نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

ناصرالدین شاه بعد از جنبشِ تنباکو به قدرتِ الاهیاتِ سیاسی در دستِ علما و مراجع دینی واقف شد. او که با سفر به فرنگ شیفته معماری مدرن هم شده بود تصمیم به ساختِ بزرگترین تالارِ نمایش نامه سوزناکِ ایرانی به نامِ " تکیه دولت" گرفت. این بنا، از مکانی صرف فراتر می رفت و از ساخت تا ویرانی اش در دوره پهلوی، حاملِ نشانه ها و دلالت های روشنی از الاهیاتِ سیاسیِ بود. چنین دلالت هایی کمتر در پژوهش های مربوط به تکیه دولت مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به فلسفه تاریخ و روش شناسی بنیامین در نهایت می توان گفت " تکیه دولت"  هرچند در ابتدا قرار بود نمادی از شکوه و قدرتِ پادشاه قاجار باشد اما سرانجام تمثیلی از ویرانی و تباهی آن سلسله و در همان حال شکل گیری انقلابِ مشروطه ایران شد. در دوره پسامشروطه نیز این بنا به شکلِ تمثیلی بیانگرِ ویرانی آرمان‌های انقلابِ مشروطه و ظهورِ فاتحانی تازه بود. این مقاله با بهره از روش شناسی والتر بنیامین در خوانشِ تمثیلی از تاریخ و مدرنیته، " تکیه دولت"  را چون تمثیلی سیاسی -الاهیاتی مهم در قبل و بعدِ انقلاب مشروطه مورد برسی قرارمی دهد و سرآخر نتیجه می گیرد که با توجه به تصاویرِ رهایی بخشِ " تکیه دولت"  در انقلابِ مشروطه، ویرانیِ آن بنای یادبود در سال های بعد را می توان تمثیلی از ویرانی تجربه های رستگاری بخشِ درانقلابِ مشروطه در نظر گرفت، تلاش برای بازیابی چنان تصاویری سال ها بعد مهم ترین چالش های تاریخ معاصر ایران را رقم زد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Political Theology of the" Tekyeh Dowlat "

نویسنده [English]

  • Reza Javid

PhD, Department of Sociology, University of Guilan, Rasht, Iran

چکیده [English]

