نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حنیف عموزاده مهدیرجی ¹
• محسن رنجبر ²

¹ دکتری سیاستگذاری عمومی دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دکتری سیاستگذاری عمومی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

چند سالی است که اخبار مبتنی بر فساد از دستگاه­های دولتی ایران شنیده می­شود. نوعی از ارتباطات درون­گروهی در ساخت قدرت که در آن‌ها اعضای هر جناح سیاسی برخلاف منفعت عمومی و به سود خود و دیگر اعضای گروه‌شان عمل می­کنند. از طرف دیگر میان مردم با کارگزاران خُرد حکومتی در سطوح پایین­تر سیستم اجرایی کشور همکاری مبتنی بر رشوه و باج­دهی در سال­های اخیر شکل‌ گرفته است به‌طوری‌که شاخص ادراک فساد اداری در کشور در سالیان گذشته در مقایسه یا سایر دُول منطقه رو به کاهش نهاده است. ادعای مطرح شده این است که این نوع از همکاریِ نظامندِ مبتنی بر فساد، در یک بستر تاریخی و در تعاملات میان کارگزارن و شهروندان ایران شکل گرفته‌است. لذا این مقاله می‌کوشد تا از منظر جامعه­شناسی تاریخی به فهمی جدید و البته تاریخی از مناسبات مالی میان حکومت و مردم دست‌یافته شود. در این راستا، بررسی اسناد و تحلیل­های ثانویه معتبر تاریخی، مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همچنین برای مشاهده بهتر مدارک تاریخی، مدلی مفهومی برای تبیین بهتر روابط میان اجزای رویدادی­های مورد مشاهده طراحی ‌شده است. در طراحی این مدل، از آرای نظریه­پردازانی چون الیاس، گمبتا و تیلی در جهت دستیابی به استنتاجی مبتنی بر بهترین تبیین استفاده شده است. یافته­های تحقیق نشان می­دهند که در نقاط تعاملاتی کارگزارن حکومتی با شهروندان، مجموعه از مناسباتی مالی همراه با سختگیری، فساد و بدبینی حاکم بوده که از هیچ رموز آئینی شده­ای نیز پیروی نمی­کرده است. 

کلیدواژه‌ها

• تاریخ نظام مالیات‌گیری ایران
• جامعه‌شناسی تاریخی
• عصر صفوی
• دوران قاجار

عنوان مقاله [English]

Taxation or Extortion: A Study of the Tax Collection System in Iran After Ilkhanids with Emphasis on the Safavid and Qajar Eras

نویسندگان [English]

• Hanif Amoozadeh Mahdiraji ¹
• Mohsen Ranjbar ²

¹ PhD, Department of Public Policy, University of Tehran, Tehran, Iran.

² PhD, Department of Public Policy, University of Tehran, Tehran, Iran.

چکیده [English]

For several years, corruption news has been heard from Iranian government agencies, a type of intra-group relationships in power structure in which members of each political faction act against the public interest and for their benefit and other members of their group. On the other hand, cooperation on bribery and ransom with the public and agents at the lower levels of the country's executive system has developed in recent years, so that the perception of corruption in the country in recent years has decreased in comparison with the other countries in the region. Systematic corrupt practices in the power structure and in the interactions of agents with citizens and a kind of cultural relations referring to as the "culture of pessimism" have always existed in a stable manner in the Iranian society as if there were no way out. Therefore, this article tries to obtain a new and, of course, historical understanding of the financial relations between the government and the people from a historical sociology point of view. In this regard, valid historical documents and secondary analyses have been used. Moreover, for a good observation of the historical evidence, a conceptual model has been designed to better explain the relationships of the components of the observed events. In designing this model, the views of theorists such as Elias, Gambetta and Tilly have been used for a conclusion based on the best explanation. The research findings show that in the points of interaction of government agents with citizens, a set of financial relations with strictness, corruption and pessimism prevailed, which did not follow any ritualized codes.

کلیدواژه‌ها [English]

• History of Iranian Taxation System
• Historical Sociology
• Safavid Era
• Qajar Era