نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری مدیریت صنعتی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

 هدف این مقاله استفاده از نظریه‌ی "دولت طبیعی" نورث و همکاران برای ارائه تفسیری نو از تحولاتی است که طی آن فرقه صفویه به دولتی بزرگ در زمان عباس‌اول تبدیل که بادوام‌ترین دولت بعد از اسلام و شکل‌دهنده‌ی بسیاری ازنهادها و مرزهای ایران امروزی شد. نورث و همکاران "دولت طبیعی" را دولتِ جوامع با "نظم دسترسی محدود" نامیده‌اند، چون متداول‌ترینِ نظم اجتماعی در طول تاریخ بوده است. این نظم اجتماعی در مقابل  "نظم دسترسی باز"،  یعنی نظمی با دسترسی عمومی به منابع و فعالیتهای سیاسی و اقتصادی جامعه، است. "دولت طبیعی" ائتلافی از قدرتمندان جامعه است که فعالیتهای کلیدی سیاسی، نظامی، اقتصادی، دینی و آموزشی جامعه را طوری کنترل می‌کنند که تولید و توزیع رانت برایشان فراهم شود. پس تغییرات در ائتلاف با تغییرات در منابع تولید رانت و رقابت بر سر توزیع آن مرتبط است. مدت بین آغاز صفویه تا عباس‌اول به هفت دوره تقسیم و نشان داده می‌شود که چگونه تغییرات در ائتلاف متناسب با نقش و انگیزههای اعضاء در تولید انواع رانتها و قدرت سیاسی نسبی آنها قابل تفسیر است. برای هر دوره ابتداء مهمترین بخش از چارچوب نظری مرتبط ارائه و سپس تحولات آن دوره و تغییرات ترکیب ائتلاف مورد بحث قرار می‌گیرد. ‌انتظار می‌رود بکارگیری این نظریه، که دولت را بر خلاف اغلب نظریه‌ها، سازمانی یکپارچه و تک‌بازیگرِ جامعه نمی‌داند و همزمان جنبه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه را در بر دارد، بینشهای جدیدی برای تفسیر تحولات دولت صفوی و نسبت این تحولات به توسعه ارائه ‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Appling NORTH et al.'s "Natural State" Theory to Interpret SAFAVID's State Evolution from Rise to Its Peak

نویسنده [English]

  • Mazaher Ziaei

PhD, Department of Industrial Management, Isfahan University, Isfahan, Iran

چکیده [English]

Extended Abstract
Introduction
Investigating how the Safavid state emerged and flourished in today’s Iran territory is very useful for understanding Iran's history and current situation. Interpreting states' evolution over time requires a theory that considers the dynamics of the internal relations of individuals in the government organization and the mutual effects the society in the economic, political, and social fields over time. A look at the mass of studies about the Safavids shows that despite the many efforts made, there are still many differences of opinion about the causes of the emergence, peak, and decline of the Safavid era. It is expected that the use of more comprehensive theories in interpreting state developments will contribute to the coherence of interpretations of common understanding in this field.
Recently, three experts centered on Douglas North, the joint winner of the 1993 Nobel Prize in Economics, have presented a conceptual framework for development, which they claim can be used to interpret and analyze the written history of mankind and the relationship between historical developments and development.
Background
The North et al. conceptual framework attracted the attention of Iranian researchers and it has been used in the research (Ziaei, 1402) to interpret the developments of the Sasanian state from the beginning to its fall, and in (Qarakhani et al. 1400) for the Pahlavi state. One research, with the same theoretical framework was conducted by (Ostad and Heydari 1400) for the Safavids, although its title seems to include the entire Safavid period, its purpose is to investigate the causes of the downfall of the Safavids. Also, in the theoretical framework of North et al., the changes in the government are the changes in the coalition, which can be analyzed by the principle of double balance, as described in the theoretical part, but in this research, this capacity is neglected and in some cases, the concepts of other theoretical frameworks are used.
