نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی ، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش به بررسی تحول و تثبیت دولت مدرن در ایران می‌پردازد که در درون اندیشه‌های غربی قرارگرفته و نهادگرایی تاریخی را به‌عنوان چارچوب نظری به کار می‌گیرد. مبانی نظری بر ویژگی‌های متمایز یک دولت مدرن تأکید می‌کند و آن را از مدل‌های تاریخی مانند دولت مطلق جدا می‌کند. این تحقیق بر سیر تاریخی دولت در ایران متمرکز است و بر نیاز به درک دقیقی از رابطه رویدادها و بزنگاه‌های تاریخی و دولت مدرن تأکید دارد. هدف این پژوهش، کاوش جامع سیر تاریخی ایران در شکل‌گیری و تثبیت دولت مدرن است؛ بنابراین رویکرد نهاد گرایانه تاریخی به کار گرفته‌شده است که ارتباط نهادهای سیاسی مانند ارتش، نظام مالیاتی و قوه قضائیه را در دولت سازی تشخیص می‌دهد. روش تحقیق از تحلیل محتوا برای دیدگاه‌های متفکران غربی در مورد دولت مدرن و تحقیقات تاریخی استفاده می‌کند تا فرآیند شکل‌گیری را در یک بازه زمانی مشخص بررسی کند. یافته‌ها سیر ایران را از دوران صفویه تا انقلاب مشروطه تا دوران رضاشاه نشان می‌دهد. مشروطیت به‌عنوان یک جنبه محوری ظاهر می‌شود و نشان‌دهنده گذار به سمت حکومت‌داری مدرن و رابطه متوازن دولت-ملت است. دوران رضاشاه شاهد ناسیونالیسم و تمرکز اقتصادی است که اساساً پویایی قدرت را تغییر داده است. این کاوش تاریخی، تلاش ایران برای تفکر سیاسی مستقل و مفهوم متحول دولت-ملت را روشن می‌کند و درنهایت به درک سیاست‌ها و جهت‌گیری‌های معاصر ایران کمک می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Institutional analysis of the formation and stabilization of the modern state in Iran

نویسندگان [English]

  • Mostafa Kavakebyan 1
  • Azim Matin 2

1 Assistant Professor, Department of Political Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student, Department of Political Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

In explicating the essence of a modern state, one must navigate a theoretical landscape defined by a set of characteristics, criteria, and requisites that differentiate the theory of the modern state from alternative paradigms, notably the absolute state. This theoretical realm, characterized by a prescriptive understanding of modern governance, serves as a guiding force, prompting governments worldwide to emulate its structural blueprint. This form of governance, intricately woven into the fabric of contemporary political landscapes, commands loyalty from its constituents. It wields influence both directly and indirectly, orchestrating societal affairs through a bureaucratic apparatus that intricately affects diverse aspects of citizens' lives.
In stark contrast to premodern governance reliant on tribute and force, the modern government garners economic sustenance directly from its citizenry, levying taxes to fulfill its distinct responsibilities. At the core of the modern state lies the imperative of nation-building, an endeavor necessitating the homogenization of social identity. However, the crux of our inquiry lies in the intricate relationship between us Iranians and the modern state. Delving into the historical narrative of the modern state as an experiential journey and scrutinizing it as a malleable theoretical model emerge as imperative undertakings.
The overarching purpose of this research is to meticulously examine the historical trajectory underpinning the formation and stabilization of the modern state in Iran. Anchored in the intellectual currents of Western thought, this scholarly pursuit aspires to enhance our understanding of the state's essence and its nuanced position within the Iranian milieu. A discerning analysis of the country's policies and orientations naturally unfolds as a byproduct of this historical exploration.
Guiding our intellectual journey is a theoretical framework rooted in historical institutionalism. This approach, a beacon in the study of state building in Iran, focuses on unraveling the intricate tapestry of social, political, and economic behaviors, tracing their evolution over time. Institutions, elevated to the status of independent variables, emerge as architects shaping individual and collective actions alongside the broader panorama of social and political phenomena. Recognizing that institutions not only mold actors' strategies but also sculpt their objectives, historical institutionalism, with its attention to structural variables such as class position and mediating entities like political parties and unions, provides a nuanced lens through which to study the formation and construction of the government in Iran.
