نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم سیاسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

هرچند تماس ایران با تحولات جهان غرب را می‌توان در سفرنامه‌های اروپایی ایرانیان در دوره صفویه و قاجار جستجو کرد اما آشنایی بُن فکنانه ایرانیان با غرب به دوران جنگ ایران و روس بازمی‌گردد. پس از جنگ ایران و روسیه در قرن نوزدهم میلادی، زمینه آشنایی ایرانیان با غرب در ابعاد مختلف فراهم شد. اصلاح‌گران ایرانی به‌منظور آشنایی ایرانیان با رویه‌های تمدن غربی و نو‌سازی ایران تلاش‌های مستمری را از اعزام محصلان به اروپا تا ترجمه متون غربی و تأسیس نهادهای آموزشی نوین انجام دادند تا عقب‌ماندگی ایران از اروپا را کاهش دهند. تأسیس نظام آموزشی جدید مهم‌ترین علاقه‌ای بود که نخبگان ایرانی در دوره‌های مختلف از قاجار تا پهلوی به دنبال آن بودند و پس از انقلاب مشروطه و سپس روی کار آمدن دولت پهلوی اول، امکان تحقق نظام آموزشی نوین در ایران فراهم شد. پرسش پژوهش حاضر این است که عملکرد دولت رضاشاه در زمینه نوسازی نظام آموزشی چه تغییراتی در ایران پدید آورد؟ این پژوهش با تمرکز بر نظریه نخبه‌گرایی، عملکرد دولت رضاشاه را در زمینه نو‌سازی ایران و ایجاد نظام آموزشی جدید موردبررسی قرار می‌دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد اقدامات دولت رضاشاه در نوسازی نظام آموزشی، به گسترش دیوان‌سالاری مدرن، سکولاریسم، ملی‌گرایی و غرب‌گرایی انجامید. این پژوهش به شیوه توصیفی و تاریخی موردبررسی قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Education and Modernization of Iran in the First Pahlavi Government

نویسنده [English]

  • Majid Ostovar

Assistant Professor, Department of Political Science, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran

چکیده [English]

