نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

2 کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی الزامات سیاست خارجی برای تحقق سیاست توسعه‌محوری در دوران سازندگی است. به‌طور مشخص مقاله به‌دنبال پاسخ این سؤال است که سیاست خارجی ایران برای همراه شدن با سیاست توسعه‌محوری دستخوش چه تغییراتی شد؟ فرضیه‌ی اصلی مقاله به تغییر اولویت‌های سیاست خارجی ایران و انطباق آن با محیط داخل و بین‌الملل اشاره دارد. برای این‌منظور از روش توصیفی ـ تحلیلی و نظریه‌ی لیبرالیسم اقتصادی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد تعدیل مواضع دولت در برخی حوزه‌های سیاست خارجی اگرچه توانست به سیاست توسعه‌محوری کمک نماید اما ناکافی بود و وضع تحریم‌های جدید علیه ایران عملاً سیاست تنش‌زدایی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی را با مشکل مواجه ساخت. تلاش برای نشان دادن اقدامات صورت گرفته در حوزه سیاست خارجی در راستای توسعه‌محوری و نیز تمرکز بر شاخص‌های اقتصادی توسعه‌محوری و ارتباط آن با بحث سیاست خارجی این اثر را از سایر پژوهش‌های صورت گرفته متمایز می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Oriented-Development’s Policy in Sazandegi Government and its Requirements for Iran’s Foreign Policy

نویسندگان [English]

  • ali bagheri 1
  • hossein ebrahimi 2

1 Assistant Professor, Department of Political Sciences, Ysouj University

2 LLM of Political Scienes, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

Purpose: Seeking development has always been one of the top priorities of developing countries. For this reason, various governments have tried to follow relevant policies as one of the politico- economic priorities. In Iran, given that after eight years of Holy Defense, many industrial, economic and agricultural infrastructure were destroyed, the pursuit of development-oriented policy became one of the main slogans of the government of the time to an extent that the government of Hashemi Rafsanjani called itself the Sazandegi (constructive) Government. Considering that achieving development requires cooperation in both domestic and foreign policies, the aim of the present paper is to show the requirements of foreign policy in order to realize the development-oriented policy in Sazandegi Government. In particular, the paper seeks to answer this question: What changes took place in Iran’s foreign policy for adapting itself based on the development-oriented policy? The main hypothesis refers to a changing of foreign policy priorities of Iran and its compliance with internal and international contexts. Thus, Iran, in addition to changing the tone of its speech in the region, attempted to demonstrate new figures to attract foreign investors.
Design/Methodology/Approach: This paper is formed and based on the theory of economic liberalism with the descriptive-analytic method. The research data is collected from hard and electronic sources such as papers, books, journals etc.
Findings: The research findings show that in the state level, Iran, for détente in its foreign relations, improved its relations with the EU, China, Russia and neighboring Arab countries. In regional and international levels, Iran followed the policy of strengthening and revitalization of eco-organization, de-politicization of OPEC, use of the capacity of the Organization of Islamic Conference, and more interaction with the United Nations, the World Bank, and the International Monetary Fund. To achieve this purpose, Iran reduced its ideological propaganda and changed its tones on export of revolutionary ideals in Middle East. At this time, creating an Islamic Japan was considered the gateway of exporting of the Islamic revolution and the government attempted spend all its energy to improve the economy. On this path, the government even embarked upon reforms in the foreign ministry. Although adjustment instances of Iran’sgovernment in some areas of foreign policy could help to achieve a development-oriented policy, such changes were insufficient and the enforcement of new sanctions against Iran challenged its policy of détente and attraction of foreign investment. In the economic aspect, Iran merged adopted global economy and moved away from the Islamic economic model. The implication of this policy was the growth of liquidity level and the spread of poverty and injustice in the society.