Introduction
The Takyeh Dowlat, a significant architectural structure from the Naseri period, played a crucial role in the development of political theology during both the reign of Nasir al-Din Shah and the Constitutional Revolution in Iran. Allegorically, the building can be seen as representing the end of the Constitutional Revolution and the emergence of a new government. So far, most research on the Takyeh Dowlat has focused on descriptive accounts of its construction, emphasizing its spatial and architectural features, as well as its social and ritual functions. In an attempt to move beyond the mere architectural analysis and social descriptions, the present study aimed to apply Walter Benjamin’s historical theory and methodology to interpret the building as a historical allegory of political theology spanning the pre-Constitutional, Constitutional, and post-Constitutional periods. The study sought to examine the Takyeh Dowlat as an allegory for the rise and fall of political theology, analyzing the building’s allegorical dimension and contrasting it with its symbolic grandeur. The allegorical interpretation was discussed concerning the formation of the Constitutional Revolution in Iran. The results highlighted the tension between the allegorical and the symbolic, with the Takyeh Dowlat symbolizing the emergence of new conquerors while simultaneously serving as an allegory for destruction and decay. This allegorical reading of political theology is historically significant, not only during the Constitutional era but also in subsequent periods, as it continued to influence the history and politics of Iran.
Materials and Methods
This research adopted Walter Benjamin’s approach of allegorical reading of history. Benjamin contrasts the allegorical reading with the symbolic interpretation of history. Symbolic history centers on conquerors, imbuing them with glory, mystery, and a sense of transhistorical significance. In the symbolic view, history finds a linear and unifying process that connects histories of triumphs. In contrast, allegory engages with themes of destruction and decay, focusing on the neglected and thus aligning itself with the defeated. The allegorical reading views history through fragments, ruptures, and ruins, inevitably turning our attention to the defeated and the deprived. Concerning the present study, Naser al-Din Shah’s political will to build the Takyeh Dowlat and establish its associated ceremonies and rituals can be considered as a form of symbolizing theology for political exploitation. If so, in the later periods, the building would take on an allegorical dimension due to the potential possibility of liberation. For this purpose, Benjamin’s method proved useful by addressing both the possibility of salvation in theology and the destruction and decay of worldly happiness and salvation.
Results and Discussion
Nasir al-Din Shah developed an interest in theaters during his travels to Western countries. On returning to Iran, he sought to replicate them. Facing opposition from religious scholars, he decided to construct a building dedicated to religious performances. Through the rituals held in this space, he recognized the influence of theology on the masses. After Nasir al-Din Shah’s death, the building became a site for public protests during the Constitutional Revolution. Many mass protests mirrored the rituals previously held there, infusing the revolution with a theological color. In this way, the building played an important role in transforming religious rituals into a social movement. Following the victory of the Constitutional Revolution, however, the Takyeh Dowlat was largely forgotten. With the rise of Reza Khan, it regained attention. The Constituent Assembly convened there, and Reza Khan took his oath as king within its walls. Afterward, the Takyeh Dowlat, having sunk into obscurity once more, was destroyed during the Second Pahlavi.
Conclusion
The Takyeh Dowlat can be viewed as an allegory of political theology.  During the Naseri period, it was intended to symbolize the ruling religious policy, but during the Constitutional Revolution, it became an allegory of revolutionary liberation. In the post-constitutional era, the Takyeh Dowlat represented the decay and destruction of the ideals of the Constitutional Revolution, serving as the place where new rulers and conquerors established their dynasties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Takyeh Dowlat
  • political theology
  • Naser al-Din Shah
  • Constitutional Revolution
  • Walter Benjamin
ابطحی، سید علی‌رضا، کامرانی فر، احمد(1390) تکیه دولت و کاربردهای آن، سخن تاریخ،  5 ش 12 بهار90 ، صفحات 63 تا 80.
اسدی، صابر، امین پور، احمد، منصوریان، یزدان(1396) بررسی تطبیقی دو بنای تکیه دولت تهران و رویال آلبرت هال لندن تبیین نحوه به کارگیری ابزار تطبیق و نقش مقایسه ساختار تکنیک ساختی در پاسخ به سؤالات تاریخ معماری، باغ نظر،سال چهاردهم/ شماره /54 آذر 1396.
اعتماد السلطنه، محمد حسن خان (1362) الماثر و الاثار، چهل سال تاریخ ایران، تهران: اساطیر.
افخمی، غلامرضا(1387) زندگی و زمانه شاه، برکلی: انتشارات دانشگاه کالیفرنیا.
بنیامین، والتر (1385)، عروسک و کوتوله، مقالاتی درباره فلسفه زبان و فلسفه تاریخ، گزینش و ترجمه: مراد فرهاد پور و امید مهرگان، تهران: گام نو.
برومند، حسنعلی، لزگی، حبیب الله (1387) تکیه دولت، تهران :کتاب ماه هنر:12-5
بیضایی، بهرام(1344) نمایش در ایران، تهران: انتشارات کاویان.
