نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

چکیده
اندیشمند شهید سید محمد باقر صدر بر مبنای باور به توحید، عدل و کرامت انسان، سه اصل حاکمیت مطلقۀ خداوند بر جهان، آزادی انسان و در نتیجه ضرورت تدبیر سرنوشت جمعی انسان به دست خودش را استنتاج می‌کند. اما نتیجۀ پذیرش این سه اصل، باور به خلافت و جانشینی انسان در زمین از سوی خدا ست، که بعد سیاسی آن از طریق تشکیل «دولت» در جامعۀ بشری به عنوان ضرورتی انکارناپذیر صورت می‌گیرد. بر این مبنا پرسش اصلی این مقاله این است که در اندیشۀ سیاسی شهید صدر، دولت چیست و چه جایگاهی دارد؟ بر مبنای منطق شکل‌گیری اندیشۀ شهید صدر و بررسی آثار وی در می‌یابیم که دولت در اندیشۀ شهید صدر یک ضرورت انسانی و تاریخی است، که شکل کامل آن در قالب دولت اسلامی تجلی یافته است. لذا دولت اسلامی هم برای تحقق اسلام دارای ضرورت شرعی است و هم برای رساندن انسان‌ها به کمال و سعادت و رفاه، دارای ضرورت مدنی و تمدنی است، که مبتنی بر اصل تکوین و فطرت انسانی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Theory of State in Political Thought of Allameh Sadr

نویسنده [English]

  • Mohamad Hossein Jamshidi

Assistance Professor, Department of international relations, Tarbiat Modares University

چکیده [English]

