نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی

چکیده

  انقلاب ایران به عنوان تحولی که عموم اقشار اجتماعی در آن حضور داشتند، دگرگونی عمیقی در بنیادهای نظم سیاسی جامعه به همراه آورد و به پایه­ریزی نهادهای تازه­ای در ساخت قدرت و دولت پس از انقلاب یاری رساند. با وجود ضعف سازوکارهای حزبی وسازمانی مدرن، این نهادهای دولتی و رویه­ای جدید ، با توفیق در بسیج منابع و مقابله با انواع بحران­های پیش رو همانند شرایط ناامنی ناشی از فروپاشی نظم پیشین،درگیری جناح­های قدرت، حرکت­های جدایی­خواه قومی و بروز جنگ تحمیلی، زمینه استقرار وتثبیت نظم سیاسی نوین را در فاصله نسبتا کوتاه دی ماه 1357 تا خرداد 1360 فراهم نمودند.دغدغه مقاله واکاوی چگونگی توفیق نخبگان انقلابی،درساخت نهادهای کارآمد دولت است.مهمترین ادعای مقاله در قالب فرضیه این است که "نخبگان انقلابی ایران در سه سال نخست پس از پیروزی انقلاب(به عنوان لحظه سازنده)،در مواجهه با بحران­های پیش رو و مقتضیات ایجاد نظم سیاسی نوین،به نهادسازی از پایین متوسل شدند که نتیجه آن ایجاد نهادهای توانمند درحمایت از رژیم سیاسی جدید(همانند ولایت فقیه،شورای انقلاب) و استقرار و تثبیت نظم سیاسی نوین(همانند کمیته­های انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)بوده است." مقاله در تشریح رویدادهای مرتبط با ساخت نهادهای دولت درسال­های اولیه انقلاب که از آن با عنوان لحظه سازنده نهادها یاد شده، از رویکرد نهادگرایی تاریخی و روش تاریخی-علّی متکی بر این رویکرد بهره گرفته است .مقاله نشان می دهد که دست­کم یکی از عوامل مهم قابلیت بالای نظام انقلابی در مهار ومدیریت بحران­های متعدد پیش رو موفقیت پروژه نهادسازی آن بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Methods and Aspects of Institution Building in the Process of State Making after Revolution: A Historical Institutionalism Approach

نویسنده [English]

  • saeed mirtorabi

member of faculty in kharazmi university

چکیده [English]

Iran’s revolution as a profound social change in which most part of population took part heavily changed the fundamental aspects of political order in the country and helped to set new institutions in power and state structures after revolution. These institutions were helpful in harnessing extreme domestic and foreign crisis that emerged soon after the revolution. Revolutionary elite in Iran in a rather short term between January 1979 and May 1981, succeeded in establishing new political order after revolution. The main claim of the article as its hypothesis is that “Iran revolutionary elite in three years after revolution (as critical juncture) in response to huge crises and necessities of building new order inclined to institution building from the bottom and as a result effective institutions for supporting new political regime and new political order were formed.The article studies making of some new governmental institutions and revolutionary organs and emergence of new political behavior in the first years after revolution and searches the causes of their successful functions in managing crisis and sustaining new emerged political order. The article uses historical institutionalism as its approach and historical-causal analysis as its methodology. The article shows that high capabilities of revolutionary system in managing crises originated from this mode of institution building.

کلیدواژه‌ها [English]

