نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

 شدت و کیفیت اثربخشی قدرت ایدئولوژی،یکی از مؤلفه‌های قدرت نرم است که موردتوجه و تأکید هر نظام سیاسی است. موفقیت نظام سیاسی در گسترش ایدئولوژی خود در لایه‌های مختلف جامعه، تأثیر قابل‌توجهی بر تداوم و ثبات آن نظام سیاسی دارد. پهلوی دوم که سلطنت را از ضعیف‌ترین موقعیت سیاسی و اجتماعی آغاز کرد در دوران سلطنتش از طریق نهادهای متعدد فرهنگی، کوشید تا با گسترش ایدئولوژی ایران گرایی و کسب مشروعیت ایدئولوژیک، بحران‌های سیاسی و اجتماعی تهدیدکننده حکمرانی خود را به سود خویش مدیریت کند. مقاله حاضر در تلاش است با استفاده از روش تحلیل کیفی به این سؤال بپردازد که چگونه نهادهای ایدئولوژیک باعث استمرار حکومت پهلوی دوم شده بودند؟در این رابطه با بررسی ساختار داخلی و شرایط حاکم بر ایران آن دوره بر این امر تأکید شده است که نظام سیاسی پهلوی دوم باسیاست نهادسازی و تکیه‌بر قدرت نظم‌دهنده آن‌ها، تلاش می‌کرد شرایط و امکانات لازم جهت تقویت پایه ایدئولوژی قدرت و متعاقب آن تداوم حکومت خود را فراهم نماید. فرضیه این پژوهش در قالب نهادگرایی انتخاب عقلانی آزمون شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Dialectical Dilemma of the Iranian Intellectual: Statism or Anti-statism

نویسندگان [English]

  • Morteza Manshadi 1
  • Behrooz Esmailzadegan 2

1 Assistant Professor, Department of Political Science, the Tendency of Political Thought, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student of Political Thought, Department of Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

In this article, after the Constitution, Iranian intellectuals on the basis of which institution or field should be considered for the cause of modernization, civilization, development, or other related concepts are divided into two groups. The first group considers the state the cause for development and the second group that seeks the agent outside the domain of state. The question is which of the two theories have been more successful in their claims according to their historical results. The claim and hypothesis of this study is that the theories of the second group, in the search for ways of direct development of the state, eventually hinder reform, engage in direct conflict with the state, and lead the process of society's transformation to a revolution or a repressive state. To justify this claim, this article will look at the history of Iranian intellectual development theories after the Constitution. The research method in this paper is "Inference based on the best explanation ", abbreviated as IBE. It seems that in the first two constitutional and Pahlavi periods, statism and in the second Pahlavi and Islamic Republic era anti-statism were dominant. During the Second Pahlavi era and the Islamic Republic, two types of ideas were produced that were common to anti-statism and the main criticisms included: Theories of return to self and backwardness degeneration. Both are equally guilty of delaying the creation of a proper relationship between the state and the nation in the light of upholding up-to-date citizen rights and maintaining the sovereignty of the state.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Statism
  • Anti-statism
  • Iranian Intellectuals

