نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود

چکیده

هم‌زمان با ظهور دولت‌های‌ مدرن، مفهوم کنترل اجتماعی دستخوش تحول بنیادین شد و نظارت اجتماعی که تا پیش از آن بیشتر مفهومی با ابعاد محلی و محدود بود به مفهومی حکومتی تغییر شکل پیدا کرد. نوشتار حاضر با بهره‌گیری از آموزه‌های نظری در تبیین مفهوم کنترل اجتماعی به خوانش مجدد تاریخ دولت مدرن در ایران پرداخته و از این منظر بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عامل ناتوانی دولت‌ مدرن را در ایران، وجود اجتماعات قدرتمند توصیف کرده است که به‌واسطه انحصارطلبی، مانع از تحقق کارویژه مهم کنترل اجتماعی از سوی حکومت می‌شوند. از این منظر «اجتماعات سنتی» در ایران در غیاب تکوین مفهوم «جامعه ایرانی» در برابر تغییرات و اصلاحاتی که از قدرتش می‌کاست، به‌صورت جدی ایستادگی می‌کرد و رهبران نیرومند اجتماعی که در واقع رقبای حکومت مرکزی قلمداد می‌شدند، در یک نزاع دو سویه و دو وجهی از یک‌طرف با دیگر شبکه‌های اجتماعی و از طرف دیگر با قدرت حاکمه بر سر منافع و منابع در جنگ و ستیز بودند. اما با روی کار آمدن دولت پهلوی اول که در پی ایجاد «جامعه» مدرن بود، منازعه‌ی میان دولت و اجتماع عمیق‌تر و سمت‌وسوی قابل توجهی گرفت؛ زیرا این دولت برای رسیدن به اهداف مدرن خود به هیچ‌وجه شبکه‌های اجتماعی قدرت را بر نمی‌تابید و بر همین اساس نیز تلاش می‌کرد با افزایش قدرت کنترل و نظارت دولتی، رقبای دیگر را از صحنه خارج کند و در عین حال مانع از انجام نظارت‌های اجتماعی شود؛ اگر چه که در نهایت در این رویارویی با ناکامی مواجه شد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The State and the Problematic of Social Control in Iran under 1st Pahlavi

نویسندگان [English]

  • Shahrooz Shariati 1
  • Mahdi Abbasi Shahkuh 2

1 Assistant Professor, Department of Political Science,Tarbiat Modares University

2 PhD student of Political Science, Islamic Azad University, Shahrood Branch

چکیده [English]

