نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

دولت­‍‍های رانتیر به دلیل وابستگی شدید به درآمدهای رانتی، در جنبه‌های اقتصادی و سیاسی خود دچار آسیب‌هایی شده‌اند و به نظر می‌رسد این آسیب‌پذیری خصلت لاینفک دولت‌های مذکور است. دولت‌های رانتیر در وجه سیاسی به دلیل تفکیک منابع درآمدی خود از جامعه دارای خصلتی اقتدارگرا و غیردموکراتیک می‌باشند. در وجه اقتصادی نیز ویژگی بارز این نوع دولت‌ها؛ تک‌محصولی، اقتصادی تورم‌زا همراه با بیکاری و کسری بودجه می‌باشد. این پژوهش با مطالعه موردی کویت، بسان دولتی رانتیر درصدد آنست به آسیب‌شناسی اقتصادی و سیاسی آن بپردازد. در وجه اقتصادی؛ کویت برای تنوع در اقتصاد تک‌محصولی خود، تلاش‌هایی کرده است اما همچنان بخش قابل توجهی از اقتصاد آن از درآمدهای نفتی عاید می‌شود. وِیژگی  دولت رانتیری ازجمله کویت، توام بودن اقتصاد آن با کسری بودجه، تورم و بیکاری است. این ویژگی به‌زعم خود سبب شد به تدریج به سمت اقتصادی وارداتی و وابسته، گرایش پیدا کند. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد عامل اصلی بی‌ثباتی در اقتصاد کویت، نوسانات قیمت نفت از یکسو و وابستگی شدید به درآمدهای نفت از سوی دیگر بوده است. در وجه سیاسی هم ویژگی اصلی این دولت، عدم مالیات‌ستانی و عدم نمایندگی است که آن را به سمت دولتی اقتدارگرا و غیردموکراتیک سوق می‌دهد؛ زیرا دولتمردان این کشور با حمایت‌های مالی درصدد خرید سیاسی و به تعویق انداختن دموکراسی هستند. به نظر می‌رسد با تداوم چنین بحران‌هایی، دولت کویت با چالش‌های سیاسی و اقتصادی مشهودی درآینده خود روبرو شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Economic and Political Pathology Rentier States in the Middle East, Kuwait Case Study

نویسندگان [English]

  • Hosein Masoudnia 1
  • Peyman Sheykh Mahmoudi 2

1 Associate Professor, Department of Political Science, University of Isfahan, Isfahan, Iran

2 M.A of Political Science, University of Isfahan, Isfahan, Iran

چکیده [English]

Rentier governments have suffered in their economic and political aspects because of their high dependence on rentier revenues. In political terms, these governments have an authoritarian and non-democratic nature due to the separation of their sources of income from society. In the economic aspect, their obvious feature is a single product, an inflationary economy with unemployment and a deficit. The study seeks to address the economic and political pathology of Kuwait by studying the case of Kuwait as a rentier state. At the Kuwaiti economy, efforts have been made to diversify its single-product economy away from economic diversification, but still a significant part of its economy is derived from oil revenues. In the political aspect, the main feature of this government is the lack of tax and non-representation, The Kuwaiti government has suffered from fiscal deficits, inflation, and unemployment, due to its dependence on oil revenues, which tended to gradually shift towards an economically importing, vulnerable consumerism which pushes it towards an authoritarian and non-democratic state, as its governors with financial support seek to buy political and postpone democracy. With the continuation of such crises, it appears that the Kuwaiti government will face the obvious political and economic challenges in the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil economy
  • Kuwait
  • Single product
  • Authoritarian
  • Non-democratic

