نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

2 مربی معارف اسلامی دانشگاه پیام نور بروجرد

چکیده

از جمله­ی تئوری­ها در خصوص توسعه در کشورهای جهان سوم، نظریه­ی دولت­های اقتدارگرای بوروکراتیک است. بر اساسِ این نظریه جوامع توسعه­نیافته جهتِ گذار از وضعیت سنتی به مدرن نیاز به یک دولت مقتدر مرکزی و بوروکرات دارند. این مدل از توسعه­گرایی، که برای نخستین بار در ایران بعد از کودتای 28 مرداد شکل گرفت و تا قیام 15 خرداد 1342 ادامه یافت، گفتمانی پیرامون عرصه­ی  سیاست و حکومت در ایران فراهم نمود که عنوان "سیاست و سلطه­ی اقتدارگرای بوروکراتیک" داشت. پرسش اصلی مقاله این است که به چه دلایلی دولت محمد رضاشاه علی رغم دارا بودن تمام مشخصات تئوری اودانل و این­که از مصادیق تئوری مذکور در میان سال­های 1332- 1342بود اما پس از سال 1342 دچار آسیب­پذیری شد و به دولت مطلقه تبدیل گشت؟  مفروضِ مقاله این است که؛ در حالی­که کشورهای آمریکای لاتین و جنوب شرق آسیا بعد از چند دهه با بهره­گیری از تضاد دو ابرقدرت "آمریکا و شوروی" توانسته­اند به اقدامات چشمگیر در زمینه­های مختلف، به خصوص توسعه­ی عظیم اقتصادی دست بزنند، اجرای آن در ایران به دلیل چند عامل عمده سرانجام نامطلوبی داشته و در نتیجه حاکمیت آن از میانه­ی سال 1342 از قالب یک دولت اقتدارگرای بوروکراتیک خارج و به یک دولت مطلقه رانتیر تبدیل می­شود. روش گردآوری اطلاعات در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و برای جمع آوری اطلاعات و داده‌ها از منابع کتابخانه‌ای استفاده شده و نتیجه‌گیری آن استنتاجی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Understanding the Downfall of the Bureaucratic Authoritarian State in the Government of Mohammed Reza Pahlavi

نویسندگان [English]

  • Jaseb Nikfar 1
  • hasan Aliyari 2

1 Assistant Professor, Department of Political Sciences, Ysouj University

2 مربی معارف اسلامی دانشگاه پیام نور بروجرد

چکیده [English]