Goal
The aim of this is to use the conceptual framework of the "natural state" to provide a new interpretation of the progress of Safavid dynasty from the beginning to the end of Shah Abbas I's reign, which is expected to be more comprehensive and coherent than the existing interpretations.
Methodology
The period from the Safavid sect era to Abbas I is divided into seven periods.

From endowment management to country government (1300-1499)
From the coalition of warriors to the government of an empire (1514-1499)
The containment of Qazalbashan by the break down Ismail (1514-1524)
War of the elders in the presence of the child king (1524-1533)
Stable and durable coalition (1576-1533)
Civil war and shaky alliances (1576-1589)
The perfect coalition (1629-1589)

For each period, at first, the related part of the theoretical framework is presented, then state evolution is interpreted according to the combination of the coalition’s members, their relative political power, and environmental conditions.
Findings
The results show that the initial coalition of the Safavid state, which was formed by the absolute dominance of the Shah and the strong role of the Qizelbashs and Sufis, with some ups and downs reached its peak during the period of Abbas I. This coalition includes the king, wardens, governors of kingdoms and Khalsa states, pastoral and professional soldiers, jurisconsult, bureaucrats, courtiers, and on its margins were merchants, architects, doctors, and some other elites. The geographical size of the Safavid state during the last conquests of Ismail I and the time of the death of Abbas I did not differ much, and except for around the beginning of the kingdom of Abbas I, it had little fluctuations during this period.
The characteristics of the Safavid coalition are:
 1) The axis of this coalition was a dynasty with a long history was urban, with a religious attraction among the society and especially acceptance among the military of the alliance. It had economic, political facilities and military command experience. This family was always above all, more or less the manifestation of the hopes of the members, the arbiter and the speaker of the conflicts and the controller of all the members of the coalition. In other words, the axis of the coalition was often "people of religion", "people of the sword", "people of the pen" and "people of economic accounting" at the same time.
2) Although the military force always played an important role in the coalition, it was fragmented and as a result, one of them couldn't dominate the entire coalition. They were basically the defenders of the coalition and they competed to the extent that the coalition would not fall apart.
3) The composition of the members, their role and power were such that it provided various military and economic rents to the coalition and to some extent provided the growth of some economic activities. The whole coalition and especially its axis, unlike most of the great Mongol and Turkish empires, was not alien to agriculture, urban life and trade, but promoted trade and urbanization.
Conclusion
According to the theory of "natural state" by North et al. the relation of the Safavid coalition to the development of Iran It can said:
- The Safavid state was not an absolute European state or a national state, but the rule of a single government over the current territory of Iran for more than two hundred years accelerated and facilitated the achievement of a centralized state in the following years.
- The role of religion in this coalition has been much more complicated than in Europe, and it seems that each of the different points of view in this field has only dealt with a part of these complexities.
- From an organizational point of view, no organization was formed outside the state, but the juris consults had an organization parallel to the state to some extent
- In terms of the government's support for organizations outside the government, it can be said that no organization of this kind was formed, but the scholars recently had an organization that was somewhat parallel to the government.
- The dominance of the militaries, especially nomads, in the coalition and the consecration of officials and individuals caused the discussion on the powers of the coalition members, especially the restrictions on the king's powers, to not lead to official and written agreements like what happened in Europe.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Limited access order
  • Natural state
  • Safavids
  • Development
  • Historical interpretation
فارسی
استاد، م. ا.، و حیدری، ع. ر. (1400). تحلیل نظم اجتماعی در دورۀ صفوی با تکیه بر نظریۀ حکومت طبیعی شکنندۀ نورث و همکاران. جامعه‌شناسی تاریخی. ۱۳ (۱)، ۱-۴۶.
استرآبادی، س. ح. (1366) از شیخ صفی تا شاه صفی، از تاریخ سلطانی، با اهتمام احیان اشراقی تهران: انتشارات علمی.
اسکندربیگ‌ترکمان (1350) عالم‌آرای عباسی، اصفهان: تایید.
اشرف، ا. (1359) موانع رشد سرمایه‌داری در ایران، تهران: زمینه.
