Document Type : Research Paper
Author
PhD, Department of Political Science, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
Abstract
Gender policy in contemporary Iran has experienced many fluctuations, but it has generally brought about significant changes in the status of women. The question of this article is focused on political factors, especially the role of state, in these changes. Using a historical–comparative method, the present research shows that gender policy in contemporary Iran was influenced by three variables: the strength of the women’s movement, the state’s tendencies, and other positions of social forces. Moreover, gender policy has emerged under three distinct paradigms. First, the conservative paradigm, which stemmed from the weakness of the women’s movement concomitant with the traditionalist state as well as the resistance of conservative forces, has not succeeded to make considerable changes to the status of women. This paradigm can be seen in the years preceding the constitutional movement (1891–1905), during 1941–1951 (the 1320s Solar Hijri), and in some periods following the Islamic Revolution (1981–1988). The second paradigm, called authoritarian reform, resulted from the weakness of the women’s movement concomitant with the authoritarian state as well as the diminished resistance of conservative forces. This paradigm, seen in the years 1921–1941 and 1963–1978, caused significant changes in the legal status of women. Not accompanied by the participation of women, these changes could not firmly entrench themselves and at times relapsed into the previous stage. Third, the paradigm of democratic reform resulted from the women’s movement concomitant with the reformist state as well as the balance between modern and traditional social forces. This paradigm emerged in the early years following the constitutional movement and in the two post-Revolutionary periods known as construction and reformist, introducing relatively profound and lasting changes to the status of women.
Keywords
الف( فارسی
آبراهامیان، یرواند، (1377)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی، تهران: نشر نی.
اتحادیه، منصوره، (1361)، پیدایش و تحول احزاب سیاسی در دوران مشروطیت، تهران: نشر گستره.
احراری، فروغ، (1371)، «آشنایی با شورای فرهنگی و اجتماعی زنان»، پیام زن، شماره 4.
آفاری، ژانت، (1379)، انقلاب مشروطه ایران، ترجمه رضا رضایی، تهران: نشر بیستون.
---------، (1377)، انجمنهای نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمه جواد یوسفیان، تهران: نشر نو.
ابراهیمی، زهرا، (1380)، «تاملی بر قوانین مدنی»، مجله زنان، سال 10، شماره 76.
بوردیو، پیر، (1390)، تمایز، نقد اجتماعی قضاوتهای ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ثالث.
--------، (1384)، نظریه کنش، دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: نقش و نگار.
ببران، صدیقه، (1381)، نشریات ویژه زنان، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
بامداد، بدرالملوک، (1318)، هدف پرورش زن، تهران: نشریات شرکت مطبوعات.
پناهی، فرنگیس، (1394)، «تأثیر نظام قضائی دوره قاجار بر حقوق زن در ایران»، تاریخ‌پژوهی، شماره 64 .
حجازی، بنفشه، (1388)، تاریخ خانم‌ها (بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر قاجار)، تهران: انتشارات قصیده سرا.
خسرو پناه، محمد حسین، (1382)، هدف‌ها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی، تهران: نشر پیام امروز.
خاتمی، محمد، (1382)، زنان در آیینه اصلاحات، تهران: مرکز امور مشارکت زنان برگ زیتون.
رنجبر عمرانی، حمیرا، (1385)، سازمان زنان ایران، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
دلاوری، ابوالفضل، (1394)، جامعه‌شناسی تحولات ایران از انقلاب مشروطه تا قیام خرداد 1342، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
شجاعی، زهرا، (1382)، برای زنان فردا، تهران: مرکز امور مشارکت زنان.
صادقی، سهیلا؛ خادمی، عاطفه؛ نجفی، طیبه، (1395)، «تحلیل گفتمان سه دوره اجرایی جمهوری اسلامی ایران در زمینه وضعیت اجتماعی زنان»، مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی و ایرانی، سال 5، شماره 7.
علاءالدینی، پویا و رضوی، محمدرضا، (1383)، «وضعیت مشارکت و اشتغال زنان در ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 3، شماره 12.
