نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
چکیده
آنچه که امروزه بعنوان دولت مدرن در سرزمین‌های خاورمیانه شناخته می‌شود در اکثر کشورهای منطقه به طور جدی با الگوی اولیه آن که در طول بیش از سه قرن در اروپای غربی شکل گرفت، متفاوت است. یکی از نشانه‌های دولت مدرن استفاده انحصاری از قوه قهریه توسط نظام سیاسی حاکم می‌باشد که این مهم در الگوی اروپایی به واسطه فرآیند چانه‌زنی بین نیروهای اجتماعی و دولتمردان شکل گرفت؛ این در حالی است که نیروهای اجتماعی فعال در خاورمیانه معاصر نقش بسیار کمرنگی در روند نهادینه‌سازی قوه قهریه در دستان دولت‌ها داشتند. حال این پرسش مطرح می‌شود، چرا فرآیند دولت‌سازی و روند تثبیت انحصار دولت بر قوه قهریه در مناطق مورد بحث، سرنوشتی متفاوت داشت. در این رابطه به نظر میرسد نقش بازیگران بینالمللی در شکل‌گیری دولت مدرن خاورمیانهای باعث شد تا اکثر دولتهای منطقه بیش از آنکه بر قدرت زیرساختاری معطوف به جریانهای اجتماعی جوامع مربوطه متکی باشند بر قدرت استبدادی برآمده بر زور و اجبار تکیه کنند. بعبارت دیگر حمایت قدرتهای بینالمللی از رهبرانی که به طور عمده از بقایای نظام سیاسی سابق به حساب می‌آمدند، باعث گردید طول مدت ظهور دولت مدرن در خاورمیانه تنها به چند دهه تقلیل یابد. این نوشتار می‌کوشد ضمن اشاره به دیدگاههای رقیب پیرامون ظهور دولت مدرن در چارچوب تحلیلی جامعهشناسی تاریخی، ریشه‌های ظهور دولت مدرن در خاورمیانه معاصر را در پرتو جامعهشناسی تاریخی روابط بین‌الملل بررسی نماید.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Modern State Emerging in the Middle East: From Historical Sociology Lenses
نویسنده [English]
- Mehdi Zibaei
Assistant Professor, Department of International Relations, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]
In the plethora of countries of the Middle East, the entity that nowadays is known as the modern state seriously is different from the primary pattern that has been shaped within more than three centuries in West Europe. One of the signs of the modern state is the exclusive use of physical force by the political authority; this point in the European pattern was formed by the process of bargaining between social forces and statesmen. While the active social forces in the modern Middle East had so little role in institutionalizing physical forces in the state’s hands. Now, the matter is that why the state-making process and consolidating procedure of state exclusive on the physical forces in the mentioned regions (West Europe and the Middle East) had a different history. It seems the role of international actors in shaping the Middle East modern state has caused that most part of the regional states is relied on despotic power rather than infrastructure power. The first is focused on social trends and the latter is based on coercion. This work intends alongside pointing to the rival perspectives on the emerging modern state within Historical Sociology as an analytical framework, to study the roots of the emerging modern state in the current Middle East behind the Historical Sociology of International Relations (HSIR) lenses.
کلیدواژه‌ها [English]
- Modern State
- Middle East
- Historical Sociology
- Physical Forces
- International
الف) فارسی
- الیاس، نوربرت، (1397)، در باب فرآیند تمدن: بررسیهایی در تکوین جامعهشناختی و روانشناختی آن، ترجمه غلامرضا خدیوی، تهران: نشر جامعهشناسان.
- خدیوی، غلامرضا، (1391)، «عاملیت و ساختار از منظر جامعهشناسی فرایندی نوربرت الیاس»، مطالعات جامعهشناختی ایران، 2(6)، 151-135.
- دهشیار، حسین، (1387)، «فقدان دولت مدرن و پیامدهای آن در خاورمیانه عربی»، پژوهش حقوق عمومی، 10(25)، 27-48.
- سینائی، وحید، (1395)، «فرآیند ناتمام دولت ـ ملت‌سازی و از رشد ماندگی همگرایی منطقه‌ای در خلیج فارس»، دولت‌پژوهی، 2(5)، 29-62، doi: 10.22054/tssq.2016.4152.
- عباداللهی چنذانق، حمید، قلی‌پور، هادی، (1399)، «معرفی و نقد کتاب فرآیند متمدن‌شدن»، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 20(12)، 245-272،
doi: 10.30465/crtls.2020.29137.1697.
