نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

نویسنده وضعیت استثناء اشمیتی و آگامبنی را «وضعیت استثناء ارادی» تلقی می‌کند و با طرح نوع جدیدی از وضعیت استثناء (تحت عنوان «وضعیت استثناء جبری»)، شالوده‏ و شرایط امکان این وضعیت استثناء نوع دوّم را در جامعۀ ایران شرح می دهد. استدلال نویسنده آن است که براثر ترکیب تدریجی چهار اَبَررخداد گریزناپذیر (شامل «بحران عام انباشت سرمایه»، «بسط تکنولوژی دیجیتال در زندگی روزمره»، «جابجایی فزایندۀ طبقاتی» و «تحوّل نسلی نخبگان قدرت مسلط سنّتی»)، جامعه به تدریج در مسیر «عدم تعادل‌های بزرگ»، «انقطاع تاریخی همه‌جانبه» و درنهایت، ورود به یک «وضعیت استثناء جبری» قرار می‌گیرد. نویسنده این وضعیت استثناء بالقوه را «مسأله بنیادی ایران» می‏نامد و فرایند خاصّ وقوع آن را در چهار مرحلۀ «تکوین اولیه»، «دگرگونی بزرگ»، «آستانگی»، و «ساعت وضعیت استثناء جبری» معیّن می‌کند. به‌زعم وی، با آغاز «مرحلۀ آستانگیِ وضعیت استثناء جبری» و بویژه با فرارسیدن «ساعت وضعیت استثناء»، شرایط اگزیستانس نخبگان قدرت و نیروهای اجتماعی دگرگون می‌شود و آنها احساس می‌کنند وارد مرحلۀ تاریخی جدیدی شده‌اند. بنابراین هیجان، اضطراب و تضاد در جامعه رشد می‌یابد. از دید نویسنده، هرچند وضعیت استثناء جبریِ فرارو، وضعیتی ثابت و نهایی نیست و همواره امکان بازاندیشی وجود دارد؛ بااین‌حال، هم نخبگان قدرت و هم نیروهای اجتماعی، هر دو در معرض چند پارادوکس‌ بزرگ خاصّ و مشخّص قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Power and Involuntary State of Exception in Iran (Foundation and Conditions of Possibility)

نویسنده [English]

  • Sajjad Sattari

Assistant Professor, Department of Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

The author considers Schmitt's and Agamben's state of exception as "Voluntary State of Exception" and propose a new type of state of exception (entitled "Involuntary State of Exception"). Then he explains the foundation and possibility of this second type of state of exception in Iranian society. The author's main argument is that by the gradual combination of the four inevitable super-events (including "general crisis of capital accumulation", "expansion of digital technology in everyday life", "increasing class displacement" and "generational transformation of the dominant traditional power elites"), Iranian society is on the path of a triple great imbalance and an all-out historical discontinuity and ultimately, entering an involuntary state of exception. The author calls this potential state of exception as "Fundamental Question of Iran" and determines the specific process of its occurrence in four stages including "early formation", "great transformation", "liminality", and "hour of involuntary state of exception".
According to the author, with the beginning of the "liminality stage" and especially with the oncoming of the "hour of involuntary state of exception" in Iranian society, the existential condition of power elites and social forces transform and everyone feel that they have entered a new historical stage. Therefore, excitement, anxiety and conflict grow in the society. From his point of view, although Iranian involuntary state of exception is not an ultimate and constant situation and there is a possibility of rethinking; However, both power elites and social forces are exposed to some specific great paradoxes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Carl Schmitt
  • Giorgio Agamben
  • Voluntary State of Exception
  • Involuntary State of Exception
  • Fundamental Question of Iran

