نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس - مربی گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور ایلام

چکیده

در زمینه‌ی نقش دولت در توسعه دیدگاه‌های مطرح شده به‌طور کلی به دو دسته قابل تقسیم‌اند. کسانی‌که برای دولت قائل به نقش حداقلی هستند و تاکید بر جامعه و نقش آن دارند و کسانی‌که برای دولت نقش حداکثری قائل هستند و دولت را کارگزار اصلیِ توسعه می‌دانند. «پیتر اونز» در دسته دوم قرار می‌گیرد و مفهوم دولت ناکارآمد را در مقابل دولت کارآمد معرفی می‌کند. از زمان شکل‌گیری دولتِ مدرن در ایران و توسعه‌ی بوروکراسی شاهدِ ناکارآمدی آن بوده‌ایم؛ تداوم این مسئله به ناکارمدی دولت، خروج نیروهای متخصص از کشور و تعمیق توسعه نیافتگی کشور انجامیده است. پژوهشِ حاضر تلاش دارد تا رابطه‌ی بوروکراسی ناکارآمد و خروج نیروهای متخصص از ایران در دولت نهم و دهم در قالب این فرضیه که ناکارآمدی بوروکراتیک در ایران از عوامل تاثیرگذار بر خروج نیروهای متخصص است؛ مورد بررسی قرار دهد. در این راستا تاکید بر بوروکراسی کارآمد و انطباق آن با بوروکراسی وبری سبب می‌شود تا در کنار نظریه‌ی اونز، نظریه‌ی بوروکراسی وبر نیز به‌کار گرفته شود. در نهایت بررسی عناصر کلیدی بوروکراسی مبتنی بر اقتدار عقلانی- قانونی در ترکیب با ویژگی‌های دولت‌های کارآمد و ناکارآمد و نظریه‌ی جاذبه و دافعه می‌تواند معیار مناسبی باشد، تا نشان دهد چگونه دولت می‌تواند با کاستن از نقش‌های خود و جذب نیروهای متخصص و توانمند، خود را از جرگه‌ی دولت ناکارآمد خارج و به دولت کارآمد نزدیک و به این شیوه زمینه را برای کاهش روندِ خروج نیروهای متخصص از کشور و در نهایت تحقق توسعه فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

State Bureaucracy and Departure of Some Experts from Iran: Aomparative Introduction

نویسندگان [English]

  • Masoud Ghafari 1
  • Fariba Tarjoman 2

1 Assistant Professor, Department of political science, The University of Tarbiat Modares,

2 PhD student of political science Tarbiat Modares University_ educator Department of Political Science Payame Noor university

چکیده [English]

