نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری ادیان ابراهیمی گرایش مسیحیت دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

از آنجا که خواجه نصیر  الدین طوسی و توماس آکوئیناس  هر دو فیلسوف و متکلم برجسته از دو دین ابراهیمی ( اسلام  و مسیحیت)، عقلگرا، تحول خواه، و از قضا هردو همعصر بوده و در آثار خود به مبحث دین و دولت پرداخته ‌اند، این پرسش قابل طرح‌است که آیا از دیدگاه این دو متفکر  تشکیل دولت و اداره آن، منحصرا امری دینی- الهی‌است یا امری طبیعی و مربوط به طبع مدنی‌انسان ‌است؟
این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی در صدد‌است که ضمن بررسی دیدگاه این دو متفکر اسلامی و مسیحی ( خواجه نصیر و توماس آکوئیناس)، به سئوال فوق الذکر پاسخ دهد. داده های این پژوهش نشان می‌دهد که هم توماس آکوئیناس و هم خواجه نصیر الدین طوسی مشروعیت دولت را فارغ از الهی بودن یا عرفی بودنش؛ به عنوان امری طبیعی مشروط به  رعایت عدالت،  و برخورداری ازحکمت و خرد می‌دانند. از نظر خواجه نصیر الدین طوسی، اداره مدینه فاضله محدود به پیامبران و امامان که ممتاز به الهام الهی‌اند نیست بلکه حکما که ممتاز به قوت عقل‌اند نیز شایسته رهبری‌ و اداره مدینه فاضله اند. از نظر توماس آکوئیناس نیز هرحکومتی که عادلانه و عاقلانه عمل‌کند، درجهت خیر عموم و همسو با طبیعت و فطرت بشری‌است و لازم الاتباع خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Religion and State from the perspective of Thomas Aquinas and Khawaja Nasir al-Din Tusi

نویسنده [English]

  • Behrooz Sedghi shamir

PhD, Department of Abrahamic Religions- Christianity, University of Religions and Denominations, Qom, Iran

چکیده [English]

