نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

جمهوری اسلامی ایران حکومتی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد در دوران کنونی است که در خصوص تطبیق شاخصه‌های آن با بایسته‌های دولت مدرن تشتت آرا فراوانی وجود دارد. دولت مدرن که خواستگاهی در تاریخ مغرب‌زمین دارد، دارای مشخصه‌های ده‌گانه‌ای است که آن‌را از دولت‌های ماقبل مدرن تمیز می‌دهد. در این میان، مشروطیت یکی از ویژگی‌های اساسی دولت مدرن است که به‌معنای تقید ساختار قدرت به قانون اساسی است. بر این مبنا، نظریه دولت مشروطه تأکید می‌کند که دولت اساساً پاسدار و نگهبان نظم مبتنی بر قانون اساسی است و ساختار قدرت در همه ابعادش باید مبتنی و محدود بر قانون اساسی باشد. این مقاله می‌کوشد تا با نظری بر معیار مشروطیت در بین ویژگی‌های دولت مدرن، بافت قدرت سیاسی و دولت را در جمهوری اسلامی ایران از این منظر مورد نقد و بررسی قرار دهد و چنین نتیجه‌گیری کند که هر چند که در مواردی چون: ساختار نمایندگی، تفکیک قوا، حاکمیت قانون و فرایند تأمین امنیت قضایی جمهوری اسلامی ایران، ریشه‌هایی از تکوین ساختار حکومت بر مبنای قانون اساسی وجود دارد، اما با اندکی تأمل در برخی از اصول موجود در خود قانون اساسی و هم‌چنین تعمق در برخی از رویه‌های عملی، مشاهده می‌شود که در بافت حکومت‌داری جامعه ایرانی ابهامات و عدول‌هایی از معیار مشروطیت رخ داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative study of the Constitutionality criterion in the modern state and the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Ali-Akbar Gorji 1
  • mohammadshahab jalilvand 2

1 Law Faculty, Shahid Beheshti University Velenjak, Tehran

2 phd student of Shahid Beheshti University

چکیده [English]

Islamic Republic of Iran is a state with unique features in the present time that the matching characteristics with the characteristics of the modern state, there are many opinions dispersed. The modern state, which has its roots in the history of the West, has 10 features that distinguish it from pre-modern states. Meanwhile, the Constitution is an essential characteristic of the modern state That means adherence to the constitution. Therefore, the theory of constitutional government emphasizes that the the government is basically guardian of order based on the constitution 's power structure and the structure of power in all its aspects should be based on the constitution. This article tries to comment on the constitutional criteria, in the characteristics of the modern state, and the state's political power structure in the Islamic Republic of Iran in this respect will be reviewed and concludes that although in cases such as: the structure of representation, separation of powers, rule of law and the judicial process of securing the Islamic Republic of Iran, there are roots of the development of a governance structure based on the constitution, but with a little reflection on some of the principles of the constitution and also delving into some practice, it is observed that in the context of community governance, constitutional ambiguities of criteria has occurred.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitutionality
  • Islamic Republic of Iran
  • Modern state
  • Constitution
آشوری، داریوش (1379)، دانشنامه سیاسی، تهران: انتشارات مروارید.
افضلی، رسول (1386)، دولت مدرن در ایران، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
انصاری، مجید (1386)، «جایگاه سیاست‌های کلی در نظام قانون‌گذاری در ایران»، مجموعه مقالات همایش یکصدمین سال قانون‌گذاری، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
باربیه، موریس (1392)، مدرنیته‌ سیاسی، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران: نشر آگه، چاپ سوم.
بلاندل، ژان (1378)، حکومت مقایسه‌ای، ترجمه علی مرشدی‌زاده، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
پوچی، جانفرانکو (1377)، تکوین دولت مدرن، ترجمه بهزاد باشی، تهران: انتشارات آگاه.
حسینعلی‌زاده، ارشد (1378)، شوراهای اداری کشور، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده حقوق: تهران.
جلیلوند، محمدشهاب (1394)، قانون‌گذاری در نظام ولایی با تأکید بر نظرات امام خمینی(ره) و شیخ فضل‌اله نوری (ره)، همدان: انتشارات چنار.
خمینی، روح‌اله (1378)، صحیفه امام خمینی(ره)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، روح اله (1373)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
دلیر، بهرام (1388)، «فقه و نمایندگی سیاسی»، مجله علوم سیاسی، سال دوازدهم، شماره چهل و هفتم.
رحمت‌الهی، حسین (1388)، تحول قدرت، تهران: انتشارات میزان.
زارعی، محمدحسین (1383)، نظام قانون‌گذاری ایران و جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام»، مجله راهبرد، شماره 34.
زرگری نژاد، غلامحسین (1377)، رسائل مشروطیت: هجده رساله و لایحه درباره مشروطیت، تهران: انتشارت کویر، چاپ دوم.
صنیعی منفرد، محمدعلی (1380)، «استقلال قوا در قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال ششم، شماره بیست و دو.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1387)، حقوق اداری، تهران: انتشارات سمت، چاپ چهاردهم.
عنایت، حمید (1378)، نهادها و اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام، تهران: انتشارات روزنه.
کاتوزیان، ناصر (1387)، مقدمه علم حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ شصت و هشتم.
فتحی، حجت‌اله (1384)، «نقد و بررسی شوراهای حل اختلاف»، فصلنامه فقه و حقوق، شماره4.
لک‌زایی، شریف (1383)، «مفهوم تفکیک قوا در ایران»، فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، شماره27.
مرکز مالمیری، احمد (1385)، حاکمیت قانون، مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
ملک‌افضلی، محسن (1386)، «جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام در فرایند قانون‌گذاری»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال دوازدهم، شماره چهل و چهار.
نائینی، محمدحسین (1364)، تنبیه‌الأمه و تنزیه‌المله، با توضیحات سیدمحمود طالقانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ناصحی، مصطفی (1378)، تفکیک قوا و ولایت فقیه، قم: انتشارات تبلیغات اسلامی.
ناصری، لیلا؛ ناصری، مصطفی (1390)، امنیت قضایی و حقوق شهروندی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجموعه مقالات امنیت قضایی، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.
وینسنت، اندرو (1392)، نظریه‌های دولت، ترجمه دکتر حسین بشیریه، تهران: نشر نی، چاپ نهم.
هاشمی، سیدمحمد (1387)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران: حاکمیت و نهادهای سیاسی، جلد دوم، تهران: نشر میزان، چاپ بیستم.
هاشمی، سیدمحمد (1384)، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، تهران: نشر میزان.
Don, E. Fehrenbacher (1989), Constitutions and Constitutionalism in the Slaveholding South, University of Georgia Press, at p. 1. ISBN 978-0-8203-1119-7.
Gordon, Scott (1999), Controlling the State: Constitutionalism from Ancient Athens to Today. Harvard University Press, p. 4. ISBN 0-674-16987-5.
Rose, J (2004), “The Rule of Law in the Western World: An Overview”, Journal of Social Philosophy Vol. 35, No. 4.
Rousset, M& Rousset, O (2004), Droit administrative, Presses Universities de Grenoble.