الف) فارسی

آرمسترانگ، کرِن (1399). دگرگونی بزرگ (جهان در زمان بودا، سقراط، کنفوسیوس و ارمیا)، ترجمه ع. پاشایی و نسترن پاشایی، تهران: فراروان.
آگامبن، جورجو (1395). وضعیت استثنایی، ترجمه پویا ایمانی، تهران: نشر نی.
آگامبن، جورجو و دیگران (گزیده مقالات) (1386)، قانون و خشونت، ترجمه مراد فرهاد پور، امید مهرگان و صالح نجفی، تهران: رخداد نو.
آلتوسر، لویی (1386). ایدئولوژی و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت؛ ترجمه‌ روزبه صدر آرا تهران: چشمه.
اسمیت، آدام (1397). ثروت ملل، ترجمه سیروس ابراهیم‌زاده، تهران: پیام.
اشرف، احمد (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه‎داری در ایران: دوره قاجار، تهران: پیام.
اشمیت، کارل (1392). مفهوم امر سیاسی، ترجمه سهیل صفاری، تهران: نگاه معاصر.
اشمیت، کارل (1393). الاهیات سیاسی (1)، ترجمه لیلا چمن خواه، تهران: نگاه معاصر.
اشمیت، کارل (1391). الاهیات سیاسی (2)، ترجمه لیلا چمن خواه، تهران: نگاه معاصر.
برانسون، ویلیام اچ. (1373). تئوری و سیاست‌های اقتصاد کلان، دو جلد، ترجمه عباس شاکری، تهران: نی.
برگر، پیتر ال. و توماس لوکمان (1399). ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمه فریبرزمجیدی، تهران: علمی و فرهنگی.
برودل، فرناند (1388). پویایی سرمایه‌داری، ترجمه ناصر کفائی، عباس خداقلی و مهران پاینده، تهران: آمه.
پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ (1351). تاریخ ایران در سده‌های میانه، ترجمه سیروس ایزدی و حسین تحویلی. تهران: پیام.
پطروشفسکی، ایلیاپاولویچ(1345). کشاورزی و مناسبات ارضی در عصر مغول،ترجمه کریم کشاورز،تهران: پیام.
پولانی، کارل (1399). دگرگونی بزرگ، ترجمه محمد مالجو، تهران: شیرازه.
پیگولوسکایا، نینا ویکتورونا و دیگران(1353). تاریخ ایران از دوران باستان تا سده هیجدهم میلادی، ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام.
چانگ، ها-جون (1392). نیکوکاران نابکار، ترجمه میرمحمود نبوی و مهرداد شهابی، تهران: آمه.
چانگ، ها-جون (1399). بیست‌وسه گفتار درباره سرمایه‌داری، ترجمه ناصر زرافشان، تهران: مهر ویستا.
خوانساری، محمد (1383). منطق صوری (دوجلدی)، تهران: آگاه.
دوسوتو، هرناندو (1399). راز سرمایه، ترجمه فریدون تفضلی، تهران: نی.
دورنبوش، رودریگر و همکاران (1371). اقتصاد کلان، ترجمه یدالله دادگر و محمدرضا منجذب، تهران: سروش.
دیلتای، ویلهلم (1395). مقدمه بر علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: ققنوس.
دیلتای، ویلهلم (1394). تشکل جهان تاریخی در علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: ققنوس.
دیلتای، ویلهلم (1399). به فهم درآوردن جهان انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: ققنوس.
ژیژک، اسلاوی (1400). رخداد، ترجمه امیررضا گلابی، تهران: نی.
ستاری، سجاد (1390). پارادایم قدرت به‌مثابه رهیافت نظری جدید و جایگزین نظریات دولت و نظام سیاسی، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره ششم، شماره سوم.
ستاری، سجاد (1398). تکنولوژی و معمّای بازتولید، در کتاب؛ اندیشه سالار سپهر سیاست (بزرگداشت مقام علمی واخلاقی زنده‌یاد دکتر محمد رضوی)، تهران: خانه اندیشمندان علوم انسانی.
ستاری، سجاد (1399). بتواره سرمایه‌داری دولتی در ایران، سیاست‌گذاری عمومی، دوره ششم، شماره سوم.
ستاری، سجاد (1401). گفتارهای نو در جامعه‌شناسی سیاسی، چاپ سوّم، تهران: دانشگاه تهران.
ستاری، سجاد، بازیابی مفهوم وضعیت استثناء: به سوی یک نوع بندی آرمانی جدید (این مقاله در فرصت مقتضی به زبان فارسی یا انگلیسی انتشار خواهد یافت).
طیب نیا، علی (1371). تبیین پولی تورم؛ تجربه ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 49.
عجم اوغلو دارون و جیمز رابینسون (1398). چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟، ترجمه محمدحسین نعیمی پور و محسن میردامادی، تهران: روزنه.