Purpose:Before the establishment of the Pahlavi Dynasty, the Iranian Society relied on entities and associations that were independent to a significant degree; this paper tries to explain the relations between society of Iran and its antagonistic opposition with the government in in the era of Pahlavi emergence. From this point of view, before the establishment of the Pahlavi Dynasty, the Iranian Society relied on entities and associations that were independent to a significant degree and Social control were prevented by them. In this regard, for example the Shi’i scholars had the opportunity to criticize the governmental actions due to their financial independence and having the mosque tribunes under their control as well as having the exclusive right to interpret the religious rules. Therefore, Reza Shah who was aware of the power of opposition gradually started to show a negative reaction to them. Therefor Government to achieve its modernization goals did not bear the power of social networks. Using case studies and revision political actions and combining the social Control theories, this paper tries to explain the relations and Competition between the society and oppressive government on social control, in the era of Pahlavi.
Design/Methodology/Approach:Case study research is a methodology which refers to the in depth analysis of some historical facts before the establishment of the Pahlavi Dynasty and some facts about society of Iran in the era of Pahlavi emergence.
Findings: The concepts of social control and governance are closely related, from this point of view Reza Shah who was aware of the power of the society in Iran gradually started to show a negative reaction to the oppositions against his suppressive and secular policies and in place of reinforcing a legal authority, he tried to suppress the social movements through threatening, dual game, assassination, conspirators as well as using the militaristic powers. Therefor Government to achieve its modernization goals did not bear the power of social networks. This policy not only was based on Iran cultural and social condition but also created many fundamental problems and specially caused antagonism between tradition and modernity in Iran.
Originality/Value: Along with the emergence of modern states, the concept of social control has undergone a fundamental transformation and governmental approaches were ruled to governmental surveillances. This article reviews the concept of social control to re-reading the history of the modern state in Iran. From this point of view, before the establishment of the Pahlavi Dynasty, the Iranian Society relied on entities and associations that were independent to a significant degree and Social control were prevented by them. Using case studies and revision political actions and combining the social Control theories, this paper tries to explain the relations and Competition between the society and oppressive government on social control, in the the era of Pahlavi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • State
  • 1st Pahlavi
  • Social Control
  • Social networks
آبراهامیان، یرواند. (1386). ایران بین دو انقلاب؛ از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری، محسن مدیرشانه‌چی، تهران: نشر مرکز.
آبراهامیان، یرواند. (1389). تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
آقاجری، هاشم؛ رجایی، غلامعلی. (1386). «نقش قبیله آل مذکور در خلیج فارس در دوره زند»، مجله علمی پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره چهل‌وهشتم.
آقازاده، جعفر. (1388). «فرجام اقبال‌السلطنه‌ی ماکویی»، فصلنامه گنجینه‌ی اسناد، شماره 73.
آوری، پیتر. (1377). تاریخ معاصر ایران (جلد دوم)، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: مؤسسه انتشارات عطایی.
اتحادیه، منصوره. (1387). «دولت موقت ایران»، ایران و جنگ جهانی اول؛ میدان نبرد قدرت‌های بزرگ، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: انتشارات ققنوس.
احمدی، حمید. (1389). قومیت و قوم‌گرایی در ایران؛ افسانه و واقعیت، تهران: نشر نی.
اشرف، احمد؛ بنوعزیزی علی. (1388). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: انتشارات نیلوفر.
اعظام قدسی، حسن. (1379). خاطرات من یا تاریخ صد ساله، تهران: نشر کارنگ.
الگار، حامد. (1388). «نیروهای مذهبی در قرن بیستم ایران»، تاریخ ایران کمبریج، جلد هفتم، قسمت سوم؛ دوره‌ی پهلوی، ترجمه تیمور قادری، تهران: انتشارات مهتاب.
باری‌یر، ج. (1363). اقتصاد ایران (1349-1279)، تهران: مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی مؤسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه.
بهار، محمدتقی. (1371). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران (جلد اول)، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
بیات، کاوه. (1387). «رضاشاه و عشایر»، رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: جامی.
پورشالچی، محمود. (1384). قزاق؛ عصر رضاشاه پهلوی بر اساس اسناد وزارت خارجه فرانسه، تهران: انتشارات مروارید.
تاپر، ریچارد. (11389). «قبایل در قرون هیجدهم و نوزدهم»، تاریخ ایران کمبریج جلد هفتم قسمت دوم قاجاریه، ترجمه تیمور قادری، تهران: مهتاب.
خلیلی، محسن؛ کشاورز شکری، عباس. (1386). «اندیشه‌ی تأسیس دولت مقتدر مرکزی پس از مشروطیت (مطالعه‌ی موردی: اندیشه‌های ملک‌الشعرا بهار)»، فصلنامۀ دانش سیاسی، شماره‌ی دوم.
خلیلی‌خو، محمدرضا. (1373). توسعه و نوسازی ایران در دوره رضاشاه، تهران: مرکز انتشارات جهاد دانشگاهی، واحد شهید بهشتی.
دوگوبینیو، ژوزف آرتور. (1383). سه سال در آسیا، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر قطره.