Originality/Value: Trying to introduce the measures of Iran’s government in foreign policy for adapting itself with the development-oriented policy is the first criterion that distinguishes the present paper from other research. Also, the article has concentrated on economic indexes of development-oriented policy, and, in this way, distinguishes itself from other research efforts. Besides these two issues, the paper does not have a black and white viewpoint to successes and failures of the government of Hashemi Rafsanjani and tries to explain the effect of world economy on some politico-economic decisions of the government.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development-oriented policy
  • foreign policy
  • Hashemi Rafsanjani
  • internal policy
  • Sazandegi age
ابریشمی، حمید؛ مهرآرا، محسن و زمان‌زاده نصرآبادی، حمید .(1388). «رابطه تکانه‌های نفتی و رشد اقتصادی کشورهای عضو اوپک: آیا این رابطه نامتقارن است». فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال 6، شماره 21، صص 93-112.
احتشامی، انوشیروان. (1387). سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی: اقتصاد، دفاع، امنیت. ترجمه ابراهیم متقی و زهره پوستین‌چی. تهران: مرکز انقلاب اسلامی.
ازغندی، علیرضا. (1388). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر قومس، چاپ پنجم.
ازغندی، علیرضا. (1378). «تنش‌زدایی در سیاست خارجی: مورد جمهوری اسلامی ایران»، مجله سیاست خارجی، صص 1035-1048.
امیراحمدی، هوشنگ. (1377). «انقلاب‌های طبقه سوم در جهان سوم»، ترجمه علی طایفی، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 138-137، صص72-81.
امیری، عبدالله. (1385). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مؤسسه نشر علوم نوین.
آذرمند، حمید. (1389). «چشم‌انداز تغییر جایگاه کشورها در اقتصاد جهان»، مجله تازه‌های اقتصاد، سال 8، شماره 128، صص 43-50.
آرمان، بهمن. (1373). «خصوصی‌سازی خسته در ابتدای راه»، مجلس و پژوهش. شماره 7.
آقاحسینی، علیرضا؛ ببری گنبد، سکینه. (1387). «بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از سال 1376-1357»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 34، صص 118-156.
آقایی، داوود. (1385). «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران جنگ هشت ساله با نگاهی به جامعه اروپایی در این سیاست»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 73، صص 1-34.
باقری دولت آبادی، علی؛ رشیدی‌زاده، بهنام. (1393). «رویکرد ایران و عراق به نظام بین‌الملل و تاثیر آن بر شروع و پایان جنگ»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 37، صص117-149.
باقری دولت آبادی، علی؛ شفیعی سیف‌آبادی، محسن. (1383). از هاشمی تا روحانی: بررسی سیاست خارجی ایران در پرتو نظریه سازه‌انگاری، تهران: تیسا.
بوستانی، رضا؛ جبل عاملی، پویا. (1394). «تکامل نقش صندوق بین‌المللی پول در اقتصاد جهانی»، فصلنامه روند، سال22، شماره 69، صص11690-116.
بیمان، دانیل. (1381). ایران، اروپا و آمریکا؛ ملاحظات امنیتی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پوراحمدی، حسین و همکاران. (1388). دیپلماسی نوین: جستارهایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: وزارت امورخارجه.
تاجیک، محمدرضا. (1383). سیاست خارجی عرصه فقدان تصمیم و تدبیر، تهران: فرهنگ گفتمان.
تفضلی، فریدون. (1385). تاریخ عقاید اقتصادی: از افلاطون تا دوره معاصر، تهران: نشر نی، چاپ پنجم.
جعفری ولدانی، اصغر. (1382). روابط خارجی ایران پس از انقلاب، تهران: انتشارت آوای نو.
حاجی یوسفی، امیرمحمد. (1381). «نظریه والتز و سیاست خارجی ایران: مطالعه مقایسه‌ای دوران جنگ سرد و پساجنگ سرد»، مجله سیاست خارجی، سال 16، شماره 4، صص1005-1030.