The research methodology, a dual-pronged approach, employs the content analysis method to scrutinize definitions of the modern state put forth by Western thinkers. This analytical approach, eschewing the exploration of attitudes and beliefs in favor of dissecting produced messages, is complemented by the historical research method. This method involves a meticulous examination of specific past events within a defined temporal scope, integrating historical facts through a rigorous regimen of data collection, evaluation, and verification.
Tracing the historical trajectory of government formation in the West, political scientists posit that the foundations of the modern state or nation-state were laid in the late Middle Ages, influenced by the Catholic cultural context. The formation of modern national states was shaped by factors such as religious reform movements and conflicts among European countries. The Treaty of Westphalia in the 16th to 18th centuries is considered a pivotal event in the emergence of the modern state. From the 19th century onward, the modern government model gradually supplanted other political systems globally.
The indicators and criteria of modern governments encompass a legitimate monopoly on controlling the means of violence, a specific territorial territory, sovereignty, centralized power, a codified constitution, the use of impersonal power, nationalism, a public bureaucracy, authority/legitimacy, citizenship, and provincial tax.
The historical exploration of government formation in Iran reveals nuanced epochs, beginning with the Safavid era's establishment of a robust central government to counter threats from the Sunni Ottoman Empire. Shah Abbas I marked a zenith, unifying the country politically, relocating the capital to Isfahan, fostering a unified religious identity based on Shiite Islam, and expanding diplomatic relations. Subsequent governments, such as the Afshariya and Zand, did not significantly alter national and state organizations. The Qajar dynasty witnessed an expansion of central government power, albeit rooted in the Illyrian system. The constitutional revolution of 1285 emerged as a historical turning point, ushering in constitutionalism and paving the way for a more structured political system in Iran. The subsequent Pahlavi absolute government, while characterized by economic nationalism and centralization of power, laid the foundations for absolute rule.
In conclusion, this historical exploration, spanning from the Safavid era to the Pahlavi period, unveils Iran's trajectory of independent political thought and the evolution of a nation transitioning to citizenship. Constitutionalism emerges as the cornerstone of modern governance, establishing a balanced relationship between the government and the nation. The era of Reza Shah, marked by economic nationalism and the consolidation of government power, signifies a fundamental shift, laying the groundwork for absolute rule. This scholarly endeavor sheds light on the nuanced tapestry of Iran's political evolution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modern State
  • Historical institutionalism
  • Government
  • Constitutional revolution
  • Reza Shah
فارسی
احمدزاده، محمدامیر. (1396). مراحل سه‌گانه تحول دولت در ایران عصر ناصرالدین‌شاه، تاریخ اسلام و ایران، شماره 35: صص 35-9.
اسکاچپول، تدا. (1399). دولت‌ها و انقلاب‌های اجتماعی، مترجم: مجید روشن تن. تهران: انتشارات سروش.
اسود برک، ریچارد. (1397). ماکس وبر و جامعه‌شناسی اقتصادی، مترجم: شهین احمدی. تهران: نشر دنیای اقتصاد.
افضلی، رسول. (1386). دولت مدرن در ایران، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
امامی خوئی، محمدتقی و سید محی‌الدین خلخالی. (1390). بررسی تثبیت مرزهای ایران و ترکیه در دوره پهلوی اول، مسکویه، سال 6، شماره 18  :صص 42-23.
امیدی، رضا. (1395). تحولات سیاستگذاری اجتماعی در عصر پهلوی اول، برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال هفتم، شماره 28: صص 193-151.
امینی، علیرضا. (1381). تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوره پهلوی، تهران: انتشارات صدای معاصر
ایزاک، استفان و ویلیام، مایکل. (1374). راهنمای جامع تحقیق و ارزیابی، مترجم: مرضیه کرمی نیا، مشهد: نشر استان قدس رضوی.
