نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرجاد ناطقی ¹
• ابراهیم توفیق ²

¹ دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی گروه جامعه شناسی واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² دکترای جامعه شناسی دانشگاه گوته فرانکفورت

چکیده

در مقاله حاضر چگونگی تکوینِ جنبش ملی شدن صنعت نفت، در ایران مورد بررسی جامعه‌شناختی قرار‌ گرفته و ‏شکل‏گیری آن در مناسبات جدید قدرت میان نیروهای درون دولت، جامعه و نظام سرمایه‏داری جهانی تحلیل می‏گردد. در این راستا به‌منظور دست‏یابی به چارچوبی برای ارز­یابی انتقادی از روش‌ تبارشناسی ژیل دلوزاستفاده شده‌ است. در ابتدا ضمن بررسی جایگاه سوژگانی نیروهای اجتماعی، نسبت میان این نیروها، از شکل ‏افتادن نظام سیاسی کهن و شکل ‏گرفتن دولت جدید در دگردیسی‏های گفتمانی دوران معاصر بستر تحولات نهضت ملی نشان داده می‌شود. در ادامه مطالبات دهقانی، کارگری و منطقه‏ای در سه مقطع زمانی برای تغییر در مناسبات قدرت و دست‏یابی به آزادی از انقیاد اجتماعی مورد تحلیل تبارشناختی قرار گرفته ‌است. در این روش تبارهای ‌متعدد، تکه‌تکه و بی‌نظمِ نهضت­ ملی که حاصل روابط بازیگران سیاسی ـ اجتماعی اعم از توده‏ها، دولت‌ مرکزی و قدرت‌های جهانی بوده است، جستجو می‌شود. هم‌چنین هم‏گرایی‏ها و واگرایی‏های دولت ملی و نهضت ملی در چارچوب رابطه‏ی نهاد و جنبش مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نتایج حاصل از این‌ پژوهش نشان‏ می‌دهد که نهضت‌ ملی در آغاز دهه 30 با گسست از دگردیسی رهایی‌بخش نیروهای‌ اجتماعی در نیمه اول دهه 20 پدید آمد؛ لیکن با سیطره‌‌ی سیاست بازنماییِ دولت مرکزی بر دگرسانی­های ‌ایجابیِ این نیروها ظرفیت تغییردهندگی این جنبش از توان افتاد. 

کلیدواژه‌ها

• نیروهای ‌کنشی
• خط‏ گریز
• قلمروزدایی
• انجمن‌های‌ ایالتی
• دولت ‌مرکزی

عنوان مقاله [English]

A Genealogy of the Nationalization of the Iran Oil Industry Movement: A Reflection on the Relations among State, Society and Capitalism 1941 to 1953

نویسندگان [English]

• farjad nateghi ¹
• ebrahim towfigh ²

¹ Ph.D. Student, Political Sociology, Department of Sociology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Ph.D. of Sociology/ Goethe University Frankfurt

چکیده [English]

In this essay we have studied the emergence and genesis of the Nationalization of the Iran Oil Industry Movement from a sociological point of view. We have also analyzed the formation of The National Movement through new power relations among the internal forces of State, Society and International Capitalism. In doing so, Deleuze’s genealogy has been deployed to construct a framework to evaluate the issue critically. Firstly, we consider the subjective position of social forces, the relation between these forces, deformation of the old political order and re-formation of a new state amongst the contemporary discursive metamorphosis and the context in which the events of this movement occurred. Secondly, the peasants’ and laborers’ claims and regional desires to alter the power relationships and riddance from social subjugation have been analyzed genealogically. The multiple and fragmented origins of  The National Movement, resulted from the relations between sociopolitical forces containing the multitude, the central state and world powers, have been scrutinized throughout this study. Furthermore we evaluate the convergences and divergences of The National State and The National Movement in the framework of the relation between institution and movement. The results of this study show that “The National Movement” at the beginning of the 50s emerged out of a rupture from the social forces liberation movement of the first half of the 40s, but the domination of the politics of representation over the affirmative metamorphosis of these forces undermined the potentials of the movement for altering the sociopolitical structures.

کلیدواژه‌ها [English]

• Active forces
• Line of flight
• Deterritorialization
• State Associations
• Central State