نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

در حقوق اساسی هر کشوری، اصلاح قانون اساسی یکی از راه‌های برون­رفتِ کشور از موانع حقوقی است. در نتیجه ممکن است در محدوده قدرت مقامات عالی تغییراتی رخ دهد. در ایران نیز در سال 1368 اصلاحاتی در قانون اساسی رخ داد که حاصل آن جابجایی در برخی از صلاحیت­های مقامات عالی حکومت بوده است و پرداختن به آن از منظر حقوق اساسی امری شایسته است. از جمله نهادهایی که در اصلاحات مذکور موضوع بازنگری قرار گرفت؛ «ریاست جمهوری» بود. پرسش نوشتار این که مهمترین دلایل حقوقیِ تهی شدن شأن ریاست جمهوری رئیس جمهور در ساختار قانون اساسی اصلاحی 1368 چیست؟ در پاسخ به این پرسش، با استفاده از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی، نتایج تحقیق گویای آن است که اولاً شأن «ریاست کشوری» رئیس ­جمهوری در اثر این اصلاحات از بین برده شد. ثانیاً در اثر ماندگار شدن نهاد «ریاست جمهوری» در منطوق قانون اساسی، به اشتباه چنین فرض می­شود که در اصلاحات مذکور، نهاد «نخست ­وزیری» حذف شد و اختیارات وی به رئیس ­جمهور منتقل گردید. این در حالی است آنچه که اتفاق افتاد حذف نهاد «ریاست­ جمهوری» بوده است و از این حیث، جمله­پردازی قانون اساسی نیازمند اصلاح است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Deprivation of the Dignity of the Presidency of the "President" in the Reforms of 1368

نویسنده [English]

  • Ayat Mulaee

Assistant Professor, Department of Law, Tabriz University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

In the constitutional law of any country, constitutional reform is one of the ways out of legal barriers, as a result, there may be changes in the power of senior officials. In Iran, in 1989, constitutional amendments were made the result has been a shift in some of the powers of senior government officials and it is worthwhile to address it from the point of view of constitutional law. Among the institutions that were reviewed in the mentioned reforms; it was the "presidency." The present article seeks to answer this question: What are the most important legal reasons for deprivation of the dignity of the Presidency of the "President" in the structure of the 1989 amended constitution? In answer to this question, using the research method: descriptive-analytical, the research results indicate that first; The dignity of the "presidency" was lost as a result of these reforms. Secondly; Due to the persistence of the institution of "presidency" in the constitutional logic, it is erroneously assumed that in these amendments, the institution of the "Prime Minister" was removed and his powers were transferred to the President However, what actually happened was the removal of the "presidency" institution and in this sense, the wording of the constitution needs to be amended. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • President
  • Prime Minister
  • Velayat-e-Faqih
  • Amendments 1989
  • Constitution

الف) فارسی

تبیت، مارک، (1386)، فلسفه حقوق، ترجمه حسن رضایی خاوری، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
حجاریان، سعید، (1379)، جمهوریت؛ افسون­زدایی از قدرت، تهران: طرح نو.
عباسی، بیژن، (1394)، حقوق اساسی تطبیقی، تهران: دادگستر.
عمید زنجانی، عباسعلی، (1362)، مبانی فقهی کلیات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جامعه کنونی ایران و انقلاب اسلامی، تهران: جهاد دانشگاهی.
عمید زنجانی، عباسعلی، (1387)، کلیات حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
کاتوزیان، امیرناصر، (1365)، فلسفه حقوق، جلد اول، تهران: بهنشر.
کدیور، محسن، (1379)، دغدغه­های حکومت دینی، تهران: نی.
مالوری، فیلیپ، (1383)، اندیشه­های حقوقی، ترجمه مرتضی کلانتریان، تهران: آگه.
مولائی، آیت و مرادخانی، فردین، (1398)، «واکاوی جایگاه رئیس ­جمهور در حقوق اساسی ایران»، دوفصلنامه علمی پژوهش­نامه حقوق اسلامی، سال 20، شماره 2، صص 526-499.
مولائی، آیت، (1399)، «پرتوافکنی به تقابل دو سنت فقهی و حقوقی در مورد «رئیس حکومت» در: مجلس خبرگان قانون اساسی»، فصلنامه مطالعات حقوقی معاصر، سال 11، شماره 20، صص 351-323.
نیکو نهاد، حامد، (1392)، «جایگاه و صلاحیت قوه مجریه در نظام حقوق اساسی ایران در پرتو اندیشه قانونگذار اساسی»، مندرج در مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین ریاست جمهوری.
واعظی، مجتبی، (1392)، «گستره مفهومی قوه مجریه در حقوق اساسی ایران»، مندرج در مجموعه مقالات اولین همایش ملی قوه مجریه در  حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین ریاست جمهوری.
هاشمی، سید محمد، (1380)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، چاپ اول، تهران: دادگستر.

ب ) انگلیسی

McLeod, I, (1999), Legal Theory, London: MacMillan Education UK.