Abstract
The purpose of this paper is to explain concept, nature and features of the state and the political system in Allameh Shahid Sayyed Mohammad Baqer Sadr’s thought. Among contemporary Emami thinkers, he is one of the thinkers that examined the question of the state with accuracy and attention to the principle of human nature, spirituality and Islam. He believes that it is inevitable for man and is the basis for civilization. He also explains the government due to the major crisis of contemporary human which he calls it crisis of social and political system. Therefore it is important for us to investigate his theory.
From belief in monotheism, divine justice, and human dignity Sadr derives three maxims: the absolute sovereignty of God over the world, human freedom and the need to devise collective destiny of man by himself. But the result of the acceptance of these three principles is "caliphate" and succession of man on earth instead of God and its political dimension through the formation of "state" which is undeniable due to requirements of human society.
So the main question of this paper is that in political thought of martyr Sadr, what is the state and does it have any status?
In response to this question, I study his theory about the state, on the basis of the logical reconstruction of the formation of thoughts. Methodology of this paper is logical reconstruction and analytical explanation, with regard to the question of nature and features of state theory in his thought, for presenting his theory in a coherent and logical format. On this basis, by reviewing his works, we find that in thought of martyr Sadr the state is a human and historical necessity that in its complete form is manifested in the Islamic state. So, the Islamic state is a religious necessity for realization of Islam and is a civil and civilizational necessity to bring people to perfection and well-being which is based on the principle of human nature and Creation and his needs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Shahid Sayyed Mohammad Baqer Sadr
  • human caliphate (succession)
  • State
  • theory of State
  • Islamic State
منابع
ارسطو (1364)، سیاست، ترجمۀ حمید عنایت، تهران: جیبی، چاپ چهارم.
افلاطون (1368)، دوره کامل آثار افلاطون، ترجمۀ محمد حسن لطفى، تهران، شرکت سهامى انتشار.
امام علی (ع)، (بی تا) نهج البلاغه، گردآوری و تالیف سید رضی، ترجمۀ سید علینقی فیض الاسلام، تهران، فیض.
بشیریه ، حسین (1382)، آموزش دانش سیاسی، تهران: نگاه معاصر، چاپ سوم.
بلخی، جلال الدین محمد (1383)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد الن نیکلسون، تهران: امیر کبیر، 4ج.
بیلیس، جان و اسمیت (1383)، جهانی شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عصر نوین: زمینه تاریخی و نظریه‌ها، ساختارها و فرآیندها، مترجم: ابوالقاسم راه‌چمنی، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
جمشیدی، محمد حسین (1377)، اندیشۀ سیاسی شهید رابع امام سید محمد باقر صدر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه.
________، (1372)، «نظریۀ دولت در اندیشۀ سیاسی شهید آیت الله صدر» در: تاملات سیاسی در تاریخ فکر اسلامی، به اهتمام موسی نجفی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
الحسینی، محمد (1989 م.-1410 ه. ق.)، الامام الشهید السید محمد باقر الصدر، بیروت: دارالفرات، چاپ اول.
حلّی‌، ابن‌سعید (1405ق.)، الجامع‌ للشّرائع‌ ، قم‌.
شفیعی، نوذر (1383)، «سیاست خارجی ایران و نظام بین‌الملل»؛ فصلنامه راهبرد (مجمع تشخیص مصلحت نظام)، شماره 31، زمستان.
صدر، سید محمد باقر (1399ه.)، لمحه فقیه عن مشروع دستور الجمهوریه الاسلامیه فی ایران، تهران: جهادالبناء،ل.
_______، (بی تا) الاسلام یقودالحیاه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، الف.
ـــــــــــ، (1399ه.)، خلافة الانسان و شهادة الانبیاء، تهران: جهاد البناء، خ.
ـــــــــــ، (1359)، خلافت انسان و گواهی پیامبران، ترجمۀ سید جمال موسوی، تهران: روزبه.
ـــــــــــ، (1404ق.)، فدک فی التاریخ، تهران: مؤسسه البعث، الطبعة الاولی.
ـــــــــــ ، (1399ه.)، صورة عن اقتصاد المجتمع الاسلامی، تهران: جهادسازندگی، ص.
ـــــــــــ ، (1399ق.)، اقتصادنا، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ یازدهم.
ـــــــــــ،(1360)، اقتصاد ما، ج1، ترجمۀ محمد کاظم موسوی، مشهد: انتشارات جهاد سازندگی مشهد (خراسان).
ـــــــــــ، (1360)، اقتصاد ما، ج2، ترجمۀ ع.اسپهبدی، مشهد: انتشارات جهاد سازندگی مشهد (خراسان).
_______، (1981 م.– 1401 ه.)، الفتاوی الواضحه، جزء الاول، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، الطبعة السابعه.
_______، (1358)، نهادهای اقتصادی اسلام، ‌ترجمۀ غلامرضا بیات و فخرالدین شوشتری، ‌تهران: ‌انتشارات بدر.
_______، (1421ه.)، المدرسة ‌القرآنیه (‌تراث الشهید الصدر: 19)‌ تهران:‌ مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة ‌للشهید الصدر، چاپ اول.
_______، (1989 م. – 1410 هـ.)، الاسس الاسلامیه، در: محمد الحسینی؛ الامام الشهید السید محمد باقر صدر، بیروت: دارالفرات، الطبعة الاولی.
عالم، عبدالرحمن (1373)، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی.
العاملی، محمد عبدالله ابوزید (2000 م– 1427 ه.)، محمدباقر صدر، السیرة والمسیرة فی حقائق و وَثائق، بیروت: مؤسسه المعارف للمطبوعات، چاپ اول، 5 ج.
علی بابایی، عبدالرضا (1369)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: شرکت نشر و پخش ویس، چاپ دوم.
فارابی ، ابونصر (1995م.)، آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها، علی بو ملحم، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
قمی، شیخ عباس (1387)، مفاتیح الجنان، تهران: انتشارات پیری، چاپ دوم.
قوام، عبدالعلی (1392)، اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌المللی، تهران: سمت، چاپ نوزدهم.
کینگ، ساموئل (1355)، جامعه شناسى، ترجمه: مشفق همدانى، تهران: انتشارات امیر کبیر.
مجلسی‌، محمد باقر (1403ق.)، بحار الانوار، بیروت‌، 110ج.
مطهری، مرتضی (1383)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران: صدرا.
معلوف، لویس (1997م.)، المنجد فی اللغه و الاعلام، بیروت: دارالمشرق.
وینسنت، اندرو (1391)، نظریه های دولت، مترجم: حسین بشریه، تهران: نشر نی، چاپ هشتم.
Bodin, Jean (1995), Six Books of the Commonwealth (Les Six livres de la République), bridged and translated by M. J. Tooley, Oxford: Basill Black well Oxford.
Hay, Colin (2001), Routledge Encyclopedia of International Political Economy, New York: Routledge.