نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• غلامرضا حداد

استادیار سیاستگذاری عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

جمهوری اسلامی ایران، نظامی است که در قالب الگوهای کلاسیک نظم سیاسی قابل دسته­بندی نبوده و فهم منطق کنش و رفتار سیاسی داخلی و خارجی آن در چارچوب­های نظری متعارف با دشواری­هایی روبروست. این پژوهش به دنبال ارائۀ الگویی مفهومی در فهم ماهیت نظم سیاسی و محرک­های رفتاری در جمهوری اسلامی است و این الگوی مفهومی را ذیل سنت نظری اقتصاد سیاسی جستجو می­کند. بلاتکلیفی در روابط بنیادین میان نهادهای دولت، بازار و جامعۀ مدنی، نظم اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی را به شکلی سامان داده است که در عین ناسازگاری با انواع نظم­های کلاسیک لیبرالیستی، سوسیالیستی، فاشیستی و کمونیستی، عناصری از هر یک از این نظم­ها را در خود دارد. این بلاتکلیفی ریشه در حضور هم­زمان دو مبنای فلسفی متعارض در باب چیستی و کارکردهای دولت دارد که در رویکردهای اندامواره و ابزاری مفهوم­پردازی می­شوند و این دو مبنای فلسفی متعارض در وجود هم­زمان ساختارهای موازی و سلسله­مراتبی از نقش­های اجتماعی متعارض تعین یافته است. علاوه بر این، ماهیت رانتیر دولت در ایران، به‌عنوان متغیری میانجی، امکان تعدیل و اصلاح در این نظم اقتصاد سیاسی را تضعیف کرده است. در این پژوهش الگوی مفهومی مناسب در فهم این نظم اقتصاد سیاسی در قالب سازۀ مفهومی «شبه سرمایه­‌داری رانتیر» مفهوم‌­پردازی شده است.

کلیدواژه‌ها

• اقتصاد سیاسی
• دولت اندامواره
• دولت ابزاری
• دولت رانتیر
• شبه سرمایه‌داری رانتیر

عنوان مقاله [English]

Rentier Pseudo-capitalist State; the Result of the Paradoxes of the Organic, Instrumental and Rentier State in the Islamic Republic of Iran

نویسنده [English]

• Gholam Reza Haddad

Assistant Professor, Department of Public Policy, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The Islamic Republic of Iran cannot be classified in the classical models of regimes in political economy, and understanding the internal and external logic of its behavior in conventional theoretical frameworks faces difficulties. This research seeks to present a conceptual model in understanding the nature of political order and behavioral drivers in the Islamic Republic of Iran under the theories of political economy. Uncertainty in the fundamental relations between the institutions of the state, market and civil society has organized the political economy order of the Islamic Republic in a way that, while being incompatible with all kinds of classical liberal, socialist, fascist and communist orders, elements of each of these orders has in it.
 This uncertainty is rooted in the simultaneous presence of two conflicting philosophical bases regarding the nature and functions of the state, which are conceptualized in organic and instrumental approaches, and these two conflicting philosophical bases, in the simultaneous existence of parallel and hierarchical structures of conflicting social roles have been determined. In addition, the rentier nature of the state in Iran, as a mediating variable, has weakened the possibility of adjustment and reform in this political economy system. In this research, an appropriate conceptual model for understanding this order of political economy has been conceptualized in " Rentier pseudo-capitalist state".

کلیدواژه‌ها [English]

• Political Economy
• Organic State
• Instrumental State
• Rentier State
• Rentier Pseudo-Capitalist State