فیروز، مریم، (1327)، تاریخ مختصر جنبش زنان ایران، بیجا: بینا.
کار، مهرانگیز، (1378)، رفع تبعیض از زنان، تهران: نشر قطره.
--------، (1376)، حمایت از حقوق سیاسی زنان ایران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
کسری، نیلوفر، (1389)، زنان در تاریخ معاصر ایران، تهران: انتشارات جاویدان.
کنوبلاخ، هوبرت، (1390)، جامعه‌شناسی معرفت، ترجمه کرامت الله راسخ، تهران: نشر نی.
گلستانی، محمود، (1394)، روند تحول حقوق زنان، تهران: موسسه فرهنگی هنری انتشاراتی نگاه بیّنه.
گرامیان، سعیده سادات، (1394)، «جهانی شدن و موانع فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از منظر نظریه ساختار- کارگزار»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 16، شماره 16.
لاهیجی، شهلا، (1371)، «شناخت هویت زن ایرانی»، مجله زنان، شماره 15.
محمدی اصل، عباس، (1381)، درآمدی بر مشارکت سیاسی زنان ایران، تهران: انتشارات روشنفکران مطالعات زنان.
مسعودی، عباس، (1329)، اطلاعات در یک ربع قرن، بی جا.
مصفا، نسرین، (1381)، مشارکت سیاسی زنان در ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
مطهری، مرتضی، (1390)، نظام حقوق زن در اسلام، قم: انتشارات صدرا.
مطیع، ناهید، ( 1373)، «زنان ایران: حرکت تدریجی صلح‌آمیز و مدنی»، مجله زنان، شماره 90.
مجلس شوای ملی، (1318)، مجموعـة قـوانین و مصـوبات ادوار اول و دوم قانونگذاری.
مجلس شورای ملی، (1290)، مشروح مذاکرات مجلس اول و دوم.
نژاد بهرام، زهرا، (1388)، موانع مشارکت سیاسی زنان در ایران، تهران: نشر رسانش.
نوذری، حسین علی، (1381)، احزاب سیاسی و نظام های حزبی، تهران: نشر گستره.
----------- ، (1378)، گزارشی از وضعیت مدارس از مشروطیت تا پهلوی، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
هاناساریان، الیزا، (1384)، جنبش حقوق زنان در ایران: طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 57، ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران.
روزنامه‌ها، مجلات، سالنامهها و سایتها
روزنامههای آینده، ایرانشهر، ایران نو، زبان زنان، فارس؛ روزنامه رسالت، سالنامه وزارت معارف (1326-1327) همشهری ، غیرت، روزنامه رسمی کشور
سایت مرکز پژوهشهای مجلس https://rc.majlis.ir/fa/law/print
سایت اطلاعرسانی هاشمی رفسنجان https://rafsanjani.ir
ب) انگلیسی
Afary, Janet, (2009 , Sexual Politics in Modern Iran, Cambridge: Cambridge University Press
Bourdieu, Pierre, (2002), Mediatationen, Zur Kritik der scholastischen Vernunft, Frankfurt, S.65.
(1993), The Field of Cultural Production, Polity Press.
(2005), The Social Structures of the Economy, Cambridge: Polity.
Paidar. Parvin, (1995), Women and The Political Process in Twentieth century Iran, Cambridge: Cambridge University Press.
Abrahamian, E. (1998). Irān beyn-e do enqelāb [Iran between two revolutions] (A. Golmohammadi, Trans.). Nashr-e Ney. (Original work published in 1982)
Afary, J. (1998). Anjoman-ehāye nime seri-ye zanān dar nehzat-e mašrute [Semi-secret women’s associations in the Iranian Constitutional Revolution] (J. Yousefian, Trans.). Bistoon. (Original work published in 1996)
Afary, J. (2000). Enqelāb-e mašrute-ye Irān [The Iranian Constitutional Revolution, 1906–1911: Grassroots democracy, social democracy, and the origins of feminism] (R. Rezaei, Trans.). Bistoon. (Original work published in 1996)
Ahrari, F. (1992). Āšnāyi bā šowrā-ye farhangi va ejtemāi-ye zanān [An introduction to Women’s Social and Cultural Council]. Payām-e Zan, 1(4).