Although Iran's contact with developments in the Western world can be found in the European travelogues of Iranians during the “Safavid” and “Qajar” periods, But Iranians' dealings with the West go back to the Iran-Russia War.When Iran's military forces were defeated by Russia, “Abbas Mirza”, the war commander and Qajar crown prince, decided to increase Iran's military power by hiring military, medical and technical experts from Europe and sending a number of Iranian students to the West. As a result, from the beginning of the 19th century, reforming the educational system and importing technology and hiring military experts from Europe were the first actions of the crown prince to modernize Iran. So, from the beginning of the 19th century, reforming the educational system and importing technology and hiring military experts were among the first actions of the Crown Prince for modernization in Iran. The link between Iran's modernization and westernization created consequences and opposition in the country, and the traditional and religious system of education in Iran did not reflect it, and Iran's modernization faced complex obstacles. After “Abbas Mirza”, the other efforts of Iranian reformers in modernizing and reforming education in Iran continued with the establishment of “Daral-Funu”, School of Political Sciences, Missionary and “Rushdieh” schools until the formation of the constitution in 1906. But Iran could not benefit from a modern government and a coherent education system. This goal was postponed until the establishment of an absolute government during Reza Shah's period, and it was with the emergence of his government that the modernization of Iran in various dimensions with a focus on modern education became the fundamental goal of the new government.
So far, many Researches have examined the performance of the first Pahlavi government and his modernization policies in Iran, but the studies have mainly focused on the government's identity building policy and less attention has been paid to the mutual effects of modernization and modern education in Iranian society. By examining the studies, the distinction and innovation of the current research is the explanation of modernization and education in the first Pahlavi government by relying on the theory of elitism. Based on this, the current research has tried to discuss and investigate the educational policies and measures of the first Pahlavi government, considering the cultural trends of modernization, such as the expansion of educational institutions and bureaucracy, nationalism and secularism. Therefore, the aim of the current research is to analyze the modernization and education in the first Pahlavi period and the fundamental change of Iranian society. The main question of the current research is; what changes did the performance of Reza Shah's government in the field of modernizing the educational system bring about in Iran? In order to investigate this issue, the current research has been investigated through descriptive and historical analysis. Historical analysis is a method that examines past records and documents to understand the past. In this research, by examining the actions and historical documents of the first Pahlavi government, an attempt has been made to analyze the modernization and educational policies of this period.
As the findings of the research show, the constitutional failure in the formation of the centralized government of Iran was the basis for the emergence of the Pahlavi I absolute government and Reza Shah's authoritarian modernization in the country. Focusing on the political and military forces and the structure of the army, court and bureaucracy under modernization from above, his government started measures to transition Iran from traditional to capitalist and modern. One of the most important actions of this authoritarian modernization was the expansion of education in Iran. Accordingly, education in Iran during the first Pahlavi period was not only based on learning science, but had a dual function. On the one hand, the formation of citizens interested in the land of Iran in the direction of serving the country and loyalty to the king and the political system was considered, and on the other hand, the