آبراهامیان، یرواند. (1377). ایران بین دو انقلاب، ترجمه: احمد گل‌محمدی، محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
بشیریه، حسین. (1380). موانع توسعه سیاسی، ترهان: انتشارات گام نو.
بشیریه، حسین. (1397). احیای علوم سیاسی، تهران: نشر نی.
پالمر، رابرت روزول. (1386). تاریخ جهان، مترجم: ابوالقاسم طاهری، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
پیترز، گای. (1386). نظریه نهادگرایی در علم سیاست، مترجم: فرشاد مؤمنی و فریبا مؤمنی، تهران: نشر جهاد دانشگاهی
جمعی از نویسندگان. (1395). آشنایی با شاخص‌های دولت مدرن، دفتر مطالعات بنیادین حکومتی، کد موضوعی 320، شماره مسلسل 14801.
حشمت زاده، محمدباقر و همکاران. (1393). ناسیونالیسم از منظر شهروندی در عصر پهلوی اول با تأکید بر قومیت‌ها، جستارهای سیاسی معاصر، سال پنجم، شماره اول:صص 93-69.
حمیرا مشیر زاده. (1374). ساختار حکومت پادشاهی و عدم رشد بورژوازی در ایران، راهبرد، شماره 6: صص 64-39.
دارا، جلیل و همکاران. (1400). تحلیل ساخت سیاسی دولت در ایران، جامعه‌شناسی تاریخی، دوره 13، شماره 2: 108-81.
دلاور، علی. (1390). روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، تهران: نشر ویرایش.
رحمانی زاده دهکردی، حمیدرضا. (1395). دولت مدرن و خودکامگی، دولت پژوهی، سال دوم، شماره 6: صص 212-175.
رعنایی، شهین. (1400). روایتی از شکل‌گیری و تحولات خزانه‌داری در ایران، مرکز توانمندسازی حاکمیت و جامعه، شماره گزارش 165، مرداد 1400.
سلیمانی، رضا. (1397). تطورات تصور مشروعیت دولت در فضای پسامشروطه، دولت پژوهی، سال چهارم، شماره 13: صص 104-69.
سهراب، خلیلی شوروینی. (1385). روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ چهارم، تهران: نشر یادواره کتاب.
شیرین بخش، زهره و همکاران. (1396). رابطه مالیاتی دولت و اصناف در دوره پهلوی اول، تحقیقات تاریخ، سال هفتم، شماره اول: صص 188-155.
طباطبایی، سید جواد. (1381). دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط، تهران: موسسه نگاه معاصر.
طبیبیان، سید محمد. (1390). نگاهی به انقلاب مشروطه پس از 105 سال، دنیای اقتصاد، شماره 2441، شماره خبر 414903.
طبیبیان، سید محمد. (1392). اندیشه آزادی: نگاهی از منظر اقتصاد سیاسی به تجربه ایران معاصر، چاپ دوم، تهران: نشر دنیای اقتصاد.
عالم، عبدالرحمن. (1375). بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی.
غلامرضا ورهرام.(1385). نظام سیاسی و سازمان‌های اجتماعی ایران در عصر قاجار، تهران: انتشارات معین.
فشاهی، محمدرضا. (1360). تکوین سرمایه‌داری در ایران، تهران: گوتنبرگ.
فوران، جان. (1377). مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران، مترجم: احمد تدین، تهران: نشر خدمات فرهنگی رسا.
فیرحی، داوود. (1399). دستاوردها و مخاطرات انقلاب مشروطه، گفتاری از داوود فیرحی (15/5/1399). https ://www. cgie.org.ir /fa /news /262013
قنبری، داریوش. (1385). دولت مدرن و یکپارچگی ملی در ایران، تهران: انتشارات تمدن ایران.
کاتوزیان، محمدعلی. (1374). اقتصاد سیاسی ایران، مترجم: محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
کاظمی، حجت. (1392). نهادگرایی به‌عنوان الگویی برای تحلیل سیاسی، پژوهش سیاست نظری، دوره جدید شماره 13:صص 27-1.
