نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکتری مسائل ایران دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

وقوع جنگ جهانی دوم و اشغال ایران به‌بهانه حضور نیروهای آلمانی، پیامدهای ناگواری داشت. پایان دولت رضاشاهی به‌معنای شروع دوره‌ جدیدی بود که در آن دیگر از اقتدار مطلق خبری نبود. وخیم‌تر شدن شرایط کشور، متفکران ایرانی را به تأمل درباره ایران برای دوران پسارضاشاه برانگیخت. یکی از آن‌ها احمد کسروی بود. او باتوجه به حضور چندین ساله‌اش در عرصه سیاست ایران و تجربه‌های زیسته‌اش، به بازسازی نظریه دولت در دوران پس از رضاشاه دست یازید. از این‌رو پرسش این مقاله، چیستی مختصات دولت پسارضاشاهی در اندیشه کسروی است. برای پاسخ به این پرسش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، نوشته‌های کسروی در بازه زمانی 1321 تا 1324 مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که کسروی با در نظر گرفتن شرایط موجود با رویکردی واقع‌گرایانه، دولتی نخبه‌گرا را بر‌گزیده و با یادآوری آنچه در مشروطه و دوره رضاشاه روی داده بود بی‌طرفی در روابط خارجی، شکل‌دهی به ارتشی مستقل، تلاش برای آگاه‌سازی مردم و در نظر گرفتن شرایط فرهنگی ایران در قانونگذاری را از وظایف این دولت نخبه‌گرا می‌داند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Fall of Reza Shah and the Transformation of Government in Kasravi’s Works

نویسندگان [English]

  • Vahid Sinaee 1
  • Abol-Ghasem Shahriari 2

1 Associate Professor, Department of Political Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

2 PhD Student, Iran’s Political Issues, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

The outbreak of World War II and the occupation of Iran on the pretext of the presence of German troops in this country had unfortunate consequences. The end of Reza Shah Administration meant the beginning of a new era in which absolute authority did not exist anymore. The deterioration of conditions in the country prompted Iranian thinkers to speculate about Iran for the post-Shah era. One of these thinkers was Ahmad Kasravi. According to his many years of experience in the Iranian politics and his life experiences, Kasravi achieved to reconstruct the theory of government in post-Reza Shah Period. Hence; this article will examine the nature and specifics of post-Reza Shah Administration in Ahmad Kasravi’ thought. In order to answer this question using qualitative content analysis method, Kasravi's writings have been investigated from 1942 to 1945. The findings indicate that Kasravi, considering the existing conditions and pursuing a realistic approach, selected an elitist government and recalling what occurred during Iran’s Constitutional period and Reza Shah reign, he believes that neutrality in foreign relations, formation of an independent army, trying to inform people and considering Iran’s cultural conditions in legislation are this elitist government’ duties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahmad Kasravi
  • Government
  • Elitism
  • Post- Reza Shah
  • Iran

الف) فارسی

ازغندی، علیرضا؛ صادقی زیدی، آرش، (1395)، «نخبگان عصر مشروطه و صورت‌بندی گفتمان ناسیونالیسم در ایران»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال دوازدهم، شماره 37.
ایمان، محمد‌تقی و نوشادی، محمود رضا، (1390)،«تحلیل محتوای کیفی»، فصلنامه پژوهش، سال سوم، شماره 2.
بایرامی، سمانه،  (1388)، «آثار و پیامدهای اجتماعی اشغال ایران در شهریور 1320»، فصلنامه مطالعات تاریخی، شماره 27.
پایدار، محمدعلی، (1379)، مشروطه بهترین شکل حکومت و آخرین نتیجه اندیشه نژاد آدمی، تهران: نشر علم.
حسن‌زاده، اسماعیل، (1381)، «گفتمان هویت ملی در تاریخ‌نگاری کسروی»، فصلنامه مطالعات ملی، سال چهارم، شماره 14.
تبریزی، منصوره، (1393)، «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 64.
رنجبر، ایرج و فرهادی، محمد، (1390)، «بررسی رویکرد نیروی سوم در دوره زمانی 1304 تا 1320»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 27..
رحمانیان، داریوش، (1383)، تاریخ علت شناسی انحطاط و عقب‌ماندگی ایرانیان و مسلمین (از آغاز دوره قاجار تا پایان دوره پهلوی)، تبریز: دانشگاه تبریز.
عابدی، سعید و باهوش فاردقی، محمود، (1394)، «بررسی جنبش جمهوری‌خواهی رضاخان زمینه‌ها و دلایل ناکامی»، تاریخ‌نامهخوارزمی، سال دوم، شماره 1.
کسروی، احمد، (بی‌تا)، دین و جهان، بی‌جا.
کسروی، احمد، (بی‌تا)، فرهنگ است یا نیرنگ، بی‌جا.
کسروی، احمد، (بی‌تا)، تاریخ و پندهایش، بی‌جا.
کسروی، احمد، (1319)،ما چه می‌خواهیم، بی‌جا.
کسروی، احمد الف، (1321)،پیام به دانشمندان اروپا و آمریکا، بی‌جا.
کسروی، احمد ب، (1321)، خدا با ماست، بی‌جا.
کسروی، احمد الف، (1322)، فرهنگ چیست؟، بی‌جا.
کسروی، احمد ب، (1322)،ورجاوند بنیاد، بی‌جا.
کسروی، احمد الف، (1323)،افسران ما، بی‌جا.
کسروی، احمد ب، (1323)،دولت به ما پاسخ دهد، بی‌جا.
کسروی، احمد ج، (1323)،کار و پیشه و پول، بی‌جا.
کسروی، احمد د، (1323)،خواهران و مادران ما، بی‌جا.
کسروی، احمد الف، (1324)،امروز چاره چیست، بی‌جا.
کسروی، احمد ب، (1324)،در ره سیاست، بی‌جا.
کسروی، احمد ج، (1324)، سرنوشت ایران چه خواهد شد، بی‌جا.
کسروی، احمد الف، (1357)،تاریخ هیجده ساله آذربایجان، تهران: امیرکبیر.
کسروی، احمد ب، (1357)، دادگاه، تهران: نشر کسری.
کسروی، احمد، (1362)، تاریخ پانصدساله خوزستان، تهران: نشر خواجو.
کسروی، احمد، (1384)، تاریخ مشروطه ایران، چاپ پنجم، تهران: نشر صدای معاصر.
ملائی توانی، علیرضا، (1392)، «کسروی و تأمل درباره رضاشاه»، مطالعاتتاریخفرهنگی، سال پنجم، شماره 17.
یزدانی، سهراب، (1383)، کسروی و تاریخ مشروطه ایران، چاپ دوم، تهران: نشر نی.