نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

توسعه سیاسی در معنای گسترش مشارکت و رقابت ایدئولوژیک در عرصه زندگی سیاسی، دست‌کم در سطح نخبگان، نیازمند تشکیلات، سازمان‌ها و وقوع تحولاتی در ساختار جامعه سنتی است. برنامه­های نوسازی در دوره پهلوی اول زمینه تحولات سیاسی اجتماعی را فراهم آورد و تا اندازه­ای شرایط برای رقابت سیاسی و مشارکت فراهم شد. اما پیدایش ساخت دولت مطلقه، مانع عمده­ای بر سر راه گسترش مشارکت و رقابت ایجاد کرد و موجب بازتولید اقتدارگرایی گردید. این نوشتار می‌کوشد با تکیه بر متن مذاکرات مجالس ششم تا دوازدهم شورای ­ملی و با مبنا قرار­دادن این امر که نوع دولت و نظام سیاسی ارتباط مستقیمی با تحقق یا عدم ­تحقق توسعه ­سیاسی دارد، مفهوم توسعه ‏سیاسی را در دوره پهلوی اول ­(1320-1304) مورد بررسی قرار دهد. نگارند‏گان با گزینش مدل «برنارد کریک»، به بازنمایی مفهوم توسعه ­سیاسی در متن مذاکرات مجالس شورای ­ملی این دوره و در پرتو توصیف بافتار تاریخی، پرداخته‌اند. بازخوانی متن مذاکرات براساس مدل کریک حکایت از آن دارد که ساخت دولت در کنار حضور مجلس فرمایشی که در موارد یازده‌گانه مدل مورد بررسی، بر مطلقه ‌بودن ساخت دولت صحه‌ می‌گذارد، می‌تواند به‌عنوان یکی از دلایل اصلی ناکامی توسعه سیاسی مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relationship between Political Structure and Political Development in the First Pahlavi Period Based on Bernard Crick's Model

نویسندگان [English]

  • Morteza Manshadi 1
  • Sara Akbari 2

1 Associate Professor, Department of Political Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

2 PhD Student of Political Science, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Political development, in the sense of expanding partnerships and ideological competition in the political arena, at least at the elite level, requires institutions, organizations and developments in the structure of traditional society. In the first Pahlavi period the programs for the modernization created the field, provided social political developments and, to some extent, the possibility of political competition and participation was provided. But the emergence of an absolute government stabilized a major obstacle to expanding partnerships and competition and reproduced authoritarianism. This paper tries to rely on the text of the negotiations of the sixth to twelfth sessions of the National Assembly, and based on the fact that the type of government and political system is directly related to the realization or non-fulfillment of political development, the concept of political development in the first Pahlavi period (1320-1304) was assessed. By selecting the model of "Bernard Crick ", the authors have presented the concept of political development in the context of the negotiations of the National Assembly of this period and in the light of the description of the historical context. Revising the text of the talks based on the model of the Crick, it is argued that the construction of the government, along with the presence of the parliament, which, in the eleven cases of the model under consideration, confirms that the government is absolutism, can be considered as one of the main reasons for the failure of political development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Absolute state
  • Political Development
  • First Pahlavi
  • National Assembly
  • Model of the Crick

الف) فارسی

آبراهامیان، یرواند، (1379)، ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمة کاظم فیروزمند و دیگران، چاپ سوم، تهران: مرکز.
اتابکی، تورج،  (1396)،دولت و فرودستان، ترجمه آرش عزیزی، تهران: ققنوس.
اتابکی، تورج، (1385)، تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس.
اسکاچپول، تدا، (1382)، «دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران»، ترجمة محمد­تقی دلفروز، فصلنامة مطالعات راهبردی، پژوهشکدة مطالعات راهبردی، سال ششم، شمارة 1.
اشرف، احمد، (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه­داری در ایران: دورة قاجاریه، تهران: انتشارات زمینه.
امیراحمدی، هوشنگ، (1381)، جامعةسیاسی، جامعة مدنی و توسعة ملی، تهران: نقش و نگار.
بدیع، برتران، (1378)، توسعه سیاسی، ترجمه احمد نقیب زاده، تهران: قومس.
بروجردی، مهرزاد، (1389)، تراشیدم پرستیدم شکستم، گفتارهایی در سیاست و هویت ایرانی، تهران: نگاه معاصر.
بشیریه، حسین، (1380)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
بشیریه، حسین، (1381)، دیباچه­ای بر جامعه شناسی سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: قومس
  تاجیک، محمدرضا، (1379)، جامعه امن در گفتمان خاتمی، تهران: نشر نی.
سینائی، وحید،­ (1396)، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران از 1357-1299، چاپ اول- ویراست دوم، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
عظیمی، فخرالدین، (1372)، بحران دموکراسی در ایران (1332-1320)، ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری، تهران: البرز.
قفلی، محمدوحید، (1379)، مجلس و نوسازی در ایران، تهران: نشر نی.
 قوام، عبدالعلی، (1384)، تحول مفهوم توسعه سیاسی، چاپ سوم، تهران: قومس
کاتوزیان، محمدعلی، (1379)، دولت و جامعه در ایران، انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.
کریک، برنارد، (1378)، اشکال اصلی حکومت یک نما و یک الگو، ترجمه فرهاد مشتاق صفت، تهران: کتاب روز.
کسرایی، محمدسالار، (­1382)، چالش سنت و تجدد در ایران با تأکید بر زمینه­های اجتماعی از مشروطیت تا 1320، تهران: مرکز.
کمالی، مسعود، (1381)، جامعة مدنی، دولت و نوسازی در ایران معاصر، ترجمة کمال پولادی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران (انتشارات باز).
مشروح مذاکرات مجلس­ شورای ­ملی، ­(1392)،­24 دوره متون مشروح مذاکرات (نگارش سوم)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس ­شورای­ اسلامی، شرکت پارس آذرخش.
مور، برینگتون، (1369)، ریشههای اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمه حسین بشیریه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
 میرسپاسی، علیف (1394)، تأملی در مدرنیته ایرانی‌: بحثی در­باره گفتمان‌های روشنفکری و سیاستِ‌ مدرنیزاسیون در ایران‌، ترجمه جلال توکلیان، تهران: ثالث.
میلانی، محسن، (1381)، شکل­گیری انقلاب اسلامی: از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی، ترجمة مجتبی عطارزاده، تهران: گام نو.
  نقیب زاده، احمد، (1380)، دولت مطلقه رضاشاه و نظام ایلی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
 هانتینگتون، ساموئل، (1370)، نظم سیاسی در جوامع در حال تغییر، تهران: نشر علم.
وحدت، فرزین، (1382)، رویارویی فکری ایران با مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس.

ب) انگلیسی

Pye, Lusian & Sidney Vrba, (1965), Political Culture and Political Development, Princton University Peress.