  • State Building
  • Historical Institutionalism
  • Institution Building
  • Political Regime
  • Political Order
آبراهامیان،یرواند.(1377).ایران بین دو انقلاب،ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی ،تهران: شر نی.
اسکاچ پل، تدا.(1376). دولتها و انقلاب های اجتماعی، ترجمه مجید روئین تن تهران: سروش.
اسکاچ پل، تدا.(1379).حکومت تحصیل‌دار و اسلام شیعه در انقلاب ایران، ترجمه‌ی محسن امین‌زاده، مندرج در: عبدالوهاب فراتی، رهیافت‌های نظری بر انقلاب اسلامی، چ 2، قم: معارف.
اسمیت،بنیامین.(1389).نفت،توسعه دیرهنگام وانقلاب،ترجمه سعید میرترابی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)
اسمیت،بریان.(1387).«دولت سازی»، درمسائل جهان سوم؛سیاست درجهان در حال توسعه،ویراسته پیتر برنل و ویکی رندال ،ترجمه احمد ساعی وسعید میرترابی،تهران:نشر قومس.
افتخاری، اصغر.(1384) .مصلحت و سیاست؛ رویکردی اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
امیر احمدی،هوشنگ.(1377). «درآمدی بر جامعه مدنی در ایران امروز»، در جامعه مدنی امروز،ویراسته امیراحمدی، تهران:نشر کویر.
اونیل، مایکل.(1385). مبانی سیاست تطبیقی، ترجمه سعید میرترابی، تهران:نشر قومس.
باباپور، مهدی .(1388).گفتمان‌های فقهی- سیاسی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه دکتری در رشته علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
بشیریه،حسین.(1378).جامعه مدنی و توسعه سیاسی در ایران، تهران: موسسه نشر علوم نوین.
بشیریه،حسین.(1381).دیباچه ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی، تهران: نگاه معاصر.
بهزاد، حسین، بابایی گل‌علی. (۱۳۸۸).هم‌پای صاعقه، تهران‌: شرکت انتشارات سوره مهر، چاپ دهم .
بیات،آصف.(1381). "کار ودموکراسی در ایران پس از انقلاب" ویراسته هوشنگ امیر احمدی و منوچهر پروین،ترجمه علی مرشدی زاد، تهران:مرکزبازشناسی اسلام و ایران.
تابش،رضا وجعفر محسنی دره بندی.(1390).مبانی مشروعیت درنظام جمهوری اسلامی ایران، تهران:مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
حافظ نیا محمدرضا .(1381). جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارات سمت.
حسینی بهشتی، محمد.(1359). عملکرد یکساله حزب جهوری اسلامی، تهران: حزب جمهوری اسلامی.
خواجه سروی، غلامرضا.(1382).رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران:مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دباشی،حمید.(1381). "ایدئولوژی اسلامی:خطرات و وعده های یک نوواژه" در ایران پس از انقلاب ویراسته هوشنگ امیر احمدی و منوچهر پروین،ترجمه علی مرشدی زاد ، تهران: مرکزبازشناسی اسلام و ایران.
رفیع پور، فرامرز.(1387). توسعه و تضاد، تهران:شرکت سهامی انتشار.
رنجبر آذربایجان ،مهدی و علی هاشمی .(1387). تاریخ شفاهی کمیته های انقلاب اسلامی، تهران:مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.(1361 ). فهرست مقالات انقلاب اسلامی در مطبوعات ایران،تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
سائلی کرده ده، مجید.(1384). شورای انقلاب اسلامی، تهران ، تهران:مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
سیف زاده،حسین .(1386). «نگاهی جامعه شناختی به ساخت دولت در جمهوری اسلامی ایران»، در دولت مدرن در ایران ویراسته رسول افضلی، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
علی بابایی، داود .(1384). بیست‌وپنج سال در ایران چه گذشت؟، ج1 و2، تهران:امیدفردا.
عمید زنجانی،عباسعلی.(1368).انقلاب اسلامی وریشه های آن، تهران:نشر کتاب سیاسی.
قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل.( 1383). بایسته‌های حقوق اساسی،تهران:نشر میزان.
قبادی،خسرو و سعید میرترابی.(1391).دولت سازی در جمهوری اسلامی ایران، طرح پژوهشی پژوهشکده علوم انسانی وابسته به جهاد دانشگاهی.
گای ،پیترز .(1386).نظریه نهادگرایی در علم سیاست،ترجمه فرشاد مومنی و فریبا مومنی ، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاددانشگاهی.
لفت ویچ،آدریان.(1387)."نظریه پردازی درباره دولت" درمسائل جهان سوم؛سیاست درجهان در حال توسعه، ویراسته پیتر برنل و ویکی رندال ،ترجمه احمد ساعی وسعید میرترابی، تهران:نشر قومس.
مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.(1388). عملیات بیت المقدس؛ آزادی خرمشهر (طراحی، اجرا، نتایج، بازتاب‌‌ها و واکنش‌‌ها)، تهران:مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، چاپ پنجم.
نقیب زاده،احمد.(1386). «مطالعه تطبیقی دولت مدرن در ایران وغرب»، در دولت مدرن در ایران،ویراسته رسول افضلی، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
هاشمی رفسنجانی، اکبر.(1376).دوران مبارزه: خاطرات، تصویرها، اسناد، گاه شمار (جلد 1) به کوشش محسن هاشمی رفسنجانی، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب‌.
هانتینگتون، ساموئل.(1375). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی،ترجمه  محسن ثلاثی، تهران:نشر علمی.
یوسفی اشکوری، حسن.(1379). یاد ایام: رویکردهای سیاسی در جنبش اصلاحات، تهران:گام نو.
Amirahmadi,Hooshang,(1989)”The state and territorial social justice in post revolutionary Iran”International Journal of Urban and Regional Research,Vol.13,Issue 1.                                                                                                                                    
Bakhash, Shaul(1984) The Reign of the Ayatollahs, Basic Books.
Farazmand, Ali (1987)"The Impacts of the Revolution of 1978-1979 on the Iranian Bureaucracy and Civil Service," International Review of  Bureaucracy, Vol.13,Issue 2.
Nasr,Vali,(2008)”Iran” in Comparative Politics, Interests, Identities, and Institutions in a Changing Global Order,eds by Jeffrey Kopstein, Mark Lichbach, Cambridge University Press.
Mahoney, James (2001)"Beyond Correlational Analysis: Recent Innovations in Theory
and Method," Sociological Forum 16(3).
Panah, Maryam(2000) , State and Society in the Islamic Republic: the Impact of Post revolutionary War, London School of Economics and Political Science,Journal of Iranian Research and Analysis,Vol. 16,No.1.
Skocpol, T and  Pierson P(  2002)  “Historical Institutionalism in Contemporary Political Science”, Political Science: State of the Discipline,Ira Katznelson,
Helen V. Milner, Eds,, New York, W.W. Norton.
Smith,Benjami(2007) Hard Times in the Land of Plenty: Oil Politics in Iran and Indonesia,  Cornell University Press.
Thelen, Kathleen (1999) 'Historical institutionalism in comparative politics'. Annual Review of Political Science 2 369-404.
Tilly, Charles( 1984) Big Structures, Large Processes, Huge Comparisons, New York: Rus­sell Sage Foundation.
Waldner, David, (1999)State Building and Late Development, Ithaca: Cornell University Press.