- فرهودی مقدم، محمدرامبد، قوام، عبدالعلی، (1399)، «دولت ـ ملت‌سازی ابتر ریشه بحران‌های اخیر خاورمیانه»، دوفصلنامه سیاست و روابط بین‌الملل، 4(7)، 279-310،
doi: 10.22080/jpir.2020.2955.
- قادری، حاتم، (1380)، اندیشههای سیاسی در اسلام و ایران، تهران: انتشارات سمت.
- گلوین، ال. جیمز، (1398)، خاورمیانه جدید، ترجمه مهدی زیبائی، قزوین: انتشارات دانشگاه بینالمللی امام خمینی.
- مفیدی، صباح، رحمانی، سمیه، (1397)، «داعش و مدرنیته: بررسی تأثیر عملکرد دولت شبه مدرن خاورمیانهای»، پژوهشنامه علوم سیاسی، 13(2)، 157-186.
- موسوی شفائی، مسعود؛ گودرزی، سهیل و خداخواه آذر، سمیه، (1399)، «کرونا به مثابه رخداد در روابط بین‌الملل: نقص در کارویژۀ دولت- ملت در مواجهه با رخدادهای نوظهور»، پژوهش‌های راهبردی سیاست، 9(33), 39-62، doi: 10.22054/qpss.2020.52410.2539.
- وبر، ماکس، (1398)، مفاهیم اساسی جامعهشناسی، ترجمه احمد صدراتی، تهران: نشر مرکز.
- وبر، ماکس، (1399)، اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری و مهرداد ترابی نژاد و مصطفی عمادزاده، تهران: انتشارات سمت.
ب) انگلیسی
- Brown, Carl, (2004), Diplomacy in the Middle East: The International Relations of Regional and Outside Powers, London: I.B. Tauris & Co Ltd.
- Černý, Karel, (2017), Instability in the Middle East: Structural Changes and Uneven Modernisation 1950–2015, Prague: Karolinum Press.
- Chengdan, Qian, (2010), “Transformation of European States: From Feudal to Modern”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 2)5(, 6683-6691.
- Cherif, Youssef, (2021), The Modern Arab State: A Decade of Uprisings in the Middle East and North Africa, Tunisia: Konrad-Adenauer-Stiftung.
- Gelvin, James L, (2020), The Modern Middle East, New York: Oxford University Press.
- Gelvin, James L, (2021), The Contemporary Middle East: in an Age of Upheaval, California: Stanford University Press.
- Hinnebusch, Raymond, (2010), “Toward a Historical Sociology of State Formation in the Middle East”, Middle East Critique, 19(3), 201-216.
- Hobson, John M. and Lawson, George & Rosenberg, Justin, (2010), “Historical Sociology”, in Robert A. Denemark, (ed.) The International Studies Encyclopedia, Oxford: Wiley-Blackwell.
- Jacoby, T. A., & Sasley, B. E, (2018), “Introduction”, in Redefining Security in the Middle East, Manchester, England: Manchester University Press, Retrieved Aug 8, 2021, from https://www.manchesteropenhive.com/view/9781526137623/9781526137623.00006.xml.
- Juneau, Thomas, Lobell, Steven E., Ripsman, Norrin M., and Rubin, Lawrence P, (2019), “Neoclassical Realism: Domestic Politics, Systemic Pressures, and the Impact on Foreign Policy since the Arab Spring”, in Shahram Akbarzadeh (eds.), The Routledge Handbook of International Relations in the Middle East, New York: Routledge.
- Jung, Dietrich, (2017), “War and State in the Middle East: Reassessing Charles Tilly in a Regional Context”, in Lars Bo Kaspersen and Jeppe Strandsbjerg (eds.), Does War Make States? Investigations of Charles Tilly’s Historical Sociology, New York: Cambridge University Press.
- Saouli, Adham, (2020), “States and State-building in the Middle East”, in Raymond Hinnebusch, Jasmine K. Gani (eds.), The Routledge Handbook to the Middle East and North African State and States System, New York: Routledge.
- Stivachtis, Yannis, (2019), “Political (In)Security in the Middle East”, in e-ir.info, Retrieved Aug 8, 2021, from https://www.e-ir.info/2019/04/15/political-insecurity-in-the-middle-east.
- Tilly, Charles, (1985), “War Making and State Making as Organized Crime”, in Peter B. Evans, Dietrich Rueschemeyer and Theda Skocpol (eds.), Bringing the State Back In, Cambridge: Cambridge University Press.
)