نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد جامعه شناسی انقلاب اسلامی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

این پژوهش به بررسی و تحلیل بحران مشارکت در سقوط رژیم پهلوی دوم از منظر تئوری بحران می‌پردازد. لوسین پای با طرح این تئوری بر این نظر است که برای تحقق توسعه مطلوب، یک نظام سیاسی باید از سلسله بحران‌هایی به صورت موفقیت‌آمیز عبور کند. پرسش اصلی پژوهش این است که بحران مشارکت در سقوط رژیم پهلوی چه نقشی داشته است؟ یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که با کنار رفتن حاکمیت دیکتاتوری در سال 1320، جامعه ایران وارد مرحله جدیدی شده و فراهم شدن فضای باز سیاسی و فعالیت احزاب و تشکل‌های سیاسی، انگیزه مردم را نسبت به مشارکت سیاسی دو چندان کرد. اما با وقوع کودتای 28 مرداد 1332، دوره جدیدی از حاکمیت استبداد در ایران آغاز شد. استبداد سیاسی، عدم رشد و ناکارآمدی احزاب، فقدان انتخابات آزاد، سرکوب آزادی‌ها و حقوق سیاسی مردم، ضعف شدید تشکل‌های مردمی و عدم آزادی مطبوعات و مواردی از این قبیل سبب گردید که حکومت پهلوی با بحران مشارکت سیاسی مواجه شود. تداوم بحران مشارکت در حکومت پهلوی و بی‌توجهی ارکان حکومت به حل بحران مذکور، باعث شد تا زمینه‌های سقوط رژیم پهلوی فراهم گردد. روش پژوهش به صورت توصیفی ـ تحلیلی و از نوع پژوهش علّی می‌باشد. جمع‌آوری داده‌ها در این پژوهش به صورت کتابخانه‌ای و اسنادی صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Role of Participation Crisis in the Fall of the Second Pahlavi Regime

نویسندگان [English]

  • Omid Shokraneh Arzanaghi 1
  • Masoud Akhavan Kazemi 2

1 M.A. Department of Sociology of Islamic Revolution Razi University, Kermanshah, Iran

2 Associate Professor, Department of Political Science, Razi University, Kermanshah, Iran

چکیده [English]