educational structure of the country in the service of modernizing the administrative apparatus in order to supply the strength of the newly established bureaucracy, nationalism, secularism and Westernization was placed. Although this view strengthened the central and inclusive government in Iran, the country's education system faced many challenges that continued for decades. The modern educational system, like the traditional educational system, relied on maintaining a large amount of information and strengthening memory and theoretical sciences that prepared citizens for administrative and managerial positions. As a result, since the beginning of the establishment of this educational system, we have witnessed quantity instead of quality and the efforts of graduates to gain status and prestige in the government and society.
In such an arrangement, the cultivation of people with critical rationality and demanding citizenship is not considered, and the school, as a man-making factory, finds the task of making people in line with the ideological beliefs of the ruling regime. Emphasizing this demand, Reza Shah asked students and graduates to be obedient and patriotic people who serve the ideals of the political system. Because the first Pahlavi modernization lacked flexibility and acceptance of reforms from below, and with modernization from above, he followed educational policies in Iran and spread Pahlavi ideology in the society in this way. This ideological construction was indifferent to religious and local traditions and focused on the combination of Iranism and secularism in order to build a new Iran. On this basis, the new educational system was also used to build the ideology of modernization from above and did not pay attention to the educational functions and its compatibility with the local conditions of the Iranian society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modernization
  • First Pahlavi Government
  • Education
  • Bureaucracy
  • Nationalism
الف) فارسی
استوار، مجید (۱۴۰۰). «نقش نخبگان فکری در سیاست‌گذاری فرهنگی پهلوی اول»، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، دوره شانزدهم، شماره چهل و ششم، صص ۴۸ – ۲۹
افشار، الجای (۱۳۰۲). شفق سرخ، سال دوم، شماره ۱۷۵.
اکبری، محمد علی (۱۳۹۱). «پروژه ملت سازی عصر پهلوی اول در متون آموزشی تاریخ»، دو فصلنامه علمی تاریخ ایران، دوره پنجم، شماره دوم، صص ۶۰-۳۳.
اکبری، محمد علی (۱۳۹۳). تبارشناسی هویت جدید ایرانی (عصر قاجاریه و پهلوی اول)، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
ایرانشهر (۱۳۰۲). «معارف و معارف پروران ایرانی»، شماره‌های ۱۰، ۱۱ و ۱۲.
اینگلهارت، رانلد (۱۳۸۸). جامعه شناسی مدرن سازی، در مراحل و عوامل و موانع رشد سیاسی (۲۰۴- ۱۹۱)، کلمنت هنری داد و دیگران، ترجمه عزت الله فولادوند، چاپ دوم، تهران: ماهی.
اینگلهارت، رونالد و کریستین ولزل (۱۳۸۹). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعقوب احمدی، چاپ اول، تهران: نشر کویر.
آبراهامیان، یرواند (۱۳۸۹). تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمدابراهیم فتاحی، چاپ دوم، تهران: نی.
آبراهامیان، یرواند (۱۳۸۷). ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیانی، تهران: نشر نی، چاپ چهاردهم.
آرون، ریمون (۱۳۹۰). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی، ترجمه باقر پرهام، چاپ دهم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
آفاری، ژانت (۱۳۸۵).انقلاب مشروطه ایران (۱۹۱۱- ۱۹۰۶ م)، ترجمه رضا رضایی، چاپ اول، تهران: نشر بیستون.
باتامور، تی. بی (۱۳۹۲). نخبگان و جامعه، ترجمه علیرضا طیب، چاپ اول، تهران: شیرازه.
بشیریه، حسین (۱۳۷۶). جامعه شناسی سیاسی (نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی)، چاپ سوم، تهران: نی.
بهنام، جمشید (۱۳۸۶). ایرانیان و اندیشه تجدد، چاپ سوم، تهران: فرزان روز.
تقی زاده، سید حسن (۱۹۲۱). «اصلاحات اساسی و فوری»، نشریه کاوه، شماره ۱۲، صص ۴-۳.
حامدی، زهرا (۱۳۹۵). مبانی ایدئولوژی حاکمیت و تاثیر آن بر متون و مواد درسی در عصر پهلوی اول، چاپ دوم، تهران: نشر تاریخ ایران.
حکمت، علی اصغر (۱۳۱۳). »در دبیرستان مختلط ارامنه»، روزنامه اطلاعات، سال هشتم، شماره ۲۲۱۱.
خزائیلی، محمد باقر (۱۳۹۹). علل گرایش علوم انسانی به مبانی علوم غربی در عصر پهلوی اول، چاپ اول، قم: مکث اندیشه.
داور، علی اکبر (۱۳۰۲). «این معارف را خراب کنید»، مرد آزاد، شماره ۱۱۵.
داور، علی اکبر (۱۳۰۲). مرد آزاد، شماره ۹۶.
دورکیم، امیل (۱۳۸۷). درباره تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، چاپ سوم، تهران: مرکز.