Alaedini, P., & Razavi, M. R. (2004). Vaz’iyyat-e mošārekat va ešteqāl zanān dar Irān [Women’s participation and employment in Iran: A critical examination]. Social Welfare Quarterly, 3, 131–156.
Babran, S. (2002). Našriyāt-e viyže-ye zanan: Seyr-e tārixi-ye našriyāt-e zanan dar Irān-e moāser [Women journals: A historical survey of women journals in contemporary Iran]. Roshangran and Women Studies.
Bamdad, B. (1939). Hadaf-e parvareš-e zan [The purpose of training women]. Šerkat-e Matbuāt.
Bourdieu, P. (2005). Nazariye-ye koneš, dalāyel-e amali va entexāb-e aqlāni [Theory of practice: Practical reason and rational choice] (M. Mardiha, Trans.). Naghsh-o Negar. (Original work published in 1994)
Bourdieu, P. (2011). Tamāyoz: Naqd-e ejtemāi-ye qezāvat-hāye zowqi [Distinction: A social critique of the judgement of taste] (H. Chavoshian, Trans.). Saless. (Original work published in 1984)
Delavari, A. (2015). Jāmeešenāsi-ye tahavvolāt-e Irān: Az enqelāb-e mašrute tā qiyām-e xordād 1342 [Sociological analysis of developments in Iran: From the Constitutional Revolution to the 1963 June Uprising]. Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution.
Ebrahimi, Z. (2001). Ta’ammoli bar qavānin-e madani [A reflection on civil codes]. Women Journal, 10.
Ettehadiyeh, M. (1982). Peydāyeš va tahavvol-e ahzāb-e siyāsi dar dowrān-e mašrutiyat [Genesis and evolution of political parties during the Constitutional period]. Gostareh.
Firouz, M. (1948). Tārix-e moxtasar-e jonbeš-e zanān-e Irān [A brief history of Iranian women’s movement]. (n.p.).
Geramian, S. S., & Poorghoshchi, M. R. (2015). Jahānišodan va mavāne-e farhangi-ye Jomhuri-ye Eslāmi-ye Irān az manzar-e nazariye-ye sāxtār-kārgozār [Globalization and cultural positions of the Islamic Republic of Iran from the perspective of agency–structure theory]. Journal Strategic Studies of Public Policy, 6(2), 130–166.
Golestani, M., & Pahlavani, E. (2015). Ravand-e tahavvol-e hoquq-e zanān [The evolution of women’s rights]. Negah-e Bayeneh.
Hejazi, B. (2009). Tārix-e xānomhā: Barresi-ye jāygāh-e zan-e Irāni dar asr-e Qājār [Women’ history: Analysis of the Iranian woman’s status during the Qajar era]. Ghaside Sara.
Kar, M. (1997). Hemāyat az hoquq-e siyāsi-ye zanān-e Irān [Supporting Iranian women’s political rights]. Roshangran and Women Studies.
Kar, M. (1999). Raf’-e tab’iz az zanān [Elimination of discrimination against women]. Ghatreh.
Kasra, N. (2010). Zanān dar tārix-e moāser-e Irān [Women in contemporary history of Iran]. Javidan.
Khatami, M. (2003). Zanān dar āyine-ye eslāhāt [Women in the mirror of reformism]. Center for Women’s Participation Affairs.
Khosro-Panah, M. H. (2003). Hadafhā va mobāreze-ye zan-e Irāni az enqelāb-e mašrute tā saltanat-e Pahlavi [Goals and the fight of the Iranian woman from the Constitutional Revolution to the Pahlavi dynasty]. Payam-e Emrooz.
Knoblauch, H. (2011). Mabāni-ye jāmeešenāsi-ye ma’refat [Basics of sociology of knowledge] (K. Rassekh, Trans.). Nashr-e Ney. (Original work published in 2005)
Lahiji, S. (1992). Šenāxt-e hoviyat-e zan-e Irāni [Understanding the identity of the Iranian woman]. Women Journal, 15.