حکیمیان، حسن؛ مشاور، زیبا. (1383). اقتصاد سیاسی گذار در خاورمیانه، ترجمه عباس حاتمی‌زاده، تهران: کویر.
حمیدی، حبیب‌الله. (1379). نقد ناتمام: مجموعه مقالات و مصاحبه‌ها در پاسخ به انتقادات از هاشمی رفسنجانی، تهران: انتشارات فرنود.
خواجه سروی، غلامرضا. (1390). سیاست و حکومت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
دهقانی طرزجانی، محمود. (1379). روابط خارجی ایران و همسایگان در دهه دوم انقلاب اسلامی. تهران: سروش.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. (1391). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سمت، چاپ چهارم.
رایسنر، آلبرایت. (1373). «جهت‌گیری‌های جدید سیاست خارجی ایران در منطقه»، ترجمه احمد لواسانی، ماهنامه دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها، صص 115-146.
رحمانی، قدرت‌الله. (1383). بی‌پرده با هاشمی رفسنجانی (شانزده ساعت مصاحبه با هاشمی رفسنجانی)، تهران: انتشارت کیهان، چاپ دوم.
رفیع‌پور، فرامرز. (1377). توسعه و تضاد: کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
رمضانی، روح‌الله. (1380). چارچوبی تحلیلی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیب. تهران: نشر نی.
روزنامه اطلاعات، 5/10/1373
زارعی، بهادر. (1384). «مسئله دارالاسلام و قلمرو ملی و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران»، در استراتژی امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
زیباکلام، صادق؛ اتفاق‌فر، فرشته سادات. (1387). هاشمی بدون روتوش. تهران: نشر روزنه، چاپ سوم.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تغییرات نرخ رشد اقتصادی بین سال‌های 1389-1358. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، رتبه‌بندی براساس متغیرهای کلان به درصد. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، رشد تولید ناخالص داخلی به درصد سال‌های 83-68. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، ضریب جینی به درصد در سال‌های 82-68. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، متغیرهای سه‌گانه به درصد در سال‌های 83-68. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، میزان درآمدهای دولت به میلیارد ریال در سال‌های 84-68. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، میزان رشد سرمایه‌گذاری به درصد در سال‌های 83-68. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، میزان صادرات– واردات به میلیارد دلار در سال‌های 83-68. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، میزان کسری بودجه دولت به میلیارد ریال در سال‌های 83-68. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، نرخ بیکاری به درصد در سال‌های 84-68. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، نسبت هزینه ده درصد ثروتمندترین به ده درصد فقیرترین خانواردر سال‌های 84-68. قابل دسترس در www.cbi.ir.
سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، نوسانات نرخ ارز در سال‌های 83-68، . قابل دسترس در www.cbi.ir.
سجادپور، محمدکاظم. (1381). سیاست خارجی ایران: چند گفتار در عرصه‌های نظری و عملی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
سفیری، مسعود. (1378). حقیقت‌ها و مصلحت‌ها: گفت‌وگو با هاشمی رفسنجانی، تهران: نشر نی.
سمیعی اصفهانی، علیرضا. (1386). «دولت مطلقه مدرن و نوسازی اقتصادی ـ اداری در ایران (1376-1304)«، در دولت مدرن در ایران، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
شفیعی، سعیده؛ صبوری دیلمی، محمد حسن. (1388). «بررسی میزان اثرپذیری متغیرهای کلان اقتصاد ایران از بحران مالی جهانی»، فصلنامه بررسی‌های بازرگانی، شماره 39، بهمن و اسفند، صص 1-16.
صالحی، مختار. (1393). «دیپلماسی اقتصادی ایران در دوران سازندگی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال 9، شماره 3، صص 175-213.
صدری، هومن. (1381). «جهت‌گیری‌های سیاست خارجی ایران (1997 ـ 1975)». ترجمه حسین علیپور، مجله مطالعات راهبردی، سال پنجم، شماره 16، صص243-262.
