یک دولت مقتدر مرکزی و بوروکرات دارند. این مدل از توسعه­گرایی، که برای نخستین بار در ایران بعد از کودتای 28 مرداد شکل گرفت و تا قیام 15 خرداد 1342 ادامه یافت، گفتمانی پیرامون عرصه­ی  سیاست و حکومت در ایران فراهم نمود که عنوان "سیاست و سلطه­ی اقتدارگرای بوروکراتیک" داشت. پرسش اصلی مقاله این است که به چه دلایلی دولت محمد رضاشاه علی رغم دارا بودن تمام مشخصات تئوری اودانل و این­که از مصادیق تئوری مذکور در میان سال­های 1332- 1342بود اما پس از سال 1342 دچار آسیب­پذیری شد و به دولت مطلقه تبدیل گشت؟  مفروضِ مقاله این است که؛ در حالی­که کشورهای آمریکای لاتین و جنوب شرق آسیا بعد از چند دهه با بهره­گیری از تضاد دو ابرقدرت "آمریکا و شوروی" توانسته­اند به اقدامات چشمگیر در زمینه­های مختلف، به خصوص توسعه­ی عظیم اقتصادی دست بزنند، اجرای آن در ایران به دلیل چند عامل عمده سرانجام نامطلوبی داشته و در نتیجه حاکمیت آن از میانه­ی سال 1342 از قالب یک دولت اقتدارگرای بوروکراتیک خارج و به یک دولت مطلقه رانتیر تبدیل می­شود. روش گردآوری اطلاعات در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و برای جمع آوری اطلاعات و داده‌ها از منابع کتابخانه‌ای استفاده شده و نتیجه‌گیری آن استنتاجی است.

کلیدواژه‌ها

• اقتدارگرای بوروکراتیک
• نارسایی دیوان­سالاری
• توسعه­ی وابسته
• ائتلافِ شکننده
• سرمایه­ی داخلی و خارجی

عنوان مقاله [English]

Understanding the Downfall of the Bureaucratic Authoritarian State in the Government of Mohammed Reza Pahlavi

نویسندگان [English]

• Jaseb Nikfar ¹
• hasan Aliyari ²

¹ Assistant Professor, Department of Political Sciences, Ysouj University

² مربی معارف اسلامی دانشگاه پیام نور بروجرد

چکیده [English]

Purpose: one of the political theories that were introduced to the Third world countries is O’Donnell’s Centralized Bureaucratic Authoritarianism. It explains the development in the Latin America, whose characteristics are the rule of bureaucrats, political and economic monopoly (centralization), depoliticization and dependent capitalism. This model of development, called the bureaucratic authoritarian politics, was introduced for the first time in Iran after the 28th Mordad coup which continued till 15th Khordad 1342. This period marks the shifting of the traditional economy of Iran to the capital economy to embrace the path of modernization and development. In fact,  This essay focuses on the damages and inefficiency of the authoritarian bureaucratic government of Mohammad Reza Shah and brings out to light the reasons why his government, considering the time between 1332- 1342, failed despite possessing all the features of O’Donnell’s political theory.
Design/Methodology/Approach: In this article, descriptive - analytical methods and library resources have been used for collecting data and the conclusion is inductive.
Finding: This essay focuses on the damages and inefficiency of the authoritarian bureaucratic government of Shah and brings out to light the reasons why his government, considering the time between 1332- 1342, failed despite possessing all the features of O’Donnel’s political theory.
Orginality/value: The value of this article comes from the fact that this politico-economic model, despite being quintessential, has degenerated in Iran owing to some pivotal factors like contradictory functions of the Pahlavi government, dependent capitalism, depoliticization, bureaucratic formalism and the upsurge in oil revenues.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Bureaucratic authoritarian"
• " bureaucratic incompetence"
• " development associate"
• "fragile foreign and domestic coalition"