Purpose: The present study aims to investigate the relationship between inefficient bureaucracy and specialists’ exit from Iran in the ninth and tenth government time period as the main question of the research in the framework of this hypothesis that bureaucratic inefficiency in Iran is one of the factors influencing specialists’ exit. Studying the key elements of the bureaucracy based on legal-rational authority in combination with the characteristics of efficient and inefficient governments and the theory of attraction and repulsion can be an appropriate criterion in this study to show how the government can exclude itself from the faction of inefficient government and make itself closer to efficient government by reducing their roles and attracting skilled and capable persons. In this way, the government helps to reduce the specialists’ exit from the country and finally provide development.
Design/Methodology/Approach: Generally, the government role in developing mentioned viewpoints is placed in two groups. First, individuals who believe in minor role of the government and emphasize on the society and its role; and individuals who believe in major role of the government and emphasize on the government as the main body of the development. Peter Owens is placed in the second group and defines two categories of ineffective and effective governments. On the other hand, since the formation of the modern government and bureaucracy in Iran, it was inefficient. The methodology used in this study is "institutionalist".
Findings: The results show that Ahmadinejad government is categorized in the group of inefficient countries, with inefficient administrative structures. It didn’t have the power of long-term goals in order to have operational development programs. It had failed to act going beyond short-term interests of in-power political groups, and hasn’t been able to create the necessary stability in the social and economic space for attracting attention of new professionals and entrepreneurs or putting them in the direction of determined targets. Since achieving profitability is the most important motivation of the professionals and entrepreneurs in the private sector, and of the all economic actors outside the government to participate in development projects, it can be seen that the ninth and tenth government, because of increasing of their roles in the form of bureaucracy, becomes the largest competitor in the private sector. To the extent that the government capacity to make maximum use power and expertise of entrepreneurs and competent human resources to advance the development agenda has been reduced. And this caused to the loss of legitimacy and government efficiency near professionals and entrepreneurs groups and finally, caused to the indiscriminate leaving of experts and efficient staff from the country.
Originality/Value: This study can provide a theoretical framework to examine the impact of the failure of the consolidated government forces in other. On this basis we can determine the relationship between the solutions necessary to reduce the exit of specialists from Iran at any returns when presented .This could be effective step towards development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inefficient bureaucracy
  • inefficient government
  • departure of experts
ادیب‌زاده، مجید. (1392). خیزش‌های عقلانی شدن در طلوع ایران مدرن. نشر ققنوس.
اسلامی، زهرا. (6/8/1393). [تاملی بر تراژدی مهاجرت نخبگان]. http://armon-m.ir
اسکات، ریچارد. (1374). سازمان‌ها: سیستم‌های عقلایی، طبیعی و باز. ترجمه حسن میرزایی اهرنجانی. تهران: انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
آفریده، حسین. (27/2/1394). [مجلس باید پاسخ دهد پول نفت کجا رفت؟]. http://www.ghatreh.com
افشار، مینا. (22/7/1393). [آخرین آمار مهاجرت نخبگان ایرانی 60 هزار نفر/ دختران، ۴۰ درصد فرار مغزها را تشکیل می دهند]. http://www.khabaronline.ir
افضلی، رسول. (1386). دولت مدرن در ایران. قم: موسسه انتشارات دانشگاه مفید.
اوانز، پیتر (1380). توسعه یا چپاول: نقش دولت در تحول صنعتی. ترجمه پری‌چهر معتمد گرجی و عباس زندباف. نشر فیروزه. 
استیفن­، رابینز. ( 1379). مبانی رفتار سازمانی­.  ترجمه­ علی پارسائیان­ و محمد اعرابی­. تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی­.
امیراحمدی، منصور/ جباری نصر، حسن. (1389). «الگوی نظری دولت مطلقه و پیدایی دولت مطلقه شبه مدرن در ایران». پژوهشنامه علوم سیاسی. سال ششم. شماره 21.