الف ـ فارسی

آب نیکی، حسن (1386). رویکرد نهادگرایانه به فرایند تصمیم‌گیری سیاسی، فصلنامه سیاست داخلی، بهار شماره دو، ص 7 تا34.
اکبری، محمدعلی (1382). دولت و فرهنگ در ایران (1357- 1304 شمسی). تهران: روزنامه ایران، موسسه انتشاراتی.
امینی، علیرضا، ابوالحسن شیرازی، حبیب اله (1395). تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، تهران: قومس.
انوری، حسن (1355). کتاب درسی فارسی پنجم دبستان، شرکت سهامی خاص.
اسماعیلی، حمیدرضا (1388). فرهنگ سیاسی هیأت حاکم در دوره پهلوی دوم، فصلنامه مطالعات تاریخی، ص 27 تا 64.
اطلاعاتی درباره سازمان‌های فرهنگی دربار شاهنشاهی (1344). نشریه دفتر فرهنگی دربار شاهنشاهی.
انتشارات دانشگاه جندی‌شاپور (1350). آموزش در ایران«عهد باستان تا امروز». سازمان مازگرافیک.
امجد، محمد (1380). ایران، دیکتاتوری سلطنتی تا دین‌سالاری. ترجمه حسین مفتخری، تهران: انتشارات باز.
ایوانف، میخاییل سرگی یویچ (1356). تاریخ نوین ایران، تهران: اسلوج.
ایروانی، محمدجواد (1380). درآمدی بر نظریه نهادی. تهران: سیاست.
ایمن، لیلا و زهرا خانلری (1343). کتاب فارسی چهارم دبستان، سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی.
بارل، آر.ام (1392). یادداشت‌های سیاسی ایران 1260- 1344، تهران: مرکز بررسی اسناد انقلاب اسلامی، جلد 12.
بنیاد فرهنگ ایران (1350). کارنامه بنیاد فرهنگ ایران (سال کوروش کبیر و جشن‌های دوهزار و پانصدساله بنیانگذاری شاهنشاهی ایران). تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
بشلر، ژان (1371). ایدئولوژی چیست؟ نقدی بر ایدئولوژی‌های غربی. ترجمه علی اسدی، شرکت سهامی انتشار.
برخوردار، ایرج (1387). موسیقی رادیو و نقش مدیریت. تهران: طرح آینده.
بیل، جیمز (1371). عقاب و شیر. ترجمه مهوش غلامی، تهران: نشر کوبه.
پهلوی، فرح (1382). دختر یتیم: فرح پهلوی، تهران: به آفرین.
پهلوی، محمدرضا (بی‌تا)، نوشته‌ها و سخنان شاهنشاه آریامهر.
پهلوی، محمدرضا (1389). به‌سوی تمدن بزرگ. تهران: البرز.
پهلوی، محمدرضا (1371). پاسخ به تاریخ، ترجمه حسین ابوترابیان. چاپخانه رخ. ناشر مترجم.
پیر دیگار، ژان، هورکاد، برنارد و یان ریشار (1378). ایران در قرن بیستم، بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در یکصد سال اخیر، ترجمه عبدالرضا مهدوی. تهران: نشر البرز.
جامی، (1377)، گذشته چراغ راه آینده است؛ تاریخ ایران در فاصله دو کودتا1299-1332، تهران: ققنوس.
خسروپناه، محمدحسین (1377). سازمان افسران حزب توده ایران 1323- 1333. تهران: موسسه نشرو پژوهش شیرازه.
حسن بیگی، محمدرضا (1387)، عروسک های شکسته؛ زندگی و خاطرات زنان دربار پهلوی. تهران: انتشرات نوین
رمضانی باصری، عباس، میرفردی، اصغر (1393). تبیین نهادگرایی و گرایش آن به توسعه. مجله اقتصادی، ص 121- 138.
دال، رابرت (1364).تجزیه‌وتحلیل جدید سیاست، ترجمه حسین ظفریان، ناشر ظفریان.
دای، تامس (1387). مدل‌های تحلیل سیاست‌گذاری عمومی، ترجمه سویل ماکویی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره اول، ص 43 تا 73.
رفیع، جلال، طیرانی، بهروز (1387)، اطلاعات در 80 سال 1304- 1357، تهران: موسسه اطلاعات و شرکت ایرانچاپ، جلد اول.
زونیس، ماروین (1370). شکست شاهانه، ترجمه اسمعیل زند وبتول سعیدی، تهران: نشر نور.
سوداگر، محمدرضا (1369). رشد روابط سرمایداری در ایران 42 – 57، تهران: شعله اندیشه.
شمیم، علی‌اصغر (1346). ایران در دوره سلطنت اعلیحضرت محمدرضاشاه پهلوی، چاپخانه ایرانیان.
شاهدی، مظفر (1382). حزب رستاخیز؛ اشتباه بزرگ، آسیب‌شناسی یک ناکامی بزرگ، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
صدیق، عیسی (1355). تاریخ فرهنگ ایران، دانشگاه تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
صلاحی، ملک یحیی (1381). اندیشه سیاسی غرب در قرن بیستم، تهران: قومس.
طباطبایی، جواد (1388). نهادها و اندیشه سیاسی در ایران و اسلام، تهران: انتشارات روزنه، چاپ دوم.
عابدینی مغانکی، مریم (1386). مطبوعات رژیم شاه (مطالعه موردی کیهان و اطلاعات). تهران. مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عظیمی، فخرالدین (1372). بحران دموکراسی در ایران1320-1332، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری، تهران: البرز.
 عظیمی نژاد، بیتا (1388). شاه در آینه­ی شاه: بررسی مصاحبه‌های مطبوعاتی شاه 1320- 1357، تهران: نگاه معاصر.
علم، اسدالله (1373). گفتگوی من با شاه، ترجمه هوشنگ مهدوی، تهران: صهبا.
قلی پور، آرین (1384). نهادها و سازمان‌ها (اکولوژی نهادی سازمانها). تهران: سمت.
فوران، جان (1377). مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
