نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی

چکیده

دولت مفهومی جدال برانگیز، دالی واحد با مدلول‌های متنوع و متکثر، و نیز پدیده‌ای مناقشه برانگیز با مشکلات بیشمار در معنا، مفهوم و کاربرد است. درحالیکه، برخی دولت را پدیده‌ای متأخر می‌دانند که پیشینه آن به قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد، برخی دیگر دولت را گونهای ویژه از حکومت میدانند که هر نظم اجتماعی نیازمند آن است. در ایران باستان، مفهوم دولت و حکمرانی تنها با مفهوم نهاد شهریاری معنا و مفهوم می‌یابد. بر این اساس، پرسش این مقاله آن است که دولت هخامنشی به عنوان اولین دولت در ایران بعد از شبهدولت ماد چگونه با تکیه بر مبانی دینی  با گذار از عصر اسطورهای وارد منطق دولت شد؟ بر این اساس،  هدف این مقاله بررسی مبانی دینی ‌دولت درایران عصر هخامنشی به‌عنوان نخستین کانون پویایی و پیدایی دولت در زیست‌جهان انسان است. روش این مقاله جامعه شناسی تاریخی است و با استفاده از مضامین دولت سعی در ارائه تحلیلی نو از تحول دولت در ایران باستان دارد. مهمترین یافته این مقاله آن است که ماهیت دولت در ایران باستان براساس اندیشه ایرانی شاهی آرمانی بر پایه خلوص مذهبی و اخلاقی استوار بود چراکه اخلاق و روح ایران بر اساس آموزه های ادیان باستانی ایرانی شکل گرفته و شاهان هخامنشی نیز بر همین پایه خود را مظهر صفات دینی،  اهورائی و سلطنت آسمانی می دانند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

State Formation in Ancient Iran: Transition from Mythological Age to the establishment of Achaemenid State

نویسندگان [English]

  • Shoja Ahmadvand 1
  • Ahmad Reza Bordbar 2

1 Associate Professor, Department of Political Science, Allameh Tabataba’I University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Political Science, Kharazmi University, Tehran, Iran

چکیده [English]