صفوی، سیدحمزه. (1387). کالبدشکافی سیاست خارجی ایران، تهران: نشر دانشگاه امام صادق.
فلاح نژاد، علی. (1384). سیاست صدور انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
فولر، گراهام. (1377). قبله عالم، ژئوپلیتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز، چاپ دوم.
قبادزاده، ناصر. (1381). روایتی آسیب‌شناختی از گسست نظام و مردم در دهه دوم انقلاب، تهران: فرهنگ گفتمان.
کدی، نیکی. آر. (1383). نتایج انقلاب ایران، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
کردزاده کرمانی، محمد. (1380). اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز چاپ و نشر وزارت امورخارجه.
کریمی، غلامرضا. (1385). «جمهوری اسلامی ایران و سازمان‌های بین‌المللی»، مجله علوم سیاسی، شماره 36، صص 125-150.
کونوسوکی، ماتسوشیتا. (1369). در جستجوی نیک فرجامی، ترجمه محمد علی طوسی، تهران: انجمن مدیران صنایع جمهوری اسلامی ایران.
متقی، ابراهیم؛ پوستین‌چی، زهره. (1390). الگو و روند در سیاست خارجی ایران، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
مسعودنیا، حسین؛ نجفی، داود. (1390). «ارکان سیاست منطقه‌ای ایران در دوران سازندگی با تکیه بر خطبه‌های نماز جمعه تهران»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره 6، صص77-102.
مقایسه «ضریب جینی» خاتمی، هاشمی و احمدی نژاد. (29 اردیبهشت 1392)، سایت نیک نیوز، قابل دسترس در http://niknews.ir/fa/news/6492
موسوی شفایی، مسعود. (1389). «رویکرد توسعه‌محور به سیاست خارجی ایران؛ ضرورت‌ها و چالش‌ها»، فصلنامه سیاست، دوره 40، شماره2، صص 319-338.
موسوی، سیدرضا. (1387). «اولویت سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی»، مجله راهبرد، شماره 47، صص79-96.
نادعلی، محمد. (1392). «محاسبه شاخص تنش در بازار پول اقتصاد ایران»، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال21، شماره 66، صص 115-142.
نیلی، مسعود. (1376). اقتصاد ایران، تهران: موسسه عالی پژوهش و برنامه‌ر‌یزی اقتصادی.
هراتی،  عبدالحسین. (1377). سیمای سازندگی: زیرساخت تمدن اسلامی ۱۴۰۰، تهران: کلید.
یزدی، ابراهیم. (1379). سه جمهوری. تهران: جامعه ایرانیان.
یعقوبی، سعید. (1387). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران سازندگی، تهران: مرکز انقلاب اسلامی.
Behdad, Sohrab. (1995). “The Post-Revolution Economic Crisis”, In Iran after the Revolution, New York: I. B Tauris.
Dreher, Axel. (2006). “IMF and economic growth: The effects of programs, loans, and compliance with conditionality”, World Development. Vol. 34. Issue. 5. May, pp. 769-788.
Ehteshami, Anoushiravan. (1995). After Khomeini: The Iranian second Republic, New York: Routledge.
Ehteshami, Anoushiravan& Nonneman, Gerd and Charles Tripp. (1991). War and Peace in the Gulf: Domestic politics and Regional Relations into the1986. UK: Ithaca press.
Griffiths, Martin. (2007). International Relation Theory for the Twenty First Century, New York: Rutledge.
Hakimian, Hassan& Karshenas, Massoud. (2000). “Reform& Reconstruction in Iran, in: The Economy of Iran dilemma of an Islamic state”, Edited by: Parvin Alizade. London and New York: I. B. Tauris.
Tahmed, Hashim. (1995). The crises of Iranian state, London: Oxford university press.
Takeye, Ray. (2009). Guardian of Revolution: Iran and the World in the Age of Ayatollahs, Oxford University Press.