رشید یاسمی، غلامرضا (۱۳۱۵). تاریخ ایران سال پنجم و ششم ابتدایی، چاپ هفتم. تهران: چاپخانه شرکت مطبوعات.
روشه، گی (۱۳۸۶). تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، چاپ نوزدهم، تهران: نی.
رینگر، مونیکا ام (۱۳۹۳). آموزش، دین و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار، ترجمه مهدی حقیقت خواه، چاپ سوم، تهران: ققنوس.
سالنامه احصائیه (۱۳۰۴). تهران: وزارت آموزش و پرورش.
سریع القلم، محمود (۱۳۸۱). عقلانیت و آینده توسعه یافتگی ایران، چاپ دوم، تهران: مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
سریع القلم، محمود (۱۳۹۷). اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی، چاپ اول، تهران: گاندی.
شایق، سیروس (۱۴۰۰). توانا بود هر که دانا بود: علم، طبقه و تکوین جامعه مدرن ایرانی (۱۳۳۰- ۱۲۸۰)، ترجمه مارال لطیفی، چاپ اول، تهران: نشر شیرازه.
شکیبی، ژند (۱۴۰۰). غرب‌انگاری و ایدئولوژی پهلویسم، ترجمه عباس جنگ، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
شوکت بیگ، ممدوح (اسندال) (۱۴۰۰). خاطرات تهران: یادداشت های سفیر ترکیه از ماجرای تغییر سلطنت، آبان بهمن ۱۳۰۴، ترجمه حسن اسدی، چاپ دوم، تهران: نشر شیرازه.
صدیق، عیسی خان (۱۳۵۴). یادگار عمر، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: مروی.
صدیق، عیسی‌خان (۱۳۹۸). ایران مدرن و نظام آموزشی آن، ترجمه علی نجات غلامی، چاپ دوم، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
علیزاده بیرجندی، زهرا،  حامدی، زهرا (۱۴۰۱). مفتشین مدارس در دوره قاجار و پهلوی، چاپ اول، تهران: نشر تاریخ ایران.
فروغی، محمد علی (۱۳۸۸). یادداشت‌های روزانه از محمد علی فروغی، به کوشش ایرج افشار، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
قانون اساسی مشروطیت، (۱۲۸۵). مطابق با ۱۳۲۴ قمری.
کاردان، علی محمد (۱۳۸۷). آموزش و پرورش مدرن در ایران، در ایران و مدرنیته: گفت و گوهایی با پژوهشگران ایرانی و خارجی ذر زمینه رویارویی با دستاوردهای جهان مدرن (۶۳- ۵۷)،به کوشش رامین جهانبگلو، چاپ سوم، تهران: نشر قطره.
کاظم زاده ایرانشهر، حسین (۱۳۰۴). «تعلیم و تربیت در مدارس»، مجله ایرانشهر، سال سوم، شماره ۸.
کاظم زاده ایرانشهر، حسین (۱۳۰۴). «راه نو در تعلیم و تربیت»، مجله ایرانشهر، سال سوم، شماره ۷.
کاوه (۱۹۲۱). سال دوم (دوره جدید)، شماره ۱۲.
کاوه، (۱۹۲۳- ۱۹۱۶).
کهنه پوشی، سید مصلح، مهر آئین، مصطفی، کاشانی، مجید، نوابخش، مهرداد، قدیمی، بهرام (۱۴۰۰). «بررسی گفتمان ملی گرایی در جریان نوسازی نظام آموزشی ایران در دوره پهلوی اول»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره پانزدهم، شماره دوم، صص ۷۱- ۵۰.
متی، رودی (۱۳۸۷). «آموزش و پرورش در دوره رضاشاه»، در رضاه شاه و شکل‌گیری ایران نوین (صص۲۱۸- ۱۸۵)، ترجمه مرتضی ثاقب فر، چاپ دوم، تهران: جامی.
مختاری اصفهانی، رضا (۱۳۹۲). پهلوی اول از کودتا تا سقوط، چاپ اول، تهران: پارسه.
مختاری، علی، محمد زاده، علی (۱۳۹۴). بازنمایی انگاره های ایدئولوژیک نظام آموزشی دوران مشروطه و فضای باز سیاسی در دهه ۱۳۲۰، دو فصلنامه جامعه شناسی تاریخی، دوره هفتم، شماره سوم.
مرآت، اسماعیل (۱۳۱۸). مقدمه کتاب تاریخ سال اول دبیرستان.
مظفری، علی (۱۴۰۰). شکل دهی به هویت ملی در ایران: انگاره وطن برگرفته از تخیل مکان در اندیشه‌های اسلام و ایران باستان، ترجمه علی رفاهی، چاپ اول، تهران: نشر شیرازه.
مناشری، دیوید (۱۴۰۰). نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن، ترجمه محمد حسین بادامچی و عرفان مصلح، چاپ سوم، تهران: حکمت سینا.
میخلز، ربُرت (۱۳۸۵). جامعه شناسی احزاب سیاسی، ترجمه احمد نقیب‌زاده، تهران: نشر قومس.
نفیسی (۱۳۰۲). «در اطراف مسابقه مهم»، شفق سرخ، شماره ۱۶۹.
نیازی، محمد و شالچی، وحید (۱۳۹۲). «شکل‌گیری نظام وظیفه در ایران و طرح ملت‌سازی در دوره پهلوی اول «فصلنامه جامعه‌شناسی تاریخی، شماره ۲، صص ۶۹- ۴۱.
وبر، ماکس (۱۳۸۲). دین، قدرت، جامعه، ترجمه احمد تدین، چاپ اول، تهران: هرمس.
هدایت (مخبرالسلطنه)، حاج مهدیقلی (۱۳۸۵). خاطرات و خطرات، چاپ ششم، تهران: انتشارات زوار.
 
ب) انگلیسی
Almond, Gabriel A. (1970). Political Development, (Little, Brown & Company, Boston).
Apter, E. David (1981), The Politics of Modernization, London: Routledge Press.
Banani, Amin (1961). Modernization of Iran (1921 – 1941), Stanford: Stanford University Press. 
Inglehart, Ronald and Christian Wlzel (2010). Modernization, Cultural Change and Democracy, Translated by Yaqob 
Kohenposhi, Seyyed Mosleh, Mehraein, Mostafa, Kashani, Majid, Navabakhsh, Mehrdad, Gadidi, Bahram (2021)
Niazi, Mohammad and Shalchi, Vahid (2012). "Formation of duty system in Iran and nation-building plan in the first
Sariolghalam, Mahmoud (2008). Rationality and the future of Iran's development, Tehran: Middle East Center for Scienti
Woolf, Stuart (1996). Nationalism in Europe; From 1815 to the Present, London: Routledge Press.