کرونین، استفان. (1383). رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، مترجم: مرتضی ثاقب فر، تهران: نشر جامی.
کسرائی، محمد سالار. (1401). نظریه دولت در دوره پهلوی اول، دولت پژوهی، سال هفتم، شماره 30: صص 460-419.
کمالی، مسعود. (1381). جامعه مدنی، دولت و نوسازی در ایران معاصر، مترجم: کمال پولادی، ترهان: نشر بازشناسی اسلام و ایران.
گرجی ازندریانی، علی‌اکبر و جلیلوند، محمد شهاب. (1397). بررسی معیار «مشروطیت» در دولت مدرن و جمهوری اسلامی ایران. دولت پژوهی، شماره 16: صص 174-145.
گرجی ازندریانی، علی‌اکبر و شفیعی سردشت، جعفر. (1392). در جست‌وجوی دولت مدرن در ایران. پژوهش‌های حقوق، شماره 16:86-41.
گیدنز، انتونی.(1387).جامعه شناسی، چاپ بیست و دوم، مترجم: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
محلوجی، جواد و همکاران. (1400). نظریه نهادگرایی تاریخی به مثابه چارچوبی برای تحلیل روابط دولت و مجلس، پژوهش سیاست نظری، شماره 30: صص 125-99.
موثقی، سید احمد. (1384). نوسازی و اصلاحات در ایران معاصر، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 69: صص 261-225.
موثقی، سید احمد. (1385). دین، جامعه و دولت ایران، تهران: انتشارات تحقیقات.
مؤمن صفایی، علیرضا و علی‌اکبر علینی. (1398). شکل‌گیری ملی‌گرایی در ایران، پژوهش ملل، شماره 49: صص 40-23.
میگدال، جوئل. (1400). دولت در جامعه، چاپ دوم، مترجم: محمدتقی دلفروز، تهران: نشر کویر
نورث، داگلاس. (1385). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی،  مترجم محمدرضا معینی، تهران: انتشارات سازمان برنامه‌وبودجه.
نوروزی، فرشید و همکاران. (1402). تقسیمات کشوری و جریان تمرکزگرایی و نوسازی در دوره رضاشاه، جستارهای تاریخی، شماره 1، دوره 14 : صص 242-215.
هلد، دیوید. (1386). شکل‌گیری دولت مدرن، مترجم: عباس مخبر، تهران: نشر آگاه.
References
Bashiriyah, Hossein. (2017). Revival of political science, Tehran: Nei Publishing.
Hsieh, Hsiu- Fang, Shanon, Sara E.(2005). "Three Approaches to Content Analysis", Qualitative Health Research, vol. 15, No.9:pp1288-1277.
Mohammad Ali Mousavi,(1997) Oil and State In The Political Economy Of Iran, 1942-1979, University Of Durham.
Morris, Christopher W. (1998).An Essay on the Modern State, New York, and Cambridge: Cambridge University Press.
Peter A. Hall and Rosemary C. R. Taylor. (1996). Political Science and the Three New Institutionalisms, Harvard University. Volume 44, Issue,5936-957 https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.1996.tb00343.x.
Pierson, Christopher (1996).The Modern State, London and New York: Routledge.
Seven steinmo.(2015). European University Institute, Florence, Italy June 27:33-67
Seven steinmo.(2018). Historical institutionalism, Published online by Cambridge University Press:  05 June 2012: 118-138. DOI: 10.1017/CBO9780511801938.008
Thomas Ertman.(2010) .Birth of the Leviathan. Harvard University, Massachusetts: Cambridge University Press.
Tony Claydon, Ian McBride (2007). Protestantism and National Identity: Britain and Ireland, c.1650–c.185, 1st edition: Cambridge University Press.
