نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دکترا- دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

چکیده
حکمرانیِ ایرانی در سده‌ی نوزده میلادی، سرآغاز شکل‌گیری گونه‌ای دیگر از حکمرانی، متفاوت با دوره‌های پیشین بود. نوعی تغییر در سبک حکومت‌گری، که در نیمه‌ی دوم قرن و در عصر پنجاه‌ ساله‌ی ناصری، با به‌کارگیریِ مفهوم نظری و عملیِ «ترقی» برای توصیف آن از سوی نیروهای چندگانه‌ای که خواهان «ترقی» بودند، در یک گفتمان مفصل‌بندی شد؛ گفتمان «ترقی» و تغییر در حکمرانی، به کانون نوشتارها و کردارهای آن دوره مبدل شده بود. در این مقاله، قصد ما آشکار ساختن نقش (آگاهانه و ناآگانه‌ی) حکومت در انطباق خود با شرایط و تحولات جدید و میزان انبساط آن در پذیرش انطباق با تحولات است. تغییرات نوخواهانه در طول سده‌ی نوزده در ایران، حکمرانیِ ایرانی را به سمت‌وسویی کشاند که به‌ میزانی از توزیعِ قدرت مطلقه‌ی سیاسی تن در دهد؛ شکلی از واگذاریِ حداقلیِ بخشی از اختیارات سنتی نهاد پادشاهی در سطوح جدید بوروکراتیک. این تغییرات که هم‌چون افزونه‌ای بیرونی بر اقتدار مطلق و دیرینه‌ی آن حادث و اضافه شده بود فراتر از ظرفیت و امکان‌های نهاد سنتیِ پادشاهی بود؛ از این‌رو، برای تحقق آنها ناگزیر به چشم‌پوشی از بخش‌هایی از اختیارات سنتی خود گشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Genealogy of the Power Distribution at Naseri Age; Governance, Changing and Progression

نویسندگان [English]

  • Shoja Ahmadvand 1
  • Mojtaba Yavar 2

1 Associate Professor, Department of political science, Allameh Tabataba’i University

2 . PHD Student of political science, Allameh Tabataba’i University

چکیده [English]