اکبری، س. و سینائی، و. (1401). دولت صفویه و بازپیکربندی جامعه ایران؛ تحول و میراثِ نهادی. پژوهشنامه علوم سیاسی، 17(3)، 7-46.
امینی، ص. ا.، (1383) فتوحات شاهی، به کوشش محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
آبراهامیان، ی. (1390)، مقالاتی در جامعه شناسی ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی. تهران‌: پردیس دانش.
آربری و دیگران، (1388)، تاریخ اسلام پژوهش دانشگاه کمبریج، زیر نظر پی. ام. هولت و آ. ک. س. لمبتون، تهران: امیرکبیر.
آزاد ارمکی, ت. و جنادله, ع. (1392). پیکربندی نهادی مبتنی بر موازنه قدرت در جامعه سنتی ایران. مجله جامعه شناسی ایران، 15(3), 29-64.
باربارو، ج. و دیگران، (1381)، سفرنامه‌های ونیزیان، ترجمه منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
باستانی‌پاریزی، م. ا. (1362)، سیاست و اقتصاد عصر صفوی. تهران: انتشارات صفی علیشاه.
براتی پور، ح. راهبر, ا. و منشادی, م. (1401). رابطه دولت و جامعه در عصر صفوی در پرتو نظریه جوئل میگدال. پژوهشنامه علوم سیاسی، 17(3)، 47-86.
پورحسن، ن. (1396). دولت-ایل؛ پیش نظریه‌ای برای ایران پیشاپهلوی. دولت پژوهی، 3(10)‌33-63.
جعفریان، ر. (1379). صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، جلد اول، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
جمال‌زاده، ن. و درستی، ا. (1389). جامعه‌شناسی تاریخی دولت: گسست در پیوند نخبگان و ساخت دولت در عصر صفوی. دانش سیاسی، 6(2): 73-106.
خنجی، م.ع. (1374)، ارزش نظریه وجه تولید آسیایی، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره های 99-100 تا 113-114.
خواندمیر، (1380)، حبیب السیر جلد چهارم، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.
دلیرپور، پ.، (1386) ریشه‌ها و زمینه‌های شکل‌گیری ساخت دولت مدرن در ایران از آغاز تا ظهور رضا شاه، در: دولت مدرن در ایران، به اهتمام رسول افضلی، قم: دانشگاه مفید.
رجب‌زاده، احمد (1374) تحلیلی ساختی از چرخه های توسعه و انقطاع تمدن اسلامی (بررسی موردی عصر صفوی)، مطالعات فرهنگ ارتباطات، 4، 49-90.
روتا، ج. (1401) رزم‌آوری به کمک قزلباشان. در: نیروی نظامی عشایر در ایران و ممالک همجوار در دوران اسلامی، ویراسته فرانتس ک. و هولتسورات، و.، ترجمه حسن افشار، تهران: ققنوس. 283-298.
روملو، ح.ب. (1357). احسن التواریخ، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
رویمر، ه. ر. ودیگران، (1380)، تاریخ ایران دوره صفوی، پژوهش از دانشگاه کمبریج، ترجمه یعقوب آژند، تهران جامی.
رهربرن ک. م. (1349). ‌نظام ایالات در دوره صفوی، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: بنکاه ترجمه و نشر کتاب.
شاردن، ژ. (1346). سیاحت‌نامه شاردن، ج8. ترجمه محمد عباسی، تهران: امیرکبیر.
سالاری شادی، ع. (1388). احوال و مناسبات صدرالدین صفوی و نقد افسانه قاسم انوار. پژوهش های تاریخی، 1(1)، 67-100.
          (1393). نقد وبررسی نظریه های موجود درباره تشکیل حاکمیت صفوی. فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، 5(9)، 71-106.
سانسون، (1346)، سفر‌نامه سانسون، با اهتمام و ترجمه تقی تفضلی، تهران: ابن سینا.
سیوری، ر. (1380)، درباب صفویان، ترجمه رمضان‌علی روح‌الهی، تهران: نشر مرکز.