عجم اوغلو دارون و جیمز رابینسون (1399). ریشه‌های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمه علی سرزعیم و جعفر خیرخواهان، تهران: کویر.
عجم اوغلو دارون و جیمز رابینسون (1399). راه باریک آزادی، ترجمه جعفر خیرخواهان، تهران: روزنه.
عیسوی، چارلز (1369). تاریخ اقتصادی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: کسری.
فی، برایان (1384). فلسفه امروزین علوم اجتماعی، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
فدریچی، سیلویا (1398). کالیبان و ساحره، ترجمه مهدی صابری، تهران: چشمه.
قره‌باغیان، مرتضی (1373). اقتصاد رشد و توسعه، تهران: نی.
کاستلز، مانوئل (1390). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، جلد اول، ظهور جامعه شبکه‌ای. ترجمه احد علیقلیان و افشین خاکباز. تهران: طرح نو.
کاستلز، مانوئل (1393). شبکه‌های خشم و امید، ترجمه مجتبی قلی پور، تهران: مرکز.
کنوبلاخ، هوبرت (1396). مبانی جامعه‌شناسی معرفت، ترجمه کرامت الله راسخ، تهران: نی.
گزارش پژوهشی (1378). ارزیابی فرایند خصوصی‌سازی در برنامه‌ اول و دوم توسعه، مرکز پژوهش‌های مجلس.
گزارش پژوهشی (1381). عملکرد واگذاری شرکت‌های دولتی طی سال‌ 81-1369، مرکز پژوهش‌های مجلس.
گزارش پژوهشی (1387). وضعیت خصوصی‌سازی در دولت نهم، مرکز پژوهش‌های مجلس.
مارکس، کارل (1398). سرمایه (دورۀ کامل)، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: لاهیتا.
مانهایم، کارل (1398). ایدئولوژی و یوتوپیا، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: سمت.
مانهایم، کارل (1389). مقاله‌هایی در جامعه‌شناسی شناخت، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: ثالث.
مور، برینگتن (1397). ریشه‌های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمه یوسف نراقی، تهران: فرزان روز.
نورث، داگلاس و همکاران (1396). خشونت و نظم‌های اجتماعی، ترجمه جعفر خیرخواهان، تهران: روزنه.
نورث، داگلاس (1396). در سایه خشونت، ترجمه محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی پور، تهران: روزنه.
نورث، داگلاس (1396). فهم فرایند تحول اقتصادی، ترجمه میر سعید مهاجرانی، تهران: نهادگرا.
نیلی، مسعود و همکاران (1387). دولت و رشد اقتصادی در ایران، تهران: نی.
وبر، مارکس (1399). اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری، ترجمه عبدالکریم رشیدیان و پریسا منوچهری کاشانی، تهران: علمی و فرهنگی.
ورنو، روژه و دیگرن (1392). نگاهی به پدیدارشناسی و فلسفه‌های هست بودن، برگرفته و ترجمه یحیی مهدوی، تهران: خوارزمی.
ویتفوگل، کارل آوگوست (1392). استبداد شرقی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
هابز، توماس (1396). لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نی.
هابرماس، یورگن (1386). دگرگونی ساختاری حوزه عمومی، ترجمه جمال محمدی، تهران: افکار.
هاروی، دیوید (1388). معمّای سرمایه و بحران‌های سرمایه‌داری، ترجمه مجید امینی، تهران: کلاغ.
هاروی، دیوید (1392). شهری شدن سرمایه، ترجمه عارف اقوامی مقدم، تهران: دات.
هایدگر، مارتین و دیگران (1393). فلسفه تکنولوژی (مجموعه مقالات). ترجمه شاپور اعتماد. تهران: مرکز.
هایک، فردریش آوگوست فون (1394). فردگرایی و نظم اقتصادی، ترجمه محسن رنجبر، تهران: مرکز.
هایک، فردریش آوگوست فون (1385). در سنگر آزادی، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران: لوح فکر.
هایک، فردریش آوگوست فون (1393). قانون، قانون‌گذاری و آزادی، ترجمه مهشید معیری و موسی غنی نژاد، تهران: دنیای اقتصاد.
هیرشمن، آلبرت (1397). هواهای نفسانی و منافع، ترجمه محمد مالجو، تهران: شیرازه.
هیلفردینگ، رودولف (1394). سرمایه مالی، ترجمه احمد تدین، تهران: دنیای اقتصاد.
 