Abstract
The progressive changes in nineteenth century led Iranian governance to the distribution of absolute political power. It meaningfully was a minimal cession of the traditional authority of the king institution and its power that could be accomplished either conscientiously and non- conscientiously. This article has been based on this assumption: seeking for and pursuing improvement of the undesirable conditions, and generally,  looking for "progression", need to accompaniment of two agent, both the political system (government) and scientific (intellectual) efforts. Basing on that assumption, in this article, we are going to show and demonstrate the government's roles and practices, to achieve the "progression". Undoubtedly, we can’t pursuit our goal with a mere glance on, and a superficial research about the nineteenth century evolutions. In another hand, no government likes to divide its unification  and has no tendency to reduce its traditional capacities. Any changing, and any movement to modern "progressing", especially at the first stages, can’t be a continuous and permanent process without the government's supports and interferences. But, whereas in the primitive stage to modernization, the old administrative system (bureaucracy) is one of the original and elementary  obstacles, every prosecution to modernization of the society and state is depended on the proportional changes in the government by itself. Problematically, in traditional Iranian state, the King was the "Zhellollah" (the God's shadow); it means that, the King had the topmost place in the hierarchical pyramid of power; in fact, the Kingdom as a traditional, legal and accepted institution in Iran was the comprehensive and fully qualified status of power. Thus, wherever this powerful institution is the most important bearer for modern "progress", its unified, centered and integrated authority has been effected by the uncharitable and serious element of modernity. We are looking to confirm and verify this claim in this article. To access such goal, we need an approach which can be explanatory; so, we need the Genealogy method of Michel Foucault. Genealogy approach can nicely and deliberately explain the coalition of the government's unconscious operation and conscious function in studious unit.
We will show that such combination has been done within a complete coalition of awareness and non- awareness. It was full of awareness, because the general will of the government was going to accept emblems of western-modern changing, to adapt and perform it in the traditional society of Iran. So the government attempts to do it by itself. But it was higher than traditional King’s efforts and capacities. The government made decision to distribute and cession parts of its power just for ongoing social changing. The non-conscientious or undesired conclusion of power dispersion in the politics area was the genesis of a will to establish a constitutional government. In fact, the extensive portion of this matter was not only the consequence of intellectual or thinking pioneers efforts but also was a production of the government progressive actions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: power distribution
  • Governance
  • Progress
  • Genealogy
  • Naseri age
منابع
آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1985)، مکتوبات؛ نامه‌های کمال‌الدوله به شاهزاده جمال‌الدوله، بی‌جا: انتشارات مرد امروز.
آل‌داوود، سیدعلی (1384)، نامه‌های امیرکبیر، تهران: انتشارات تاریخ ایران.
اعتصام‌الملک، خانلر (1351)، سفرنامه خانلرخان اعتصام‌الملک، (ج 1)، به کوشش منوچهر محمودی، تهران: انتشارات محمودی.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1350)، روزنامه‌ی خاطرات اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات امیرکبیر.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1374)، المآثر و الآثار، به کوشش ایرج افشار، تهران:انتشارات اساطیر.
امین‌الدوله (1370)، خاطرات سیاسی امین‌الدوله، به کوشش حافظ فرمانفرماییان، تهران: انتشارات امیرکبیر.
اورسل، ارنست (1382)، سفرنامه‌ی قفقاز و ایران، ترجمه‌ علی اصغر سعیدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بیانی، خانبابا (1375«الف»)، پنجاه سال تاریخ در دور‌ه‌ی ناصری، (ج 4: بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها و فرامین ناصرالدین‌شاه)، تهران: انتشارات علم.
بیانی، خانبابا (1375«ب»)، پنجاه سال تاریخ در دور‌ه‌ی ناصری، (ج 1)، تهران: انتشارات علم.
بهبهانی، ابوطالب (1380)، «منهاج‌العلی»، ضمیمه در: زرگری‌نژاد، رسائل سیاسی عصر قاجار، تهران: کتابخانه ملی.
خورموجی، محمدجعفر (1344)، حقایق‌الاخبار ناصری، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: انتشارات زوار.
ساوجی، میرزاموسی (1380)، «سیاست مدن»، ضمیمه در: زرگری نژاد، رسائل سیاسی عصر قاجار، تهران: کتابخانه ملی.
سینکی مجدالملک، میرزامحمدخان (1321)، رساله‌ی مجدیه، تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
صفائی، ابراهیم (2535)، برگ‌های تاریخ؛ دوران قاجاریه، تهران: انتشارات بابک.
صفائی، ابراهیم، (بی‌تا «الف»)، یکصد سند تاریخی. تهران: انجمن تاریخ.
صفائی، ابراهیم (بی‌تا «ب»)، اسناد نویافته، تهران: انتشارات بابک.
طباطبایی، جواد (1386)، نظریه‌ی حکومت قانون در ایران؛ مبانی نظریه‌ی مشروطه‌خواهی، تبریز: انتشارات ستوده.
ظهیرالدوله (1351)، خاطرات و اسناد ظهیرالدوله، به کوشش ایرج افشار، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
علیبخش میرزا (1380)، «میزان‌الملل»، ضمیمه در: زرگری نژاد، رسائل سیاسی عصر قاجار، تهران: کتابخانه ملی.
عین‌السلطنه، قهرمان میرزا (1374)، روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، (ج1روزگار پادشاهی ناصرالدین شاه)، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، تهران: انتشارات اساطیر.
غزالی، امام محمد (1389)، نصیحةالملوک، تصحیح عزیزالله علیزاده، تهران: انتشارات فردوس.
فراهانی (قائم‌مقام)، ابوالقاسم (بی‌تا)، منشآت قائم‌مقام، گردآوریِ فرهاد میرزا معتمدالدوله، تهران: انتشارات ارسطو.
فوکو، میشل (1382«الف») مراقبت و تنبیه؛ تولد زندان، ترجمه‌ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: انتشارات نی.
فوکو، میشل (1382«ب»)، سوژه و قدرت. ضمیمه در: هیوبرت دریفوس، پل رابینو، میشل فوکو: فراسوی ساختارگرایی و هرمنیوتیک، ترجمه حسین بشیریه، تهران: انتشارات نی.
فوکو، میشل (1390)،  تولد زیست‌ سیاست؛ درس‌گفتارهای کلژ دوفرانس 1979- 1978، ترجمه‌ رضا نجف زاده، تهران: انتشارات نی.
فوکو، میشل (1374)، حقیقت و قدرت؛ گفتگو با فونتانا و پاسکینو، در: مانی حقیقی، سرگشتگی نشانه‌ها؛ نمونه‌هایی از نقد پسامدرن، تهران: انتشارات مرکز.
کرزن، جرج (1349)، ایران و قضیه‌ی ایران، (ج 1)، ترجمه‌ ع. وحید خراسانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ممتحن‌الدوله، میرزا مهدیخان (1353)، خاطرات ممتحن‌الدوله، به کوشش حسینقلی خانشقاقی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
کرمانی، ناظم‌الاسلام (1384)، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ملکم‌خان، ناظم‌الدوله (1375«الف»)، «دفتر تنظیمات»، ضمیمه در: بیانی، خانبابا، پنجاه سال تاریخ در دور‌ه‌ی ناصری. تهران: انتشارات علم.
ملکم‌خان، ناظم‌الدوله (1375«ب»)، «کتاب قانون»، (ضمیمه در بیانی، خانبابا، پنجاه سال تاریخ در دور‌ه‌ی ناصری. تهران: انتشارات علم.
معیرالممالک، دوستعلی خان (1361)، یادداشت‌هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین‌شاه، تهران: تاریخ ایران.
ناصرالدین‌شاه (1377)، روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه در سفر اول فرنگستان، به کوشش فاطمه قاضیها، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
نظام‌المک طوسی (1387)، سیرالملوک (سیاستنامه)، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
هیندس، باری (1390)، گفتارهای قدرت از هابز تا فوکو، ترجمه‌ مصطفی یونسی، تهران: انتشارات پردیس دانش.
Nola, Robert (2003), “Rescuing Reason: A Critique of Anti-Rationalist Views Of Science and Knowledge”, Boston Studies in the Philosophy of Science, Volume 230, Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
Martin, L. H. et al (1982), “Truth, Power, Self: An Interview with Michel Foucault”, London: Tavistock. pp. 9-15.
Oskala, Johanna (2013), From Biopower to Governmentality in: A Companion to Foucault, (First Edition), London Blackwell Publishing Ltd.