Massoudi, A. (1950). Ettelāāt dar yek rob’qarn [Ettela'at in a quarter century]. (n.p.)
Mohammadi-Asl, A. (2002). Jensiyat va mošārekat: Darāmadi bar mošārekat-e siyāsi-ye zanān-e Irān [Gender and participation: An introduction to Iranian women’s participation]. Roshangran and Women Studies.
Mosaffa, N. (2002). Mošārekat-e siyāsi-ye zanān dar Irān [Political participation of women in Iran]. Institute for Political And International Studies.
Motahhari, M. (2011). Nezām-e hoquq-e zan dar Eslām [The system of women’s rights in Iran]. Sadra.
Moti, N. (1994). Zanān-e Irān: Harekat-e tadriji-ye solhāmiz va madani [Iranian women: A gradual peaceful and civil movement]. Women Journal, 90.
National Consultative Assembly. (1911). Mašruh-e mozākerāt-e majles-e avval va dovvom [Proceedings of negotiations of the first and second Majlis]. National Consultative Assembly, the Office of Laws and Publications.
National Consultative Assembly. (1939). Majmue-ye qavānin va mosavvabāt-e advār-e avval va dovvom-e qānungozāri [Laws and enactments of the first and second periods of legislation]. National Consultative Assembly, the Office of Laws and Publications.
Nejad-Bahram, Z. (2009). Mavāne-e mošārekat-e siyāsi-ye zanān dar Irān [Obstacles to women’s political participation in Iran]. Rasanesh.
Nozari, H. A. (1999). Ogozāreši az vaz’iyyat-e madāres az mašrutiyat tā Pahlavi [A report on the status of schools from the Constitutional period to the Pahlavi period]. The National Library and Archives of Iran.
Nozari, H. A. (2002). Ahzāb-e siyāsi va nezāmhā-ye hezbi [Political parties and party systems]. Gostareh.
Panahi, F. (2015). Ta’sir-e nezām-e qazāi-ye dowre-ye Qājār bar hoquq-e zan dar Irān [The effect of judicial system in Qajar period on women’s rights in Iran]. Tarikhpajohi/Research on History, 17(3) 91–108.
Ranjbar-Omrani, H. (2006). Sāzmān-e zanān-e Irān [The Women’s Organization of Iran]. Institute for Iranian Contemporary Historical Studies.
Sadeghi-Fasaee, S., Khademi, A., & Najafi, T. (2016). Tahlil-e goftemān-e se dowre-ye ejrāyi-ye Jomhuri-ye Eslāmi-ye Irān dar zamine-ye vaz’iyyat-e ejtemāi zanān [The discourse analysis of the three presidential periods of the IRI in the field of women’s social status]. Journal of Islamic–Iranian Pattern of Progress Model, 5, 175–201.
Sanasarian, E. (2005). Jonbeš-e hoquq-e zanān dar Irān: Toqyān, oful va sarkub az 1280 tā enqelāb-e 57 [The women’s rights movement in Iran: Mutiny, appeasement, and repression from 1900 to Khomeini] (N. Ahmadi-Khorasani, Trans.). Akhtaran. (Original work published in 1982)
Shojaei, Z. (2003). Barā-ye zanān farda [For women of tomorrow]. Center for Women’s Participation Affairs.
Newspapers, magazines, yearbooks, and websites
Ayande newspaper, Iranshahr Newspaper, Iran-e No Newspaper, Zaban-e Zanan Newspaper, Fars Newspaper, Resalat Newspaper, The Yearbook of Ministry of Education (Vezarat-e Maʻārif) (1947–1948), Hamshahri Newspaper, Gheyrat Newspaper.
Islamic Parliament Research Center (IPRC) website at https://rc.majlis.ir/fa/law/print
The website about Akbar Hashemi-Rafsanjani (1934–2017) available at https://rafsanjani.ir
)