ب) انگلیسی

Balakrishnan, Gopal (2000). The Enemy: An Intellectual Portrait of Carl Schmitt, London: Verso.
Calhoun, Craig (2015). Civil Society and the Public Sphere: History of the Concept, in International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences: 701-706.
Croce, Mariano and Salvatore, Andrea (2013). The Legal Theory of Carl Schmitt, Abingdon: Routledge.
Hogan, Patric Colm (2001). The Culture of Conformism, Durham and London: Duke University Press.
Mitcham, Carl and Mackey Robert (eds.) (1983). Philosophy and Technology: Readings in the Philosophical Problems of Technology, New York: Free Press.
McNeil, Ian (ed.) (1996). An Encyclopedia of the History of Technology, London: Routledge.
Mouffe, Chantal (ed.) (1999). The Challenge of Carl Schmitt, London: Verso.
Olsen J.K.B., Selinger Evan, Riis Soren (eds.) (2009). New Waves in Philosophy of Technology, London: Palgrave-Macmillan.
Pitt, Joseph C. (2000). Thinking about Technology: Foundations of the Philosophy of Technology, New York: Seven Bridge.
Priest, Graham; Beall, Jeffrey C. and Armour-Grab, Bradley (eds.), (2007). The Law of Non-Contradiction: New Philosophical Essays, Oxford: Clarendon Press.
Schmitt, Carl (1922) (2000). The Crisis of Parliamentary Democracy. (translated by Ellen Kennedy), Cambridge, Massachusetts and London: MIT Press.
Schmitt, Carl (1928) (2007). Constitutional Theory, (translated by Jeffrey Seitzer), Durham and London: Duke University Press.
Schmitt, Carl (1932). Legality and Legitimacy, (translated by Jeffrey Seitzer), Durham and London: Duke University Press, 2004.
Thomassen, Bjorn (2009). The Uses and Meanings of Liminality, International Political Anthropology 2 (1): 5-28.
Turnner, Victor (1967). The Forest of Symbols: Aspects of Ndembu Ritual, London: Cornell University Press.
Tunner, Victor (1969). The Ritual Process: Structure and Anti-Structure, Chicago: Aldine.
Van Gennep, Arnold (1960) [1909]. The Rites of Passage, (translated by M.B. Vizedom and G.L. Caffee), London: Routledge and Kegan Paul.
Von Der Kolk, Bassel (2003). Psychological Trauma, Washington: American Psychiatric Association Publishing.
/پیوند-نامیمون-قدرت-و-ثروتhttps://jahaneghtesad.com/