فرسار،احمد (1377). جامعه‌شناسی، اصول، مبانی و نظریه‌پردازی، تهران: اوحدی.
قرائی مقدم، امان‌الله (1377). مبانی جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات ابجد.
فلسفی، محمدتقی (1376). خاطرات و مبارزه حجه الاسلام فلسفی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
قدیانی، عباس (1389). تاریخ فرهنگ و تمدن ایران در دوره پهلوی دوم از سلطنت تا فروپاشی محمدرضاشاه، تهران: فرهنگ مکتوب.
کاتم، ریچارد (1371). ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: انتشارات کویر.
کریمیان، علیرضا (1381). جنبش دانشجویی در ایران،تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
 کیانی هفت لنگ،کیانوش، بدیعی، پرویز (1379). ایران در بحران (مهرماه 1320- شهریور 1326)؛ بر پایه خلاصه اخبار شبانه رادیو خارجی و گزارش‌های روزانه و خلاصه روزنامه‌ها، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
کوئن، بروس (1384). مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه غلام عباس توسلی و رضا فاضل، تهران: سمت.
گراهام، رابرت (1385). ایران سراب قدرت، ترجمه فیروز فیروزنیا، تهران: سحاب کتاب.
لاینک، مارگارت (1371). مصاحبه با شاه، ترجمه اردشیر روشنگر، تهران: نشر البرز.
 مارش، دیوید، استوکر، مارش و جری (1384). روش و نظریه در علوم سیاست. تهران: پژوهشکده مطالعات
راهبردی.
مازندی، یوسف (1373). ایران ابرقدرت قرن، تهران: نشر البرز.
مدنی، سیدجلال الدین (1378). تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد دوم، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
معظم پور، اسماعیل (1383). نقد و بررسی ناسیونالیسم تجددخواه در عصر رضاشاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
 میلانی، عباس (1394). نگاهی به شاه، تورنتوکانادا، نشر پرشین سرکل.
مختاری اصفهانی، رضا (1387). رادیو، فرهنگ و سیاست در ایران 1319- 1333، تهران: دفتر پژوهش‌های رادیو.
مختاری اصفهانی، رضا (1388). تاریخ تحولات اجتماعی رادیو در ایران، دانشگاه تهران: اداره کل پژوهش‌های رادیو.
مرآت امینی، پروین (1395). حزب رستاخیز از تأسیس تا فرجام، ترجمه شیدا قماشچی، www. Book – hose. Blog sky. Com.
مسعودی، عباس (1329). اطلاعات در یک ربع قرن، تهران: شرکت سهامی چاپ.
مظفری، مهدی (1354). نظام‌های تک‌حزبی و رستاخیز ملت ایران، تهران: دانشگاه تهران.
معتضد، خسرو (1387)ُ تاج های زنانه، جلد سوم، تهران: نشر البرز
نهاوندی، هوشنگ، ایوبوماتی (1392). محمدرضاشاه آخرین شاهنشاه 1919- 1980.ترجمه دادمهر. شرکت کتاب.
نجمی، ناصر (1370). حوادث تارخی ایران از شهریور 20 تا 28 مرداد 32، بی‌جا، کلینی.
نورث، داگلاس سی (1385). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصاد، ترجمه محمدرضا معینی، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1379). اسنادی از تاریخچه رادیو در ایران 1318- 1345، معاونت خدمات مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور.
وندنبرگ، پل (1385). نهادگرایی نورث و چشم‌انداز ترکیب رویکرد نظری، ترجمه مهدی صفار دستگردی، مجله اقتصاد راهبرد توسعه، زمستان 1385، ص 301- 336.
هیرو، دلیپ (1386). ایران در حکومت روحانیون، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
هیوود، اندرو (1379). درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی: از لیبرالیسم تا بنیادگرایی دینی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: وزارت امورخارجه.

ب) انگلیسی

Dijk. A.van,) 2006). Politics, Ideology and discourse, Universidad pompeu Fabre, Barcelona. Spain.
Hall, Peter A. , Taylor, Rosemary C.R. (1996), “Political Science and the Three New Institutionalisms,” London and New York Continuum.,Political Studies, 44, 936-5
Koelble, T.A. (1995), 'The New Institutionalism in Political Science and Sociology', Comparative Politics, 27, pp. 221-244.
Korpi. Walter (2001), Contentious Institutions: An Augmented Rational-Action Analysis of the Origins and Path Dependency of Welfare State Institutions in the Western Countries, Forthcoming in Rationality and Society, Vol. 13 (2), 2001.
Lekovic. Vlastimir (2011), interaction of formal and informal institutions impact on economic success; economics and organization. Vole &, N 4, pp. 357- 370.
Pollach, marh (2006), rational choice and EU politics, jorgensam – ch – oz- gxd.
Tamer, yasin (2010), changes in the education system of Iran, Middle East technical university.
Immergat. Ellen m (2010), institution theory humbold university berlin.