Translated References into English
A group of writers. (2015). Getting to know the indicators of modern government, Bureau of Basic Governmental Studies, subject code 320, serial number 14801. [In Persian]
Abrahamian, Ervand. (1998). Iran between two revolutions, translated by: Ahmad Golmohammadi, Mohammad Ebrahim Fatahi, Tehran: Ney publishing. [In Persian]
Afzali, Rasool. (2007). Modern government in Iran, Qom: Mofid University Press. [In Persian]
Ahmadzadeh, Mohammad Amir. (2016). The three stages of government transformation in Iran during the era of Naser al-Din Shah, Quarterly History of Islam and Iran, No. 35: pp. 9-35. [In Persian]
Alam, Abdul Rahman. (1996). Political Science Foundations, Tehran:  Nai Publishing. [In Persian]
Amini, Alireza. (2001). Iran's Political and Social Developments in the Pahlavi Period, Tehran: Sede Measer Publications. [In Persian]
Bashiriyah, Hossein. (2001). Obstacles to political development, Terhan: Gam Nu Publications. [In Persian]
Cronin, Stephen. (2004). Reza Shah and the Formation of modern Iran, translator: Morteza Saqib Far, Tehran: Jami Publishing. [In Persian]
Dara, Jalil et al. (2021). Analysis of the political construction of the state in Iran, Historical Sociology Quarterly, Volume 13, Number 2: 108-81. [In Persian]
Delaware, Ali. (1390). Research method in psychology and educational sciences, Tehran: virayesh Publications. [In Persian]
Doctors, Seyyed Mohammad. (2011). A look at the constitutional revolution after 105 years, Duniya Ekhtaz Newspaper, No. 2441, News No. 414903. [In Persian]
Emami Khoi, Mohammad Taghi, and Seyyed Mohiuddin Khalkhali. (2010). Investigation of the stabilization of the borders of Iran and Turkey in the first Pahlavi period, Moscow Quarterly, year 6, number 18: pp. 23-42. [In Persian]
Fashahi, Mohammadreza. (1981). Development of Capitalism in Iran, Tehran: Gutenberg Publishing. [In Persian]
Firhi, Dawood. (2019). Achievements and dangers of the constitutional revolution, a speech by Dawood Firahi (5/15/2019). https://www. cgie.org.ir /fa /news /262013. [In Persian]
Foran, John. (1377). brittle resistance; History of social developments in Iran, translator: Ahmad Tadin, Tehran: Rasa Publishing. [In Persian]
Ghanbari, Dariush. (1385). Modern government and national integration in Iran, Tehran: Tamadon Iran Publications. [In Persian]
Gholamreza Varahram. (2006). Iran's political system and social organizations in the Qajar era, Tehran: Moien Publications. [In Persian]
Giddens, A. (1985) The Nation-State and Violence. Cambridge: Polity.
Giddens, Anthony. (1387). Sociology, 22nd edition, translator: Manouchehr Sabouri, Tehran: Nai Publishing. [In Persian]
Gurji Azandriani, Ali Akbar and Jalilund, Mohammad Shahab. (2017). Examining the criterion of "constitutionality" in the modern government and the Islamic Republic of Iran. Government Research Quarterly, No. 16: pp. 145-174. [In Persian]
Gurji Azandriani, Ali Akbar and Shafiei Sardasht, Jafar. (2012). In search of modern government in Iran. Law Research, No. 16:86-41. [In Persian]
Hamira Moshirzadeh. (1995). The structure of the monarchy and the lack of growth of the bourgeoisie in Iran, Strategy Magazine, No. 6: pp. 39-64. [In Persian]
Held, David. (1386). Formation of the modern state, translator: Abbas Mokhbar, Tehran: Agah Publishing. [In Persian]
Heshmatzadeh, Mohammad Bagher, and colleagues. (2013). Nationalism from the point of view of citizenship in the first Pahlavi era with an emphasis on ethnicities, Quarterly Journal of Contemporary Political Essays, 5th year, 1st issue: pp. 69-93. [In Persian]
Isaacs, Stephen and William, Michael. (1995). A comprehensive guide to research and evaluation, translator: Marzieh Kerminia, Mashhad: Qods Razavi Publishing. [In Persian]
