نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

چکیده

بررسی موضوع گذار به دموکراسی از چشم‌اندازهای نظری گوناگون از مهم‌ترین مباحث در جامعه‌شناسی سیاسی معاصر است. پرسش اصلی این مقاله این است که نقش نخبگان حاکم و میدان سیاسی در گذار به دموکراسی در جمهوری اسلامی ایران چیست؟ به‌منظور پاسخ به این پرسش این فرضیه را مورد بررسی قرار دادیم که فرآیند گذار موفقیت‌آمیز به دموکراسی در ایران نه‌تنها نیازمند نخبگان سیاسی‌ای است که از حیث انسجام ساختاری و همبستگی ارزشی در مخالفت با گذار از کمترین هماهنگی برخوردار باشند، بلکه نیازمند میدان سیاسی‌ای است که در آن سطحی از سازمان‌ها و نهادهای مدنی، سیاسی و اقتصادی متکثر، احزاب و رسانه‌ها وجود داشته باشد. بنابراین از منظر نقش نخبگان حاکم، با بررسی وضعیت گذار به دموکراسی در جمهوری اسلامی و طرح مباحث وضعیت گذار، ویژگی‌ها و عوامل آن، کوشیدیم به تبیین رابطه میان ماهیت نخبگان حاکم و میدان سیاسی و گذار به دموکراسی در ایران بپردازیم. مقاله حاضر وضعیت گذار را در ایران متضمن تحکیم نخبگان حاکم می‌داند و برای رسیدن به این منظور، ضمن بررسی عملکرد نخبگان حاکم در جمهوری اسلامی ایران، به موانع عمده گذار به دموکراسی در ایران اشاره کرده و از دولت ایدئولوژیک، جامعه مدنی ضعیف و ساختار اقتصاد رانتی سخن می‌گوید. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Transition to Democracy with Emphasis on the Role of the Government Elites in Iran

نویسنده [English]

  • majid ostovar

Assistant Professor, Department of Political Sciences, Islamic Azad University, Rasht Branch, Rasht, Iran

چکیده [English]

This article is aimed to explain transition to democracy by using some concepts of the theory of government elites, especially the notion of "transitional situations in Iran. From such a theoretical perspective one major question arises: what is the role of the government elites and the political field in the transition to democracy in Iran? In order to answer this question, we examined the hypothesis that the process of successful transition to democracy in Iran not only requires political elites who, in terms of structural solidarity and value correlation, are in opposition to the transition from the least harmony, but require a political field in which there exists a number of diverse civil, political, and economic institutions and parties and media. Therefore, from the perspective of the role of the government elites by studying the transition to democracy in the Islamic Republic and discussing the state of transition, its characteristics and factors, the present research tries to explain the relationship between the nature of the government elites and the political field and the transition to democracy in Iran. It tries to present an explanation of the different paths and outcomes of the transition. Thus the research shows that the transitional situation in Iran involves the consolidation of government elites and in order to achieve this, while reviewing the performance of the government elites in Iran, it highlights the main obstacles of the transition to democracy in Iran, and discusses about the ideological government, mass society, and the rentier economy structure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Elite Theory
  • Transition to Democracy
  • Civil Society
  • Ideological Government
  • Rentier Economic
باتامور، تی. بی (1371)، نخبگان و جامعه، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر دانشگاه تهران.
بشیریه، حسین (1376)، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
بشیریه، حسین (1381)، دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: نشر نگاه معاصر.  
بشیریه، حسین (1382)، آموزش دانش سیاسی: مبانی علم سیاست نظری و تاسیسی، تهران: نگاه معاصر، چاپ سوم.
بشیریه، حسین (1383)، عقل در سیاست، تهران: نشر نگاه معاصر.
بشیریه، حسین (1384)، گذار به دموکراسی، تهران: نشر نگاه معاصر، چاپ دوم.
بشیریه، حسین  (1384)، موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: نشر گام نو، چاپ پنجم.
بشیریه، حسین (1387)، گذار به مردم‌سالاری، تهران: نشر نگاه معاصر.
حاجی یوسفی، امیرمحمد (1377)، «استقلال نسبی دولت یا جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، (شماره 2)، شماره صفحات 94-69.
سایت بانک مرکزی، بانک اطلاعات سری‌های زمانی اقتصادی: گزارش درآمدهای عمومی دولت، بخش درآمد نفتی، 92-1384، http://www. cbi. ir
سریع‌القلم، محمود (1379)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
روشه، گی (1386)، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران: نشر نی، چاپ نوزدهم.
زکریا، فرید (1385)، آینده‌ی آزادی (اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی)، ترجمه امیرحسین نوروزی، تهران: طرح نو، چاپ دوم.
عبادی، جعفر؛ متوسلی، محمود؛ نیکونسبتی، علی (1395)، توسعه و دموکراسی و دلالت‌های آن برای ایران، تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
عجم اوغلو، دارون؛ رابینسون، جیمز (1390)، ریشه‌های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمه جعفر خیرخواهان و علی سرزعیم، تهران: نشر کویر.
کدی، نیکی (1385)، نتایج انقلاب ایران، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: نشر ققنوس، چاپ دوم.
گانینگ، جیمز پاتریک (1393)، دموکراسی: مقدمه‌ای بر انتخاب عمومی، ترجمه حسین ربیعی، تهران: دنیای اقتصاد.
لوسیانی، جیاکومو (1374)، درآمد ثابت نفتی: بحران مالی دولت و گرایش به دموکراسی، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال دوم، ( شماره 2)، شماره صفحات 462-423.
لیپست، سیمون مارتین (1381)، دائره المعارف دموکراسی، ترجمه کامران آقاخانی و نورا... مرادی، تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.
موثقی، سید احمد (1385)، «اقتصاد سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، (شماره 71)، شماره صفحات 353-311.
میخلز، روبرت (1385)، جامعه‌شناسی احزاب سیاسی، ترجمه احمد نقیب‌زاده، تهران: نشر قومس، چاپ دوم.
هانتینگتون، ساموئل (1381)، موج سوم دموکراسی در پایان سده بیستم، ترجمه احمد شهسا، تهران:نشر روزنه، چاپ سوم.
هلد، دیوید (1393)، مدل‌های دموکراسی، ترجمه عباس مخبر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، چاپ سوم.
Anderson, Jorgen Jul& Aslaksen, Silje (2013), “Oil and Political Survival”,Journal of Development, Vol, 100.
J. Linz and A. Stephan (1996), Problems of  Democratic Transition and Consolidation, South Europe, South Amrica and Post-Commumist Europe, Johns Hopkins University Pres.
Semp, Biot (2005), "What Is a Rentier state?”, http:www.Semp.us/Biots.
Jon C, pevehouse (2005), Democracy Frome Above, Cambridge University Press.