         (1389)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
ضیایی, م.‌(1402) بررسی و دوره بندی ناپایداری دولت‌ها در ایران (3000 ق.م. تا 1600 م.) به‌عنوان بخشی از تعاملات آسیای مرکزی با نواحی مختلف اوراسیا، دولت پژوهی، 5(35)9: 117-155.
        (1402). به کارگیری چارچوب مفهومی‌ «نظم دسترسی محدود» برای تفسیر تحولات در دولت ساسانیان. پژوهش های تاریخی, 15(2)، 59-75.
عقیلی، س.ا. (1393) طبقه‌بندی اصناف و بررسی ساختار آنها در عصرصفویه، فصلنامه تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، (8)5، 131-157.
غفاری‌فرد، ع. (1387). خواجه علی و امیر تیمور گورکان. فصلنامه تاریخ روابط خارجی، 34، 1-10.
فلسفی، ن. (1347). زندگانی شاه عباس اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
قاراخانی, س. رنانی، م. کریمی, ز. و مؤمنی، ف. (1400). ایران در زیر چتر حاکمیت طبیعی (مطالعه موردی عصر پهلوی دوم). پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 11(42), 184-155.
قربان نژاد، پ و احمدوند، ز. (1402). بررسی وقف در طریقت صفوی از ایلخانان تا برآمدن صفویان براساس صریح‌الملک عبدی بیگ شیرازی. پژوهش های تاریخی,15(4), 31-55. 
کدی، ن. آ. ( 1381) ایرن دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
کشاورز، ز. س، چلونگر، م.ع، و منتظرالقائم، ا. (1400). بررسی زمینه‌های‌ شکل‌گیری تعادلِ نهادی سنتی در عصر صفویه با تأکید بر روابط متقابل روحانیت و حکومت. مطالعات تاریخی جهان اسلام، 9(18), 7-36.
کاتوزیان، م.ع. (1391) ایرانیان دوران باستان تا دوره معاصر، ترجمه حسین شهیدی، تهران: نشر مرکز.
         (1397)، نظریه حکومت استبدادی و جامعه کوتاه مدت. جامعه شناسی تاریخی، 10(2)، 1-15.
گارثویت، ج. ر. (1387) تاریخ سیاسی ایران، از شاهنشاهی هحامنشی تاکنون. تهران: اختران.
لمبتون، ا. ک. س. (1362)، مالک و زارع در ایران. ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
لمتون، ا. ک. س. (1379)، نظریه‌ی دولت در ایران. گردآوری و ترجمه، چنگیز پهلوان، تهران: نشر گیو.
متی، ر.، (1387)، اقتصاد و سیاست خارجی عصر صفوی چهار مقاله موردی، ترجمه حسن زندیه، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
          (1399)، ایران در بحران. ترجمه حسن افشار، نشر مرکز. https://taaghche.com/book/158262
مرزاوی، م.، ( 1388)، پیدایش دولت صفوی، ترجمه بعقوب آژند، تهران: گستره.
ملایی‌توانی، ع. (1402)، آیا تشکیل حکومت صفویه مبداء تاریخ جدید یا معاصر ایران است؟ تاریخ ایران، (1)16، 207-227.
منز، ب. ف. (1401) عشایر و ارتش‌های منطقه‌ای در خاورمیانه. در: نیروی نظامی عشایر در ایران و ممالک همجوار در دوران اسلامی، ویراسته فرانتس ک. و هولتسورات، و.، ترجمه حسن افشار، تهران: ققنوس.
میرجعفری، ح. (1388)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دوره تیموریان و ترکمانان، تهران: سمت و دانشکاه اصفهان.
میرزا سمیعا، (1378)، تذکره الملوک، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: امیرکبیر.
نجف‌زاده، م. ( 1387) بازخوانی رابطه قدرت در ایران دولت ضعیف و جامعه قوی. رهیافتهای سیاسی و بین المللی، 13(5)، 75-95.
نعمانی، ف. (1358) تکامل فئودالیسم در ایران. تهران: خوارزمی.