Khawaja Nasir and his contemporary, Thomas Aquinas, are two prominent philosophers and theologians belonging to Abrahamic religions (Islam and Christianity). Considered as rationalistic and proactive, both scholars discussed religion and state in their works. The question arises as to whether they view the formation and administration of state as an exclusively religious–divine issue or a natural one related to the civil nature of mankind. Using a descriptive–analytical method, this paper tries to analyze Khawaja Nasir’s and Aquinas’ viewpoints in order to answer the above question. The data shows that both Aquinas and Khawaja Nasir consider the legitimacy of state as a matter of nature conditional on justice and wisdom regardless of whether state is divine or conventional. For Khawaja Nasir, the administration of Utopia is not limited to the prophets and imams—who are distinguished by divine inspiration—but the scholars who are distinguished by the power of reason are also entitled to the administration of Utopia. According to Thomas Aquinas, any government that acts justly and rationally is in the public interest and in line with human nature, so it must be obeyed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion and State
  • Civil by Nature
  • Thomas Aquinas
  • Khawaja Nasir
الف- فارسی
-           ابن سینا، حسین، (بی تا)، الاشارات والتنبیهات، شرح: خواجه نصیر الدین طوسی، ج3، بی جا، نشر: البلاغه «کتابخانه مدرسه فقاهت».
-           ابن سینا، حسین، (1383) ج2، الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه طوسی، تحقیق حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
-           امین عاملی، محسن، (1403ق)، اعیان الشیعة،ج۹، بیروت: دارالتعارف.
-           ایزدی، امیرمحمد و قربانعلی قربانزاده سوار، (1395)، «واکاوی مفهوم مشروعیت حکومت بررسی مقایسه‌ای؛ دیدگاه‌های‌ توماس‌ آکوئیناس و خواجه نصیرالدین»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، دوره4 شماره 9.
-           برسفورد فاستر، مایکل و همکاران، (1385)، خداوندان اندیشه سیاسی، چ، اول، ج 1، ترجمه جواد شیخ الاسلامی، تهران: نشر سپهر.
-           چارلز کاپلستون، فردریک، (1388)، تاریخ فلسفه قرون وسطی، ترجمه ایراهیم دادجو، جلد دوم، تهران: انتشارات سروش.
-           خواجه نصیرالدین، محمد، (1356)، اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: چاپخانه زر.
-           ----------، (1376)، تجرید الاعتقاد، ترجمه و شرح، ابوالحسن شعرانی، تهران: نشر کتاب فروشی اسلامیه.
-           دانشور، یوسف و مهرداد ندیمی، (1397)، «بررسی الهیات طبیعی از دیدگاه بارت»، معرفت کلامی، دوره9، شماره 1، پیاپی20.
-           داوری اردکانی، رضا، (1382)، فارابی فیلسوف فرهنگ، چاپ سوم، تهران: انتشارات ساقی.
-           ژیلسون، اتین، (1395)، تاریخ فلسفه مسیحی در قرون وسطی، ترجمه رضا گندمی نصرآبادی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
-           سبزه‌ای، محمد تقی، (1386)، «جامعه مدنی به مثابه قرارداد اجتماعی: تحلیل مقایسه‌ای اندیشه‌های هابز، لاک و روسو»، پژوهش حقوق و سیاست، سال نهم، شماره 22.
-           طباطبایی، جواد، (1380)، مفهوم ولایت مطلقه در اندیشه سیاسی سده‌های میانه، تهران: نگاه معاصر.
-           طباطبایی، سید محمدحسین، (1378)، تفسیر المیزان، ج2، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم .
-           قاسمی پطرودی، مجید، (1392)، حکومت دینی در اندیشه سیاسی توماس آکویناس و امام خمینی (ره)، تهران: نشر عروج.
-           لک‌زایی، نجف و علی محمدی ضیا، (1398)، «تبیین ماهیت دولت نبوی و علوی: رویکردهای مفهومی، ساختاری و نظری»، فصلنامه دولت پژوهی، سال پنجم، شماره 17. 
-           مادلونگ، ویلفرد، (1386)، «اخلاق ناصری و نسبت آن با فلسفه، تشیّع و تصوّف»، ترجمه پرویز سلمانی، نشریه فرهنگ، شماره‌های 61 و 62 .
-           مجیدی، حسن و شفیعی قهفرخی، امید، (1391)، «مقایسه رابطة دین و دولت در اندیشة ابن رشد و آکوئیناس»، دوفصلنامه علمی- پژوهشی دانش سیاسی، سال هشتم، شمارة اول، بهار و تابستان، پیاپی 15.161.
-           محمدی کرجی، رضا، (1396)، «بررسی تطبیقی نظریه دولت از دیدگاه آکوئیناس و امام خمینی (ره)»، اندیشه‌های حقوق عمومی، سال هفتم، شماره 1، پیاپی 12.
-           معصومى همدانى، حسین، (۱۳۹۱)، استاد بشر، تهران: میراث مکتوب.
-           مک گراث، الیستر، (1392)، الهیات مسیحی، ج1و2، ترجمه بهروز حدادی، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
-           موحد، محمدعلی، (1381)، در هوای حق و عدالت؛ از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، تهران: نشر کارنامه.