Purpose: one of the political theories that were introduced to the Third world countries is O’Donnell’s Centralized Bureaucratic Authoritarianism. It explains the development in the Latin America, whose characteristics are the rule of bureaucrats, political and economic monopoly (centralization), depoliticization and dependent capitalism. This model of development, called the bureaucratic authoritarian politics, was introduced for the first time in Iran after the 28th Mordad coup which continued till 15th Khordad 1342. This period marks the shifting of the traditional economy of Iran to the capital economy to embrace the path of modernization and development. In fact,  This essay focuses on the damages and inefficiency of the authoritarian bureaucratic government of Mohammad Reza Shah and brings out to light the reasons why his government, considering the time between 1332- 1342, failed despite possessing all the features of O’Donnell’s political theory.
Design/Methodology/Approach: In this article, descriptive - analytical methods and library resources have been used for collecting data and the conclusion is inductive.
Finding: This essay focuses on the damages and inefficiency of the authoritarian bureaucratic government of Shah and brings out to light the reasons why his government, considering the time between 1332- 1342, failed despite possessing all the features of O’Donnel’s political theory.
Orginality/value: The value of this article comes from the fact that this politico-economic model, despite being quintessential, has degenerated in Iran owing to some pivotal factors like contradictory functions of the Pahlavi government, dependent capitalism, depoliticization, bureaucratic formalism and the upsurge in oil revenues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Bureaucratic authoritarian"
  • " bureaucratic incompetence"
  • " development associate"
  • "fragile foreign and domestic coalition"
آبراهامیان، یرواند (1378)، «ایران بین دو انقلاب»، ترجمه­ی احمد گل‌محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر مرکز.
اسناد لانه جاسوسی (1364)، دخالت‌های امریکا در ایران (1)، جلد 8، ترجمه­ی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام. تهران: مرکز اسناد لانه جاسوسی امریکا.
بشیریه، حسین (1380)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران، گام نو.
پارسونز، آنتونی (1363)، غرور و سقوط، ترجمه­ی منوچهر راستین، تهران.
سینایی، وحید، (1384)، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، تهران، نشر کویر.
سیف زاده، حسین (1373)، نوسازی و دگرگونی سیاسی، تهران، قومس.
شهابی، هوشنگ و خوان لینز (1380)، نظام­های سلطانی، ترجمه­ی منوچهر صبوری. تهران، انتشارات شیرازه.
شوکراس، ویلیام (1369)، آخرین سفر شاه، ترجمه­ی عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشرسفیر.
صمیمی، مینو (1369)، پشت پرده­ی تخت طاووس، ترجمه­ی حسین ابوترابیان، تهران، اطلاعات.
عباسی، ابراهیم (1383)، دولت پهلوی و توسعه اقتصادی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عظیمی، فخرالدین (1372)، بحران دموکراسی در ایران 1332-1320، ترجمه­ی عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری، تهران، نشر البرز.
فوران، جان (1374)، مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه­ی احمد تدین، تهران، نشر رسا.
رزاقی، ابراهیم (1371)، اقتصاد ایران، تهران، نشرنی.
زونیس، ماروین (1370)، شکست شاهانه، ترجمه­ی اسماعیل زند و بتول سعیدی، تهران، نشر نور.
کلایو اسمیت، برایان (1380)، فهم سیاست جهان سوم، ترجمه­ی امیر محمد حاجی یوسفی و محمد سعید قائنی نجفی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل.
کاتم، ریچارد (1371)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه­ی فرشته سرلک، تهران، نشر گفتار.
کرونین، استفان (1377)، ارتش و تشکیل حکومت پهلوی در ایران، ترجمه­ی غلامرضا بابایی، نشر خجسته.
کدی، نیکی (1369 )، ریشه­های انقلاب ایران، ترجمه­ی شاهرخ قائم مقامی، تهران، انتشارات قلم.
لطفیان، سعیده (1380)، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
وبر، ماکس (1373)، اقتصاد و جامعه، ترجمه­ی عباس منوچهری و دیگران، تهران، نشر مولی.
هالیدی، فرد (1358)، دیکتاتوری و توسعه­ی سرمایه‌داری در ایران، ترجمه­ی فضل‌الله نیک­آیین، تهران، انتشارات امیرکبیر.
هانتیگتون، ساموئل (1373)، موج سوم دموکراسی، ترجمه­ی احمد شهسا، تهران، نشر روزنه.
ی.سو، آلوین (1378)، تغیرات اجتماعی و توسعه، ترجمه­ی محمود حبیبی مظاهری، تهران، پژوهشکده­ی مطالعات راهبردی.
Apter, David,E. (1969), The Political Of  Modernization. Chicago: The University Of  Chicago press.
Banani, Amin. (1961), The Modernization Of Iran 1921-1941. Stanford: Stanford University Press.
Cardoso. F.H and E. Faletto (1979), Dependency and Development in latinAmerica Berkely : university of California press.
Collier. David, (1980), the Bureaucratic Authoritarian Model, in the New Authorianism in Latin America.
Pesaran, Hashem, (1985), Economic Development and revolutionary upheavals in Iran.Haleh Afshar . Iran: A Revolution in Turmoil . London: macmilan press.
O, Danell. G (spring 1995), Modernization and Bureaucratic-Autoritarianism : studies in south American politics; Berkely : university of California perss, 1973.
Skocpol. T (1982), “Rentier state and shia Islam in Iranian” , theory and society.
Zonis, Marvin. (1971), The Political Elite of Iran (Princetion University Press.
Y . SO . Alvin, (1990), Social change and Development , SAGE.