نقیب‌زاده ا. (1386). مطالعه تطبیقی تحول دولت مدرن در غرب و ایران. در دولت مدرن در ایران. به اهتمام افضلی رسول، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
 نورث، د.، والیس، ج. ج. و واینگاست ب. (1396). در سایه خشونت: سیایت، اقتصاد و مسایل توسعه. ترجمه محسن میردامادی و محمدحسین نعمی‌پور، تهران: روزبه.
        (1397). خشونت و نظام اجتماعی: چارچوبی مفهومی برای تفسیر تاریخ مکتوب بشر. ترجمه بهنام ذوقی رودسری، تهران: شیرازه.
نویدی، د. (1394)، تغییرات اجتماعی-افتصادی در ایران عصر صفوی. ترجمه هاشم آقاجری، تهران: نشر نی.
نیومن، ا. (1395)، ایران عصر صفوی: نوزایی امپراتوری ایران‌، ترجمه بهزاد کریمی‌https://taaghche.com/book/12477
ولی، ع. (1380) ایران پیش از سرمایه‌داری: تاریخ نظری. ترجمه حسن شمس‌آوری، تهران: نشر مرکز.

References

Berg, G. R. van den. (2022). The Safavids between pen and sword. In: C. V. Weeda, R. Stein, & L. H. J. Sicking (Eds.), Comparative Rural History of the North Sea Area.‌Turnhout, Belgium, p. 289-310.
Babayan, K. (2012).  Jonayd in: https://www.iranicaonline.org/articles/jonayd. (Seen: 2024 April 26)
Yakovlev, A. (2021). Composition of the ruling elite, incentives for productive usage of rents, and prospects for Russia’s limited access order. Post-Soviet Affairs, 37(5), 417–434.
Grimmer -Solem, E. (2015). The mature limited access order at the doorstep: Imperial Germany and contemporary China in transition. Const Polit Econ 26, 103–120.
Young, A.T. (2021). Carolingians at the Doorstep? The Maturing Limited-Access Order of Early Medieval Europe. Int J Polit Cult Soc 34, 1–19.
Yildirim, R. (2022), The rise of Safavids as a political dynasty” In: , Ed. Matthee, R.‌ The Safavids world. London Routledge, p. 56-76.
  Translated References into English
Ostad, M. A., and Heydari, A. R. (1400). Analysis of social order in the Safavid period based on the theory of the fragile natural state of North et al. Historical sociology. 13 (1), 1-46. [In Persian].
Estrabadi, S. H. (1366). From Sheikh Safi to Shah Safi, from Sultanate history, with the efforts of Ahyan Eshraghi, Tehran: Scientific Publications. [In Persian].
Skanderbeg Turkmen (1350) Alamarai Abbasi, Isfahan: Taeed. [In Persian].
Ashraf, A. (1359) Barriers to the growth of capitalism in Iran, Tehran: Zamineh. [In Persian].
Akbari, S. and Sinai, and (1401). Safavid state and restructuring of Iranian society; Evolution and institutional heritage. Journal of Political Science, 17(3), 46-7. [In Persian].
Amini, P. A., (1383) Shahi's Conquests, by Mohammad Reza Nasiri, Tehran: Association of Cultural Heritage and Artifacts. [In Persian].
Abrahamian, Y. (1390), Essays in Iranian Sociology, translated by Soheila Torabi Farsani. Tehran: Pardis-e-Danesh. [In Persian].
Arbery et al., (2008), Islamic history research of Cambridge University, under the supervision of P. M. Holt and A. K. Q. Lambton, Tehran: Amirkabir. [In Persian].
Azad Aramaki, T. and Janadaleh, A. (2012). Institutional configuration based on balance of power in traditional Iranian society. Iranian Journal of Sociology, 15(3), 29-64. [In Persian].
Barbaro, J. et al., (1381), Venetian travel books, translated by Manouchehr Amiri, Tehran: Khwarazmi. [In Persian].
Bastaniparizi, M. A. (1362). Politics and Economy of the Safavid Era. Tehran: Safi Alishah Publications. [In Persian].