-          یزدانی مقدم، احمدرضا، (1392)، «عقل و وحی در اندیشه سیاسی خواجه نصیر الدین طوسی، سیاست متعالیه»، حوزه، دوره 1، شماره 2.
Amin Ameli, M. (1952). A'yan al-Shi'a (Vol. 9). Beirut: Dar al-Ta'arof.
Beresford Foster, M. (2007). Masters of political thought: Plato to Machiavelli (1 ed., Vol. 1). (J. Sheikholeslami, Trans.) Tehran: Sepehr. (Original work published 1941)
Charles Copleston, F. (2010). A history of Medieval philosophy (Vol. 2). (E. Dadjou, Trans.) Tehran: Soroush. (Original work published 1946)
Daneshvar , Y., & Nadimi, M. (2019). Barresi-ye elahiat-e tabi'i az didgah-e Bart [A study of natural theology from Barthes' perspective]. Marefat-e Kalami, 9(1), 81-96.
Davari Ardakani, R. (2004). Farabi; filsouf-e farhang [Farabi; the philosopher of culture] (Vol. 3). Tehran: Saghi.
Ghasemi Petroodi, M. (2013). Hokoumat-e dini dar andishe-ye siasi-ye Toumas Akvinas va Emam Khomeini [Religious government in the political thought of Thomas Aquinas and Imam Khomeini]. Tehran: Orouj.
Gilson, E. (2017). History of Christian philosophy in the Middle Ages. (R. Gandomi Nasr Abadi, Trans.) Qom: Adyan va Mazaheb. (Original work published 1922)
Izadi, A., & Ghorbanzadeh Savar, G. (2016). Vakavi-ye mafhoum-e mashrouyiat-e hokoumat; Barresi-ye moghayese'i-ye didgahha-ye Tumas Aquinas va Khawjeh Nasiroddin [Analysis of the concept of the legitimacy of government; A comparative investigation of the viewpoints of Thomas Aquinas and Khwajah Nasir al-Din Tusi. Islamic Politics Research, 4(9), 31-47.
Lakza'i, N., & Mohammadi Zia, A. (2019). Tabyin-e mahiat-e dowlat-e Nabavi va Alavi: Rouykardha-ye mafhoumi, sakhtari va nazari [Explaining the nature of the Nabawi and Alawi government: Conceptual, structural and theoretical approaches]. State Studies, 5, 139-171.
Madelung, W. (2007). Nasirean ethics and its relation to philosophy, Shiism and Sufism. (P. Salmani, Trans.). Farhang, 341-376. (Original work published 1985)
Majidi, H., & Shafiee Ghahfarkhi, O. (2012). Moghayese-ye rabete-ye din va dowlat dar andishe-ye Ebn-e Roshd va Akvinas [Comparison of the relation of religion and government in the thought of Ibn Rushd and Aquinas]. Political Knowledge, 8(1), 127-161.
Masoumi Hamedani, H. (2012). Ostad-e Bashar [The master of the mankind]. Tehran: Miras-e Maktoob.
Mc Grath, A. E. (2013). (B. Haddadi, Trans.) Qom: Adyan va Mazaheb.
Mohammadi Karaji, R. (2017). Barresi-ye tatbighi-ye nazariye-ye dowlat az didgah-e Akvinas va Emam Khomeini [A comparative study of the State Theory from the Perspective of Aquinas and Imam Khomeini]. Public Law Thoughts, 7(1), 99-120.
Movahhed, M. (2002). Dar hava-ye haq va edalat; Az hoqouq-e tabi'i ta hoqouq-e bashar [In the air of truth and justice; From natural rights to human rights]. Tehran: Karnameh.
Nasir al-Din al-Tusi, A. (1978). Nasirean Ethics. (M. Minovi, & A. Heidari, Eds.) Tehran: Chapkhaneh Zar.
Nasir al-Din al-Tusi, A. (1997). Tajrid al-Ittighad. (A. Sherani, Trans.) Tehran: Ketab Foroushi-ye Eslami.
Nasir al-Din al-Tusi, A. (2005). Al-isharat wa al-tanbihat [Remarks and admonitions], commentary written by Hassan Hassanzadeh Amoli (Vol. 2). Qom: Islamic Sciences Research Center.
Nasir al-Din al-Tusi, A. (2011). Hall-e moshkelat-e ketab-e Al-Isharat wa al-tanbihat-e Ebn-e Sina: Sharh al-isharat [Solving the problems of the Book "Remarks and admonitions" by Ibn Sina: Sharh al-isharat] (Vol. 3). Tehran: National Library of Iran.
Sabzehyi, M. (2007). Jame'e-ye madani be masabe-ye gharardad-e ejtema'i: tahlil-e moghayese'i-ye andisheha-ye Habz, Lak va Ruso [Civil society as a social contract: A comparative analysis of the ideas of Hobbes, Locke, and Rousseau. Journal of Politics and Law, 9, 67-99.
Tabataba'i, J. (2001). Mafhoum-e Velayat-e motlagheh dar andishe-ye siasi-ye sadeha-ye mianeh [The concept of absolute Guardianship in Medieval Political thought]. Tehran: Negah-e Moaser.
Tabataba'i, M. (1999). Tafsir al-Mizan (Vol. 2). (M. Mousavi Hamedani, Trans.) Qom: Daftar-e Entesharat-e Eslami.
Yazdani Moghaddam, A. (2013). Aql va vahy dar andishe-ye siasi-ye Khawjeh Nasir al-Din-e Tusi [Reason and revelation in the political thought of Khawjeh Nasir al-Din Tusi]. Hozeh, 1(2), 49-68.