Kamali, Massoud. (1381). Civil society, government, and modernization in contemporary Iran, translator: Kamal Poladi, Tehran: Bazshenasi Iran Publishing. [In Persian]
Kasraei, Mohammad Salar. (1401). The theory of the state in the first Pahlavi period, State Research Quarterly, Year 7, Number 30: pp. 419-460. [In Persian]
Katoozian, Mohammad Ali. (1995). Political Economy of Iran, translator: Mohammad Reza Nafisi and Kambiz Azizi, Tehran: Markaz Publishing. [In Persian]
Kazemi, Hojjat. (2012). Institutionalism as a model for political analysis, Quarterly Journal of Theoretical Policy Research, New Volume, No. 13: pp. 1-27. [In Persian]
Mahluji, Javad et al. (2021). The theory of historical institutionalism as a framework for the analysis of government-parliament relations, Theoretical Policy Research Quarterly, No. 30: pp. 99-125. [In Persian]
Migdal, Joel. (2021). Government in the community, second edition, translator: Mohammad Taghi Delfrooz, Tehran: Kavir Publishing. [In Persian]
Momin Safai, Alireza and Aliakbar Alini. (2018). The Formation of Nationalism in Iran, International Journal of Nations Research, No. 49: pp. 23-40. [In Persian]
Motheghi, Seyyed Ahmed. (2005). Modernization and Reforms in Contemporary Iran, Tehran University Faculty of Law and Political Science Journal, No. 69: pp. 261-225. [In Persian]
Motheghi, Seyyed Ahmed. (2006). Iran's Religion, Society and Government, Tehran: Tahghighat Publications. [In Persian]
North, Douglas. (1385). Institutions, institutional changes, and economic performance, translated by Mohammad Reza Moini, Tehran: Sazman Barnameh  Publications. [In Persian]
Nowrozi, Farshid et al. (2023). Country divisions and the flow of centralization and modernization during Reza Shah's period, Historical Essays Quarterly, No. 1, Volume 14: pp. 215-242. [In Persian]
Omid, Reza. (2015). Developments of social policy in the first Pahlavi era, welfare planning, and social development quarterly, 7th year, number 28: pp. 151-193. [In Persian]
Palmer, Robert Roswell. (2007). Tarikh Jahan, translator: Abolqasem Taheri, second edition, Tehran: Amirkabir Publications. [In Persian]
Peters, Guy. (2007). The Theory of Institutionalism in Political Science, Translator: Farshad Momeni and Fariba Momeni, Tehran: Jihad Publishing. [In Persian]
Rahmanizadeh Dehkordi, Hamidreza. (2015). Modern government and autocracy, Quarterly of, State Studies journal. second year, number 6: pp. 175-212. [In Persian]
Ranaei, Shaheen. (2021). A narrative of the formation and evolution of the treasury in Iran, Center for Empowerment of Governance and Society, Report No. 165, August 2021. [In Persian]
Shirin Bakhsh, Zohra et al. (2016). The tax relationship between the government and guilds in the first Pahlavi period, History Research Quarterly, 7th year, 1st issue: pp. 155-188. [In Persian]
Skocpol, Theda. (2019). Governments and social revolutions, translator: Majid Roshantan. Tehran: Soroush Publications. [In Persian]
Sohrab, Khalili Shurini. (2006). Research method in humanities, 4th edition, Tehran: Yadvareh ketab Publishing. [In Persian]
Soleimani, Reza. (2017). Developments of the concept of the legitimacy of the government in the post-constitutional environment, State Studies Journal, 4th year, number 13: pp. 104-69. [In Persian]
Swedenborg, Richard. (2017). Max Weber and Economic Sociology, translator: Shaheen Ahmadi. Tehran: World Economic Publishing. [In Persian]
Tabatabai, Seyyed Javad. (2002). An introduction to the theory of degeneration, Tehran:  Negah nu Publications. [In Persian]
Tabibyan, Seyyed Mohammad. (2012). The thought of freedom: a look at the experience of contemporary Iran from the perspective of political economy, second edition, Tehran: Donyae Eghtesad Publishing. [In Persian]