Bratipur, H. Rahbar, A. and Manshad, M. (1401). The relationship between the state and society in the Safavid era in the light of Joel Migdal's theory. Journal of Political Science, 17(3), 47-86. [In Persian].
Pourhasan, N. (2016). Dolat-il; A pre-theory for pre-Pahlavi Iran. The State Studies, 3(10)33-63. [In Persian].
Jafarian, R. (1379). Safaviyya in the field of religion, culture and politics, Volume 1, Tehran: Hozah and University Research Institute. [In Persian].
Jamalzadeh, N. And Dorosty, A. (1389). Historical Sociology of the State: Disruption in the link between the elites and the construction of the state in the Safavid era. Political Science, 6(2): 73-106. [In Persian].
Khanji, M.A. (1374), The value of the theory of Asian production, Political-Economic Etelaat, numbers 99-100 to 113-114. [In Persian].
Khandmir, (1380), Habib al-Sir. Vol. 4, by Mohammad Debirsiaghi, Tehran: Khayyam. [In Persian].
Dalirpour, P., (1386) The origins and foundations of the formation of the modern state in Iran from the beginning to the rise of Reza Shah, in: Modern state in Iran, by Rasul Afzali, Qom: Mofid University. [In Persian].
Rajabzadeh, Ahmed (1374) A Structural Analysis of the Development and Interruption Cycles of Islamic Civilization (A Case Study of the Safavid Era), Communication Culture Studies, 4, 49-90. [In Persian].
Rota, J. (1401) Battle with the help of Qazlbashan. In: Nomadic military force in Iran and neighboring countries in the Islamic era, edited by Franz K. and Holtsurat, V., translated by Hassan Afshar, Tehran: Qoqnous. 283-298. [In Persian].
Romelu, H.B. (1357). Ahsan al-Tawarikh, edited by Abdul Hossein Navaei, Tehran: Babak.
Roymer, H. R. Et al., (1380), History of Safavid Iran, research from Cambridge University, translated by Yaqoub Azhand, Tehran Jami. [In Persian].
Rehbern K. M. (1349). The State System in the Safavid Period, translated by Kikavos Jahandari, Tehran: Translation and Publication of Books. [In Persian].
Cherden, J. (1346). Chardon's travel book, Vol.8. Translated by Mohammad Abbasi, Tehran: Amir Kabir. [In Persian].
Salari Shadi, A. (1388). Sadr al-Din Safavi's status and relationships and criticism of the legend of Qasim Anwar. Historical Research, 1(1), 67-100. [In Persian].
-------- (2013). Criticism and examination of existing theories about the formation of Safavid rule. Quarterly History of Iran after Islam, 5(9), 71-106. [In Persian].
Sanson, (1346), Sanson's travel book, translated by Taghi Tafzali, Tehran: Ibn Sina. [In Persian].
Severy, R. (1380), Darbab Safaviyan, translated by Ramzan Ali Ruholahi, Tehran: Nahr-e-Karzan.
 -------- (1389), Safavid Iran, translated by Kambyz Azizi, Tehran: Nahr-e-Karzan. [In Persian].
Ziaei, M. (1402) Investigation and periodization of the instability of states in Iran (3000 BC to 1600 AD) as part of the interactions of Central Asia with different regions of Eurasia, The State Studies, 5(35)9: 117-155. [In Persian].
 ------ (1402). Applying the conceptual framework of "Limited Access System" to interpret developments in the Sasanian state. Historical Research, 15(2), 59-75. [In Persian].
Agili, S.A. (2013) Classifying guilds and investigating their structure in the Safavid era. Iran after Islam, (8)5, 131-157. [In Persian].
Ghafarifard, A. (1387). Khawaja Ali and Amir Timur Gorkan. Foreign Relations History Quarterly, 34, 1-10. [In Persian].
Falsafy, N. (1347). The life of Shah Abbas I. Tehran: Tehran University Press. [In Persian].
Karakhani, S. Renani, M. Karimi, Z. and Momeni, F. (1400). Iran under the umbrella of natural sovereignty (a case study of the second Pahlavi era). Economic Growth and Development Research, 11(42), 155-184. [In Persian].