‏بهبودی ودیگران، سلیمان(1372) رضا شاه،خاطرات سلیمان بهبودی، شمس پهلوی، علی یزدی. تهران: طرح نو.
پورشالچی، محمود (1384) قزاق: عصر رضاشاه پهلوی بر اساس اسناد وزارت امور خارجه فرانسه، نویسنده و مترجم محمود پورشالچی، تهران: نشر فیروزه.
تکمیل همایون، ناصر (1387) رویدادها و یادمان‌های تاریخی تهران، تهران: دفترپژوهش‌های فرهنگی.
شیرازی، محمدرضا (1326) روزنامه مساوات، 13 محرم 1326، شماره 13 صفحه 5.
راوندی، مرتضی (1371) تاریخ اجتماعی ایران (جلد 6)تهران: انتشارات نگاه.
کارلاسرنا، مادام (1362) سفرنامه مادام کارلاسرنا، آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، تهران: کتاب فروشی زوار.
فروغ، مهدی(1343) تکیه دولت، مجله هنر و مردم اسفند 1343 - شماره 29 (‌4 صفحه - از 7 تا 10 ).
قاجار، ناصرالدین شاه (1362) سفرنامه ناصرالدین شاه به فرنگ، چاپ دوم، اصفهان: موسسه انتشارات مشعل، با همکاری انتشارات غزل.
ـــــــــــــــــ (1369) روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه در سفر سوم فرنگستان، به کوشش دکتر محمد اسماعیل رضوانی، فاطمه قاضیها، تهران: از انتشارات دفتر پژوهش و تحقیقات سازمان اسناد ملی ایران، با همکاری موسسه خدمات فرهنگی رسا.
مستوفی، عبدالله، (1340) شرح زندگانی من (تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه )، جلد1، تهران: زوار.
ملک زاده، مهدی(1383) تاریخ انقلاب مشروطیت، جلد اول، تهران: سخن.
ـــــــــــــــــ (1325) زندگی ملک المتکلمین، تهران: کتاب فروشی و چاپ خانه علی اکبر علمی، چاپخانه شرکت مطبوعات.
English References
Benjamin, Walter (1996) SELECTED WRITINGS, and Michael W. Jennings, T H E B ELKN AP PR ESS OF HARVARD UNIVERSITY PRESS, Cambridge, Massachusetts, London, England VOLUME 1 ,1913-1926.
Benjamin, Walter (2003) The Origin of German Tragic Drama, Translated by John Osborne, London New York, Verso.
Buck-Morss,Susan (1977) The Origin of Negative Dialectics Theodor W. Adorno, Walter Benjamin, and The Frankfurt Institute ,Division of Macmillan Publishing Co., Inc, New York.
Bourdieu, p. (1986), the forms of capital, in J. G. Richardson (Ed). Handbook of Theory and Research for the sociology of Education, New York: Landon: Greenwood press.  pp. 241–58
De Wilde, marc (2011) Political theology of Benjamin and Schmitt, Philosophy and Rhetoric, Volume 44, Number 4, 2011, pp. 363-381. Published by Penn state university press.
Lindeoos, Kia (1998) Now- Time Image-Space, Temporauzation of Politics in Walter Benjamin, Philosophy of History and Art, University of Jyvaskyla, Finland.
Marashi, Afshin (2008) Nationalizing Iran, Culture, Power, and the State, 1870–1940, University of Washington Press, Seattle and London.
Pinkney, David H. (1972) Napoleon III and the Rebuilding of Paris, Princeton University Press.
Rahimi, Babak (2013) The Qajar Theater State, the Takiyeh Dawlat Performing the Iranian State: Visual Culture and Representations of Iranian, London: Anthem Press, pp55-71. Identity, Edited by Staci Gem Scheiwiller
Selmon, Stephen (1988), Postcolonial Allegory and the Transformation of History, 23(1), 157168. University of Alberta, Canada.
Whitman, Jon (2000), Interpretation and allegory: antiquity to the modern period, Leiden, Boston, Koln: Brill.
Translated Refrences into English
-Abtahi, Seyyed Alireza, Kamrani Far, Ahmed (2013) Takiyeh Dawlat va karbordhaaye aan, Journal Sokhon Tarikh, S 5 No. 12 Spring 2019, pages 63 to 80. [In Persian].
Asadi,Saber&Aminpoor,Ahmad&Mansurian,Yazdan(2017) Comparative Studies of Tekyeh Dowlat in Tehran and Royal Albert in London,Bagh-e Nazar, 2017 Dec.54/No.14/Vol. [in Persian].
Behboodi,Soleiman(1994)khaterate soleiman behboodi, shamse pahlavi, ali yazdi. Gholamhosein Mirzasaleh · Tehran: Tarh-e-now. [In Persian].
Broumand, Hassan Ali, Lezgi, Habibullah (1387) Tekeh Dolat, Tehran: Book of the Month of Art: 5-12. [In Persian].
Etemad-al saltaneh.M (1983) Almasaser va Al- asar, Forty Years of Iran's History, Tehran: Asatir. [In Persian].
Forugh, Mehdi (1343) Tekye Dolat, Art and People Magazine, 1965   February 20 - Number 29 (4 pages - from 7 to 10). [In Persian].
Karla Serna,­Madam­(1984)­Madame Karlaserna's Safarnameh/Travelogue, People and rituals in Iran, Tehran: Zovar bookstore. [In persian].
Malekzadeh, Mehdi (2005). History of the Constitutional Revolution of Iran, Volume 1, Tehran: Sokhn. [In Persian].
Malekzadeh, Mehdi (1947) The Life of Malek Al-MoteKalemin, Tehran: Ali Akbar Elmi bookstore and printing house, Press company printing house. [In Persian].
Marashi, Afshin (2008) Nashnalizing Iran, Culture, Power, and the State, 1870–1940, University of Washington Press, Seattle and London. [in Persian].
Mostofi, Abdallah, (1962) the Administrative and Social History of the Qajar Period: (The Story of My Life), Volume 1, Tehran: Zovar. [in Persian].
Naser al-Din Shah (1983) Safarnameh Naser al-Din Shah's be Farang, (Naser al-Din Shah Travelogue to West) second edition, Isfahan: Meshaal Publishing House, in collaboration with Ghazal Publishing House. [In Persian].
Naser al-Din Shah (1990) Naser al-Din Shah's diary in the third journey of Frangistan, by Dr. Mohammad Esmail-e-Rizvani, Fateme Ghaziha, Tehran: published by Research Office of the National Records Organization of Iran, in collaboration with Rasa Cultural Services Institute. [In Persian].
Porshalchi, Mahmoud (2006) Cossack: the era of Reza Shah Pahlavi based on the French Ministry of Foreign Affairs documents, author and translator Mahmood Porshalchi, Tehran: Firozeh Publishing House. [In Persian].
 Ravandi, Morteza (1992), Social History of Iran, Volume 6, Tehran, Negah Publications. [In Persian].