The present study examines and analyzes the impact of the participation crisis on the fall of the second Pahlavi regime from the perspective of crisis theory. The main question of the present study is what role did the participation crisis play in the fall of the Pahlavi regime? The research findings indicate that with the end of dictatorial rule in 1320, Iranian society entered a new phase and the provision of open political space and the activities of political parties and organizations doubled the motivation of the people for political participation. But with the coup d'état of August 28, 1943, a new era of authoritarian rule began in Iran. Political tyranny, lack of growth and inefficiency of parties, lack of free elections, suppression of freedoms and political rights of the people, severe weakness of popular organizations and lack of freedom of the press, caused the Pahlavi government to face a crisis of political participation. The continuation of the crisis of participation in the Pahlavi government and the negligence of the officials of the government to resolve the crisis, paved the way for the fall of the Pahlavi regime. The method of this research is descriptive-analytical and causal research. Data collection in this study was done through library and documentary methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crisis
  • Participation
  • Development
  • Second Pahlavi
  • Parties
الف)
- آبراهامیان، یرواند، (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
- اختریان، محمد، (1375)، نقش امیرعباس هویدا در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، تهران: نشر قومس.
- ازغندی، علیرضا، (1383)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی در ایران (1320-1375)، تهران: سمت.
- آشوری، داریوش، (1355)، ایرانشناسی چیست، تهران: آگاه.
- آلموند، گابریل ا.؛ جی. بینگهام پاول جونیور و رابرت جی. مونت، (1377)، چارچوبی نظری برای بررسی سیاست تطبیقی، ترجمه علیرضا طیب. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
- امجد، محمد، (1380)، ایران؛ از دیکتاتوری سلطنتی تا دینسالاری، ترجمة حسین مفتخری، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
- بدیع، برتران، (1382)، توسعة سیاسی، ترجمة احمد نقیب زاده، تهران: قومس.
- بشیریه، حسین، (1384)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
- بهروز، مازیار، (1384)، «کودتای سال 1332 و میراث حزب توده»، در مصدق و کودتا، مارک گازیوروسکی و مالکوم برن، ترجمة علی مرشدی زاد، تهران: قصیده سرا.
- پای، لوسین و دیگران، (1380)، بحران‌ها و توالی‌ها در توسعه سیاسی، ترجمه غلامرضا خواجه‌سروی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- توحید فام، م، (1378)، «بررسی علل ناسازواری نظام سیاسی ایران با توسعه احزاب سیاسی»، در کتاب تحزب در ایران، گردآورنده دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور، تهران: انتشارات همشهری.
- جهانگیری، سعید؛ ابوالقاسم طاهری؛ علیرضا ازغندی و احمد ساعی، (1397)، «نقش طبقه متوسط جدید در بی‌ثباتی سیاسی ایران در عصر پهلوی دوم»، سپهر سیاست، 5 (16): صص145-161.
- حاجی یوسفی، امیر محمد، (1388)، دولت، نفت و توسعه اقتصادی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خواجه‌سروی، غلامرضا و رشید جعفرپور کلوری، (1393)، «بررسی تطبیقی مشارکت سیاسی در دو دوره پهلوی دوم و جمهوری اسلامی ایران»، تغییرات اجتماعی ـ فرهنگی، 11(1): صص49-77.
- دهشیار، حسین،  (1386)، تحولات سیاسی و اجتماعی ایران سال‌های 1342 تا 1357، در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران (1320-1357)، تالیف مجتبی مقصودی، تهران: روزنه.
- ذاکرحسین، عبدالرحیم، (1370)، مطبوعات سیاسی ایران در عصر مشروطیت، تهران: دانشگاه تهران.
- رضایی، علی، (1379)، «بررسی تاثیر بحران مشارکت سیاسی در فروپاشی رژیم پهلوی دوم»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تهران.
- رهبری، مهدی، (1389)، حکومت و جامعه در عصر پهلوی، بابلسر: انتشارات دانشگاه مازندران.
- زیباکلام، صادق؛ مهدی صبوحی؛ علی بهرامی و حسن رنجبر کهن، (1390)، «نقش نخبگان سیاسی در توسعه سیاسی ایران»، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، 7(2): صص43-56.
- شجیعی، زهرا، (1372)، نخبگان سیاسی در ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات سخن.
-  طلوعی، محمود، (1373)، بازیگران عصر پهلوی (از فروغی تا فرودست)، تهران: علم.
- عباس‌زاده مرزبالی، مجید، (1392)، «عدم رشد احزاب و تأثیر آن در شکل‌گیری توسعه‌نیافتگی سیاسی در عصر پهلوی دوم»، جستارهای سیاسی معاصر، 4(9): صص115-136.
- علم، اسداله، (1388)، یادداشتهای علم، جلد1، تهران: انتشارات مازیار.
- عیوضی، محمد رحیم، (1380)، رژیم پهلوی و طبقات اجتماعی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- فردوست، حسین، (1369)، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران: انتشارات اطلاعات.
- قوام، عبدالعلی، (1371)، توسعه سیاسی و تحول اداری، تهران: نشر قومس.
- مدنی، جلال‌الدین، (1361)، تاریخ سیاسی معاصر ایران جلد 1 و 2، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- مدیرشانه‌چی، م، (1372)، «احزاب سیاسی و توسعه نیافتگی جامعه ایران در سال‌های 1320 تا 1357»، ایران فردا، شماره 8.
- نراقی، احسان، (1372)، از کاخ شاه تا زندان اوین، ترجمه سعیدآذری، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
- نوروزی، نصراالله، (1375)، «ساخت قدرت شخصی و فروپاشی حکومت پهلوی»، فصلنامة راهبرد، ش 9: صص157-192.
- هلیدی، فرد، (1358)، دیکتاتوری و توسعه سرمایه‌داری در ایران، ترجمه فضل‌اله نیک‌آیین، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- همایون کاتوزیان، محمدعلی، (1380)، تضاد ملت و دولت، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.