باقری، آیت. (6/7/1387). [لزوم تغییر ساختار اداری به منظور مبارزه با فساد اداری]. سایت سازمان بـــازرسی کل کشور. .www.gio.Ir
بانک جهانی، نقش دولت در جهان در حال تحول. ( 1378). ترجمه حمیدرضا برادران شرکا و دیگران. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی.
ب‍ش‍ارت‌، ع‍ل‍ی‍رض‍ا/ ص‍ادق‍پ‍ور، اب‍وال‍ف‍ض‍ل‌. (1375). نظری‍ه‌ه‍ای‍ی ‌درب‍اره ‌ب‍وروک‍راس‍ی: س‍ازم‍ان‌ه‍ای‌ ب‍زرگ‌ اداری‌. ناشر تهران.
جاهد، حسینعلی. (1384). «سلامت سازمانی». ماهنامه تدبیر. شماره 159.
خاوری‌نژاد، سعید. (1393). اقتصاد سیاسی مهاجرت نخبگان از ایران (بررسی جنبه‌های نظری و عملی مهاجرت نخبگان ایرانی در سال‌های 1390-1370). تهران: نشر دنیای اقتصاد.
خندان، ابراهیم. ( 20/ 7/2013). [ فرار مغزها از ایران؛ حکایت هم‌چنان باقی است]. http://www.bbc.co.uk/persian/iran
خوش‌چهره، محمد. (1384). «بررسی قلمرو مداخلات دولت در فرآیند توسعه». فرهنگ عمومی.
دوبلن، لوئی مورو. (1375). جامعه‌شناسی اقتدار. ترجمه علی سیلانیان طوسی. مشهد:  دانشگاه فردوسی.
دلیرپور، پرویز. (1386). «ریشه‌ها و زمینه‌های شکل‌گیری ساخت دولت مدرن در ایران». دولت مدرن در ایران. قم: انتشارات دانشگاه مفید.
روز نبرگ، برنارد، لوئیس، کوزر. (1387). نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی. ترجمه فرهنگ ارشاد.  نشر نی.
ژولبن، فروند. (1362). جامعه‌شناسی مارکس وبر. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر. چاپ اول. تهران: نشر نیکان، تهران.
سهراب‌نیا، امیر و روشنی. (18/11/1386). [ پدیده ای به نام فرار مغزها آمار و ارقامی وحشتناک].   http://statisticslu.blogfa.com
شبیری، علی‌اکبر. (1381). مبانی نظری بودجه و بودجه‌ریزی. تهران: دفتر مطالعات برنامه و بودجه، بودجه‌ریزی در ایران مسائل و چالش‌ها، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
شریفی، منصور. (1375). بررسی گرایش اعضاء هیئت علمی دانشگاههای تهران به مهاجرت از کشور، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
شعبانلو، رحیم. (1380).  بررسی گرایش دانشجویان به مهاجرت از کشور. کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
صبوری ‌کاشانی، منوچهر. (1380). جامعه‌شناسی سازمان‌ها: بوروکراسی مدرن ایران. نشر سخن.
صبوری، منوچهر. (1374). جامعه‌شناسی سازمان‌ها. تهران: نشر شب تاب.
طایفی، علی. (1379). بررسی اجمالی وضعیت سرمایه انسانی. دبیرخانه کمیسیون مهاجرت سرمایه انسانی. تهران: معاونت پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی.
طایفی، علی. (1378). «نگرش نظام‌مند در بررسی عوامل مؤثر بر خروج نیروهای تحصیل‌کرده از کشور». خلاصه مقالات همایش بررسی مسائل و مشکلات و چشم‌انداز اشتغال آموختگان آموزش عالی. پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی.
عنایتی، فریده. (21/12/1392 ). [فرار مغزها چقدر برای ایران هزینه دارد؟]. http://khabaronline.ir
«فراری دادن مغزها». (1378). مجله اقتصاد ایران. سال اول. شماره18. مرداد.
کشاورز، احمد. (20/3/1393 ). [مقایسه 8 سال دولت احمدی نژاد و یک سال دولت روحانی /چه بودیم چه شدیم]. http://khabaronline. ir/detail/ 359399/ Economy/macroeconomics
کشاورز، احمد. (20/3/1393). [مقایسه 8 سال دولت احمدی نژاد و دولت روحانی].  http://www.eghtesadonline.com/fa/content
لوتانز، فرد. (1372). رفتار سازمانی (جلد دوم). ترجمه غلامعلی سرمد. تهران: موسسه بانکداری ایران.
لفت ویچ، آدریان. (1385). دولت‌های توسعه‌گرا. ترجمه جواد افشار کهن. تهران: نشر مرندیز و نی نگار.
موزلیس، نیکوس. (1385). سازمان و بوروکراسی: تجزیه و تحلیلی از تئوری‌های نوین. ترجمه حسن میرزایی اهرنجانی و احمد تدینی. تهران:  انتشارات دانشگاه تهران.
نیلی، مسعود. (1385). «عبور از توسعه صادرات». مجله ماهنامه تخصصی توسعه و صنعت. سال اول شماره سوم.
وقوفی، حسن. (1380).  بررسی‌ مهاجرت‌ از زوایای‌ گوناگون. تهران: نشر زهد.
وبر، ماکس و دیگران. (1379). عقلانیت و آزادی. ترجمه یدالله موفق و احمد تدین. تهران: هرمس.
همایش شناخت مسائل و مشکلات ایرانیان مقیم خارج از کشور، اداره کل امور فرهنگی ایرانیان خارج از کشور. (1379). سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی. تهران: کمیل.
Akbar. Torbaat. (Spring, 2002). “The Brain Drain from Iran to the United States”. The Middle East Journal 56, No. 2.
Ghaffari. Masoud. (2000). Political Economy of Oil in Iran.
Katouzian, H. (1979). “Oil versus Agriculture: A Case of Dual Resource Depletion in Iran”. The Journal of Peasants Studies. Vol. 5.
Unhcr. C. (2004). Asylum and Refugee Status Determination. Statistical Yearbook2002. Geneva: ChapterIII.
Vatanchi, Siavash. (2013). “Fleeing Brains an Essay on the Iranian Brain Drain”, To: VojoVokic, Course: POLS 3260 War & Peace in the Middle East Date: April 4.
Weber, Max. (1987). Economy and Society: An Outline of Interpretive sociology (2Vols). Berkley University of California Press.