Gurbannejad, P. and Ahmadvand, Z. (1402). Investigating the endowment in the Safavid Tariqat from the Ilkhans to the rise of the Safavids based on Sirih al-Mulk Abdi Beg Shirazi. Historical Research, 15(4), 31-55. [In Persian].
Kady, N. A. (1381) Iran during the Qajar period and the rise of Reza Khan, translated by Mehdi Haqikatkhah, Tehran: Qoqnous. [In Persian].
Keshavarz, Z. S., Chalongar, M.A., and Montazer al-Qaim, A. (1400). Investigating the foundations of the formation of traditional institutional balance in the Safavid era with an emphasis on the mutual relations between the clergy and the state. Historical Studies of the Islamic World, 9(18), 7-36. [In Persian].
Katouzian, M.A. (2012). Iranians from ancient times to modern times, translated by Hossein Shahidi, Tehran: Markaz publishing. [In Persian].
 -------- (2017), The theory of authoritarian state and short-term society. Historical Sociology, 10(2), 1-15. [In Persian].
Garthwaite, J. R. (1387) Iran's political history, from the reign of Hakhamnashi until now. Tehran: Akhtaran. [In Persian].
Lambton, A. K. Q. (1362), Lord and farmer in Iran. Translated by Manouchehr Amiri, Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian].
Lemton, A. K. Q. (1379), The theory of state in Iran. Compilation and translation, Chengiz Pahlavan, Tehran: Giv Publishing. [In Persian].
Mathee, R., (2007). Economy and foreign policy of the Safavid era, four case studies, translated by Hasan Zandieh, Tehran: Hohza and University Research Institute. [In Persian].
 ------- (2019), Iran in crisis. Translated by Hassan Afshar. Markaz publishing. https://taaghche.com/book/158262
Merzawi, M., (1388), The emergence of the Safavid state, translated by Baqub Azhand, Tehran: Gostareh. [In Persian].
Melai Tovani, A. (1402), is the formation of the Safavid state the origin of the new or contemporary history of Iran? History of Iran, (1) 16, 207-227. [In Persian].
Menz, B. F. (1401) Nomads and regional armies in the Middle East. In: Nomadic military force in Iran and neighboring countries in the Islamic era, edited by Franz K. and Holtsurat, V., translated by Hassan Afshar, Tehran: Qoqnous. 21-52 [In Persian].
Mirjafari, H. (2008), History of Political, Social, Economic and Cultural Developments in the Timurid and Turkoman Periods, Tehran: Isfahan University. [In Persian].
Mirza Samia, (1378), Tazkira Al-Muluk, by Mohammad Debirsiyaghi, Tehran: Amir Kabir.
Najafzadeh, M. (1387) Rereading the power relationship in Iran, weak state and strong society. International and Political Approaches, 13(5), 75-95. [In Persian].
Nomani, F. (1358) The evolution of feudalism in Iran. Tehran: Kharazmi. [In Persian].
Naqibzadeh A. (1386). A comparative study of the evolution of the modern state in the West and Iran. In: The modern state in Iran. By Afzali Rasool, Qom: Mofid University. [In Persian].
North, D., Wallis, J. c. and Weingast b. (2016). In the shadow of violence: politics, economy and development issues. Translated by Mohsen Mirdamadi and Mohammad Hossein Noamipour, Tehran: Rozbeh. [In Persian].
 ----- (2017). Violence and social order: A conceptual framework for interpreting human written history. Translated by Behnam Zoghi Rudsari, Tehran: Shirazeh. [In Persian].
Navidi, D. (2014), Socio-economic changes in Safavid Iran. Translated by Hashim Aghajari, Tehran: Nei Publishing. [In Persian].
Newman, A. (2016), Safavid Iran: Rebirth of the Iranian Empire, translated by Behzad Karimi https://taaghche.com/book/12477. [In Persian].
Vali, A. (2010). Iran before capitalism: theoretical history. Translated by Hasan Shamsavori, Tehran: Markaz Publishing. [In Persian].