A controversial concept, state is a single denominator with diverse and multifaceted models, as well as a contentious phenomenon with numerous problems in meaning, concept and application. While some see the state as a phenomenon that dates back to the sixteenth century, others cite the state as a special form of government; therefore, in this sense, every social order requires the state. In ancient Iran, the concept of government and governance will only mean with the concept of a prince, as the institution of the prince in the Iranian thought is the ideal king. The present study seeks to examine the nature of government in ancient Iran as the first center of dynamism and emergence of government in the human world. In this study, the main question is on what basis was the nature of government in ancient Iran during the Achaemenid era? After answering the question, it is hypothesized that the nature of government in ancient Iran was based on Iranian ideology of an ideal king based on religious and moral purity, since Iranian morality and spirit were based on Zoroaster teachings and the Achaemenid kings represented their attributes of heavenly monarchy. This hypothesis has been processed by a historical sociology approach and an analysis of the nature of state during the Achaemenid period in a descriptive-analytic method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Government
  • Ideal king
  • Ancient Iran
  • Achaemenids
  • Zoroaster
الف) فارسی
احتشام، مرتضی. (1355)، ایران در زمان هخامنشیان، تهران: جیبی.
اعتمادمقدم، علیقلی. (1350)، آیین شهریاری در ایران بر بنیاد شاهنامه فردوسی، تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
اومستد، آلبرت تن آیک. (1383)، تاریخ شاهنشاهی هخامنشی، ترجمه محمد مقدم، چاپ سوم، تهران: علمی و فرهنگی.
ایسرائل، ژرار. (1380)، کورش بزرگ بنیادگذار امپراطوری هخامنشی، ترجمه مرتضی ثاقب رای، تهران: ققنوس.
ایمان‌پور، محمدتقی و قصاب‌زاده، راضیه. (1390)، «بررسی رابطه مادها و پارس‌ها پیش از ظهور امپراتوری هخامنشیان»، پژوهش‌های تاریخی، سال چهل و هفتم، شماره چهارم.
بروسیوس، ماریا. (1385)، ایران باستان، ترجمه عیسی عبدی، تهران: ماهی.
بویس،مری. (1374)، تاریخ کیش زرتشت، ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران: توس.
بهادری، علی، محمدکریم یوسف جمالی و فیض الله بوشاسب گوشه. (1394)، «تحلیل جایگاه موبدان و کارکرد اقتصادی آنان در ساختار نظام سیاسی- اجتماعی ساسانیان»، تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا، سال بیست و پنجم، دوره جدید، شماره بیست و هفت، پیاپی 117، تابستان 1394.
بهار، مهرداد. (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ هشتم، تهران: آگاه.
بیانی، شیرین. (1394)، تاریخ ایران باستان (2)، تهران: سمت.
پیرنیا، حسن. (1375)، تاریخ ایران باستان، تهران: دنیای کتاب.
پیگولوسکایا، ن.، یاکوبوسکی، آ.، پطروشفسکی، ای.، بلنیتسکی، م. و استرویوا، ل. (1353)، تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هجدهم میلادی، ترجمه کریم کشاورز، تهران: پیام.
تفضلی، احمد. (1378)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار، تهران: سخن.
دورانت، ویل. (1376)، تاریخ تمدن،ترجمه احمد آرام، ع. پاشایی و امیرحسین آریان‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
دوشن گیمن، ژاک. (1375)، دین ایران باستان، ترجمه رویا منجم، تهران: فکر روز.
دیاکونوف، ا. م. (1391)، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، تهران: علمی فرهنگی.
رضاقلی، محمود. (2012)، تاریخ سیاسی ایران باستان، سوئد: بی‌جا.
رضایی‌راد، محمد. (1389)، مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی، چاپ دوم، تهران: طرح نو.
رضائی، عبدالعظیم. (1359)، اصل و نصب ایرانیان از آغاز تا اسلام، تهران: فروهر.
زرین کوب، حسن. (1377)، تاریخ مردم ایران، تهران: امیرکبیر.
زمانی محجوب، حبیب. (1387)، «تعامل دین و حکومت در ایران باستان»، نامه تاریخ پژوهان، سال چهارم، شماره چهارهم.
سودآور، ابوالعلاء. (1384)، فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران: نی.
سیونگ یو، دال.(1394)، «بررسی مقایسه مبانی متافیزیکی نظریه سیاسی در ایران و چین باستان»،دولت پژوهی، سال اول، شماره یک.
صفا، ذبیح الله. (1976)، شاهنشاه ایران و مقام معنوی آن، تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی.
طبری، محمدبن حریر. (1352)، تاریخ طبری، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات بنیاد جنگ ایران.
عباس، احسان. (1348)، عهد اردشیر، ترجمه محمدعلی امام شوشتری، تهران: انجمن آثار ملی.
فرای، ریچاردنلسون. (1392)، میراث باستانی ایران، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران: علمی فرهنگی.
قدیانى، عباس. (1381)، تاریخ ادیان و مذاهب در ایران، تهران: فرهنگ مکتوب.
کریستن سن، آرتور امانوئل. (1350)، کارنامه شاهان در روایات ایران باستان، ترجمه باقر امیرخانی و بهمن سرکاراتی، تبریز، دانشگاه تبریز(کمیته استادان).
کریستین سن، آرتور امانوئل. (1385)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر.
گیرشمن، رومن. (1372)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، چاپ نهم، تهران: علمی و فرهنگی.
مسعودی، علی بن حسین. (1409)، مروج الذهب و معادن الجوهر، به کوشش یوسف اسعد داغر، قم: دارالهجر.
مفتخری، حسین، علی رجبلو و شهرزاد ساسان پور. (1387)، «تاثیر اصلاحات خرد انوشیروان بر قشربندی اجتماعی ایران عصر ساسانی»، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا(ویژه نامه تاریخ)، سال هجدهم، شماره هفتاد ویک.
میرزایی، علی‌اصغر. (1389)، «درباره ماهیت، مختصات و چارچوب امپراتوری هخامنشیان»، تاریخ اسلام و ایران، دانشگاه الزهرا، سال بیستم، شماره پنجم.
مینوی خرد. (1364). ترجمه احمد تفضلی. به کوشش ژاله آموزگار، تهران: توس.
مینوی، مجتبی. (1389)، نامه تنسر به گشنسپ، تهران: دنیای کتاب.
ناس، جان. (1354)، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، تهران: پیروز.
نوری، هادی. (1394)، «بینش جامعه شناسی تاریخی»، جامعه شناسی تاریخی، دوره هفتم، شماره دوم، بهار و تابستان 1394.
ولز، هربرت جرج. (1365)، کلیات تاریخ (جلد اول)، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران: سروش.
ویدن‌گرن، گئو. (1377)، دین‌های ایران باستان، ترجمه منوچهر فرهنگ، تهران: آگاهان ایده.
هرودت. (1362)، تاریخ هردوت، ترجمه وحید مازندرانی، تهران: علمی فرهنگی.
هگل، گ. و. (1379)، عقل در تاریخ، ترجمه حمید عنایت، تهران: شفیعی.
همیلتون، گری جی و دیگران. (1385). «تاریخ نو در جامعه شناسی» در تاریخ نگاری و جامعه شناسی تاریخی، ترجمه هاشم آقاجری، تهران: کویر.
یانگ، کایلر، گیرشمن، رمان، بیوار، آمیه، پییر و استروناخ. (1396)، ایران باستان (پیشاتاریخ، عیلامیان، هخامنشیان تهران: مولی.
یعقوبی، احمدبن اسحاق. (1344)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی. تهران: علمی فرهنگی.
ب) انگلیسی
Braudel, F. (1980). On History. London: Open Books.
Briant, Pierre, (2002); From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire" ; Winona Lake, IN : Eisenbraun.
سلوکیان، پارتیان، ساسانیان)، ترجمه یعقوب آژند، چاپ دوم،  Gershevitch. I (1985), The Cambridge History of Iran, Vol Second, London: Cambridge.
Holton, R. (2003). "Max Weber and the Interpretative Tradition" in Gerard Delanty & Engin F. Isin. Handbook of Historical Sociology. London: Sage Publications.
Kent, S.E. (2000). Historical Sociology in Edgar Borgatta & Rhonda J.V. Montgomery. Encyclopedia of Sociology. New York: Mcmillan Reference USA.
Macraild, D. & A. Taylor (2004). Social Theory and Social History. New york: Palgrave Macmillan.