الف) فارسی

اصغری ثانی، حسین، رنج کش، محمد جواد (1393) نقش عوامل نرم افزاری در تحول منزلت ملی قطر (2011-1995) دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال چهارم، شماره دهم.
ایرجی فر، طاهره، سنایی، اردشیر، (1392)، تأثیرجهانی شدن ارتباطات برساختار سیاسی ـ فرهنگی کویت، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال پنجم، شماره 200.
انتظاری، حسین، (1379)، «چالش‌های فراروی دموکراسی درکویت»، مرکز مطالعات خلیج فارس و خاورمیانه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، تحلیلها وگزارشها، سال چهاردهم، شماره4.
پورجوان، عبدالله، شاه آبادی، ابوالفضل، قربان نژاد، مجتبی، امیری، حسین،(1393) تأثیر وفور منابع طبیعی بر عملکرد حکمرانی کشورهای برگزیده نفتی و توسعه: رویکرد پانل(gmm) ،  فصلنامه تحقیقات جداسازی اقتصادی، شماره 16.  
تیشه یار، ماندانا (1384)، مجموعه گزارش انرژی، کویت، مؤسسه مطالعات بین‏المللی انرژی.
تی مکر، مایکل (1389)، نفت و خون، ترجمه وحید موسوی، نشر ساقی.
رودباری، لوا (1375)، کویت کتاب سبز، تهران: دفتر مطالعات سیاسی وزارت امور‌خارجه.
سرکیس، نیکلا (1336) نفت تنها وآخرین شانس خاورمیانه، ترجمه دکتر ارسلان ثابت سعیدی، انتشارات امیر کبیر.
شریفی نداف (1390) قابلیت‏ها و کاستی‏های نظریه «دولت رانتیر» درتحلیل و عملکرد نفت، فصلنامه مطالعات منطقه‏ای: اسرائیل شناسی، سال دوازدهم، شماره 3.
شیرودی، مرتضی (1386) همگرایی و بحران‏های وحدت آفرین در روابط متقابل کشورهای حوزه خلیج فارس، اندیشه تقریب، سال سوم، شماره دهم.
شکیبایی، علیرضا، افلاطونی، عباس، نیکبخت، لیلی (1387) بررسی رابطه بلند مدت بین نرخ ارز وقیمت‏های نفت در کشورهای عضو اپک، مجله دانش و توسعه، سال پانزدهم، شماره 25.
عبد، ت، جورج، (1382)، ترجمۀ مهدی تقوا.
عیوضی، محمد رحیم (1387)،  نفت وموانع توسعه یافتگی، مجله راهبرد یاس؛ شماره 13.
کریستال، جبل (1378)،  نفت و سیاست درخلیج فارس،حکومت گران وبازرگانان درکویت وقطر، ترجمه ناهید سلامی، شاپور جورکش، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
کارل، تری لین (1947)، معمای فراوانی رونق‏های نفتی دولت‏های نفتی، ترجمه جعفر خیرخواهان، تهران، نشر نی.
لوسیانی، جیاکومو (1374)، بحران مالی دولت وگرایش دولت به دموکراسی، شماره 210-249.
محقق، سید عدنان (1389)، اصلاحات سیاسی درکویت، پژوهش نامه شورای همکاری خلیج فارس، شماره 28.
محمودی، منصور نورایی (1393)، سیر تحول حکومت در خاورمیانه درقرن بیستم، گزارش اقتصادی، آشنایی باکشور کویت.
میرترابی سعید (1390)، نفت، سیاست و دموکراسی، تهران: نشرقومس.
موثقی، سیداحمد، غنی فرد، دلارام (1391)، نفت و دموکراسی: مورد کشورهای صادرکننده نفت، فصلنامه سیاست، دوره 42، شماره 2.
میرترابی، سعید (1391)، هفت قاعده سیاست خارجی نفتی، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره اول.
مجتهد زاده، پیروز (1389)، نگاهی به جغرافیای سیاسی عراق و کویت، مجله اطلاعات سیاسیـ اقتصادی.
نوروز، محمد صادق (1393)، قیمت نفت دربودجه کشورهای تولید نفت، شبکه اطلاع رسانی نفت وانرژی، 6/8. /1393.
نای، جوزف اس (1392) آینده قدرت،ترجمه احمد عزیزی،تهران، نشرنی،.
همایون کاتوزیان، محمدعلی (1377) نه مقاله درمورد جامعه شناسی تاریخی ایران، نفت وتوسعه اقتصادی علیرضا طیب، تهران، نشرمرکز.
همدانی، عبدالرضا (1380) فرآیند نوسازی سیاسی در کویت، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هشتم، شماره 4.
 هانتیگتون، ساموئل (1373)، موج سوم دموکراسی درپایان سده بیستم، انتشارات روزنه، چاپ دوم.
 یوسفی لیمائی، فاطمه (1379) گزارش کشوری کویت، اقتصاد انرژی، شماره 14.

ب) انگلیسی

Alsabah, dr y. s. f (1980, The Economy of Kuwait. by Kegan paul, international ltd, Abingadon, Boston, USA, prees romah by hope service. SA.
al zumai, fahad (2013) ,Research paper, Kuwait programme on development, Governmence and Globalization in the Gulf state, june nowabr,the London school of economic sound political scence, gulf university of scence. www.ise.ol.uk/lsekp.
Basedau, Mattias (2004),” content matters, Rething the Resource cursein, sub- Saharan Africa “eman overs eas institute (Dul) working paper, n. 1,p. 7.
Economie report (2014) Kuwait Capital, standard, an, independent ratiny agency.
 eifert benn, (2002) The political economy of fiscal policy and economic manegerment in oil exporting countries, ,alan gelband nils borje tallroth the world bank,Africa regenal office of the chief economist,policy research woring paper ,p. p. 289.
El- katifi , laura, segal,paul ,fattouh, bassam (2011) Anatomy of an oil based welfare state: Rent distribution in Kuwait ,research paper, Kuwait , programme on development Governance and Globalization in the Gulf states,oxford institute for energy stadies.
Karel, t. l, 2007, oil-led development: social, political and economic onsequences, CDDRLIl (center on democracy, development and the rule of law, freedom spogli institute for international studies) working papers n. 16.
Ross, Michel (2001) “does oil hiner. Democracy “world political, pp53.
Smith, Benjamin (2004) “The wrong king of crisis: why oil Boom and Busts Rarely lead to Authoritathion Break down “forth coming, studies in comparative international development, manus cript: University of Florida.
Torki bani, Mohammd (2011), Characteristics, Challenges and the prospects for the future -Kuwait democratic experiment: roots, reality (department of political, science, yarmuk university al-zaytoonah university of Jordan, middle East, Ern and Islamic studies (in Asia) vol, 5, no,3.
www.freedom house.org, (2017) report world, Kuwait, vwvcpxmjjlu.
www.indexmudi.com (2014) k,paper, Saudi Arabia, and Kuwait economy.
www.reuters.com(2014), article 10/25, us-kuwait-finmin-idskcnoieoah 2014-2015.  
www.freedom house.org (2015) report, freedom-world.  
www.Kuwait economie date (2017). The heritage fundation org, index, country, Kuwait.