دولت‌آبادی، یحیی. (1387). حیات یحیی (پنج جلدی)، تهران: انتشارات فردوس.
ده پهلوانی، طلعت؛ زندیه، حسین. (1390). «نقش علمای شیعه در نوسازی نظام قضایی عصر پهلوی اول»، فصلنامه مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ، سال چهل‌وسوم، شماره‌ی پیاپی 4/86.
رمضان‌نرگسی، رضا. (1385). «عزاداری امام حسین (ع) در دوره پهلوی اول»، فصلنامه 15 خرداد، سال سوم، شماره 10.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1390). روزگاران؛ تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی، تهران: انتشارات سخن.
زیرینسکی، مایکل. (1387). «الغای قرارداد کاپیتولاسیون توسط رضاشاه»، رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: جامی.
سمیعی اصفهانی، علیرضا. (1387). «جامعه‌ی قدرتمند، دولت ضعیف: تبیین جامعه‌شناختی مناسبات دولت ـ جامعه در ایران عصر قاجار»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 3.
سمیعی اصفهانی، علیرضا. (1390). «شکاف‌های اجتماعی؛ مجلس ضعیف؛ دولت لویاتانی»، ضمیمه‌ی فصل‌نامه اسناد بهارستان، شماره‌ی دوم.
سیوری، راجر. (1372). ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
سینایی، وحید. (1384). دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران (1357-1299)، تهران: نشر کویر.
شوکت، حمید. (1387). در تیررس حادثه، زندگی سیاسی قوام‌السلطنه، تهران: نشر اختران.
عامری، هوشنگ. (1388). از رضاشاه تا محمدرضا شاه: مشاهدات و خاطرات میرزا جواد خان عامری (معین‌الملک)، تهران: شرکت مطالعه و نشر کتاب پارسه.
عبده، جلال. (1368). چهل سال در صحنه (خاطرات دکتر جلال عبده)، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
عیسوی، چالرز. (1369). تاریخ اقتصادی ایران (1332-1215 ه ق)، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر گستره.
غنی‌نژاد، موسی. (1389). تجددطلبی و توسعه در ایران معاصر، تهران: نشر مرکز.
فرییر، رونالد. (1388). «صنعت نفت ایران»، تاریخ ایران کمبریج، جلد هفتم، قسمت سوم؛ دوره‌ی پهلوی، ترجمه تیمور قادری، تهران: انتشارات مهتاب.
فوران، جان. (1389). مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران (از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی)، ترجمه احمد تدین، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
کدی، نیکی. (1390). ریشه‌های انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: نشر علم.
لمبتون، ا. ک. س. (1389). «زمین و زمین‌داری و درآمد دولت در قرن نوزدهم»، تاریخ ایران کمبریج جلد هفتم قسمت دوم قاجاریه، ترجمه تیمور قادری، تهران: مهتاب.
مارتین، ونسا. (1390). عهد قاجار: مذاکره، اعتراض و دولت در ایران قرن سیزدهم، ترجمه حسن زنگنه، تهران: نشر ماهی.
مستوفی، عبدالله. (1384). شرح زندگانی من؛ تاریخ اجتماعی و اداری دوره‌ی قاجاریه (از کابینه‌ی قرارداد وثوق‌الدوله تا آخر مجلس مؤسسان)، جلد دوم و سوم، تهران: انتشارات زوار.
ملکم، جان (1362)، تاریخ ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران: انتشارات فرهنگسرای یساولی.
مک‌لاچلان، ک. س. (1388). «تحول اقتصادی»، تاریخ ایران کمبریج، جلد هفتم، قسمت سوم؛ دوره‌ی پهلوی، ترجمه تیمور قادری، تهران: انتشارات مهتاب.
مکی، حسین. (1374). تاریخ بیست ساله‌ی ایران (جلد چهارم و پنجم)، تهران: انتشارات علمی.
نوائی، عبدالحسین. (1369). ایران و جهان؛ از قاجاریه تا پایان عهد ناصری، تهران: مؤسسه نشر هما.
هامبلی، ار.جی.گاوین. (1389). «شهر سنتی- ایرانی در دوره‌ی قاجار»، تاریخ ایران کمبریج جلد هفتم قسمت دوم قاجاریه، ترجمه تیمور قادری، تهران: مهتاب.
هدایت [مخبرالسلطنه]، مهدی قلی. (1361). خاطرات و خطرات: توشه‌ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه‌ای از دوره زندگی من، تهران: کتاب‌فروشی زوار.
همایون کاتوزیان، محمدعلی. (1388). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
همیلتون، پیتر. (1379). تالکوت پارسونز، ترجمه احمد تدیّن، تهران: هرمس.
روشه، گی. (1376). جامعه­شناسی پارسونز، ترجمه عبدالحسین نیک­گهر، تهران: تبیان.
کوئن، بروس. (1388). مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل، تهران: سمت.
بلوم، ویلیام تی. (1373). نظریه‌های نظام سیاسی، ترجمه احمد تدین، تهران، نشر آران.
Ashraf, Ahmad. (1988). “Bazaar-Mosque Alliance: The Social Basis of Revolts and Revolutions” in: International Journal of Politics, Culture & Society: Vol. 1 Issue 4, p538, 30p.
Atabaki, Touraj. (2007). the state and the subaltern. Modernization, society and state in Turkey and Iran. London and New York: I.B. Tauris Publishers (in association with The International Institute of Social History).
Matthee, Rudi. (2000). “Merchants in Safavid Iran: Participants and Perceptions” in: Journal of Early Modern History; 2000, Vol. 4 Issue 3/4.
Migdal, Joel, s. (1988). Strong societies and weak states; state- society Relationship and state capabilities in the third worlds: princton university press.
Innes, Martin. (2003). Understanding Social Control: Crime and Social Order in Late Modernity, New York: McGraw-Hill Education.
Janowitz Morris & James Burk, (1991), On Social Organization and Social Control, Chicago: University of Press.
Ross, E.A.)2009& 1901). Social Control: Control A Survey of the Foundations of Order, New Jercy (Piscataway): Transcation Publishers.
Janowitz, Morris. (1975). “Sociological Theory and Social Control”, American Journal of Sociology, (Published by: The University of Chicago Press), Vol. 81, No. 1, pp. 82-108.
Chandra, S.S& Rajendra Kumar Sharma. (1996). Sociology of Education, New Delhi: Atlantic Publishers & Distributors.
Hirschi, Travis. (1969). Causes of Delinquency, Berkeley: University of California Press.
Ngo, Fawn& others. (2011). "Role-Taking and Recidivism: A Test Of Differential Social Control Theory". JQ: Justice Quarterly, No 28, Pp 667-697.
Young, Kimball. (1930). Social Psychology: An Analysis of Social Behavior, New York: Alfred A. Knopf (1930) (digital text).